Мүмкіндігі шектеулі мүгедек балаларды оңалту кезіндегі әлеуметтік

17 
1992 жылы Еуропа Кеңесінің Парламенттік Ассамблеясында қабылданған, 
№1185 реабилитациялық бағдарламасының кепілдемесінде былай дейді: 
«Мүгедектік–бұл адам баласын мүмкіншіліктерден шектеу, яғни қарым-
қуаттылықтан, психологиялық, әлеуметтік, мәдени заңдылықтар мен басқа да 
кедергілерді бастан өткере отырып, қоғамның толыққанды мүшесі болу 
бағытынан айрылғандар. Сондықтан қоғам олардың қажеттіліктерін өтей 
отырып, тәуелсіз өмір сүрулерін қамтамасыз етуге міндетті». 
Мүмкіншіліктері шектеулі адамдардың әлеуметтік байланыс, қарым-
қатынас құқықтары халықаралық заңдылықтармен бекітілген. Мұндай жағдайда, 
әсіресе балалар бірінші кезекте қамқорлық пен көмекке ие болуы тиіс. Балалар 
құқығы (1959 ж) Декларациясында былай дейді: «Барлық балалар нәсіліне, ақ-
қаралығына, жынысына, тіліне, дініне, саяси және басқа да түсінігіне, туған жері 
мен жағдайына қарамастан, төмендегі аты аталған мүмкіншіліктердің бәріне 
құқылы: 
-ерекше қамқорлықпен қорғалуға, сондай-ақ жақсы тамақ ішуге, баспана 
және медициналық қызметпен қамтамасыз етілуге, тәрбиеленуге, рухани және 
физикалық жағынан дамуға, денсаулығы әлсіз болса, емделуге, сырттан шектеу 
болса ерекше қамқорлыққа, ата-анасының және басқа да адамдардың 
сүйіспеншілігі мен түсіністігіне, егер ағайын-туыстары жәрдемдесе алмаса, онда 
үкіметтің қарамағында қамқорлықта болуы құқылы…» 
Эксперимент нәтижесінде 30 ата-ананың 85%-да мүгедек бала дүниеге 
келген кезде алғашқы психологиялық соққы болып, олар өзін-өзі кіналайды. Бұл 
сұраққа жауап берген аналардың 60%-ы мүгедек бала дүниеге келген соң әкелері 
отбасын тастап кеткен. Отбасыларының 10%-ы өін-өзі бағалауы төмендеді, бірақ 
мүгедек баланы өз ортасына қабылдау қалыпты эмоциялық жағдайда жүрді. Осы 
10% ішіне толық отбасылар кіреді. Олар ата-анасы және дені сау балалары бар 
жанұялар. 5% отбасылар мүгедек баланың дүниеге келуін ерлікпен өткерді, 
бұған отбасыларындағы ерлі-зайыптылар арасындағы сүйіспеншілік пен 
татулық дәнекер. Зерттелушілердің 80%-ы мүгедек балаларды тәрбиелеудегі 
негізгі мәселелері – олардың білімдерінің жетпегендігінен және толық 
ақпараттан- бағандығынан деп шешті. Олардың ойынша мүгедек балаларды 
балабақшаға алмайды, ортасынан шеттетіледі. әлеуметтік-психологиялық және 
педагогика- лық кеңес беру орталықтарының бар екенін де білмейді. Қарым-
қатынас кезінде 20% ата-аналар мүндай кеңес беру орталықтарының бар екенің 
достарынан, таныстарынан естіп, білген. Отбасылардың 90%-ы балаларын 
тәрбиелеуге отбасылық клубтар ашылса деп ниет білдіреді.Клубта жан-жақты 
хабар алар едік деген ойда болады. 
Ата-аналардың 10%-ы әлеуметтік қызмет үйге патронаж жасау арқылы 
болса дейді. 60% ата-аналар қойылған сұраққа қоғам мүгедек балаларды 
шеттетеді деп шешті. Мемлекет тарапынан қорғауды қажет етеді, мүгедектік 
зейнет ақысы төмен, жеңілдіктер аз. 40% ата-аналар қоғам өздірінің мүгедек 
балаларын қалыпты қабылдады деп, мүмкіндігі шектеулі мүгедек балалармен іс-
шаралар, мейрамдар өткізіледі деді. 80% ата-ана мүгедек бала дүниеге келген 

18 
соң қаржылық жағдайы төмендеген, себебі, дәрі-дәрмектер олар үшін қымбытқа 
түседі. 
Осындай жауапты жалғыз басты аналардың 50%-ы берген. Бұл 
отбасыларына тек баланың зейнет ақысымен күн көрушілер жатады. 
Отбасылардың 20%-ының балаларын әжелері тәрбиелеп отыр. Тек 10%-нда ғана 
қаржылық жағдайы қалыпты. 90% отбасылар әлеуметтік қорғауды, әлеуметтік 
қамсыздандыруды өз балалары үшін қажет деп санайды. 
Инклюзивті білім берудің тиімділігі тек психологиялық-педагогикалық, 
дефектологиялық және басқа да білім мен дағдыларды меңгерген мамандарға 
ғана емес, сонымен қатар өз кәсібінің шеңберінен тыс шығуға қабілетті, 
өздігінен дамудың шығармалық әлеуетін меңгерген, өзінің кәсіби қызметін 
сапалы іске асыруға ішкі қозғамдамасын иемденетін маманға да маңызды орын 
бөлетін әр түрлі саладағы: денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қорғау 
мамандарының ынтымақтастығына байланысты. 
Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың 2012 
жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік – экономикалық жаңғырту – Қазақстан 
дамуының басты бағыты» Қазақстан халқына Жолдауында білім саласына 
түбегейлі өзгерістер жасауды міндеттеумен қатар, нәтижесі – Қазақстандағы 
адами капитал деңгейінің сапалы өсуін атап көрсетті. Қазақстан 
Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған 
бағдарламасы барлық балаларға тең дәрежедегі білім беру мен оларды сапалы 
тәрбиелеу кепілі ретінде айқындалып, мүмкіндігі шектеулі оқушылардың да 
білім алуына қажетті негізгі мақсаттарды айқындап көрсеткен. 
Мүмкіндігі шектеулі балалардың, мүгедек балалардың сапалы білім алуға 
тең құқылы болуы Қазақстан Республикасының Заңымен бекітілген. 

жүктеу/скачать 0,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: