Жалпы білім беретін мектебінің 9-11 сынып оқушыларына арналған қазақ тілінен диктант жинағы
жүктеу/скачать 270,58 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 161 «Адай» күйі
- 162 Пайдалы жануар
| 149 сөз,М.Жұмабаев
Ұлттық әдебиетіміздің баршаға белгілі із ашарларының бірі Бейімбет Майлин. Заңғар жазушының шығармашылығын зерттеп, зерделеу кезінде мынадай үш нәрсеге көз жеткіздік: Бейімбет - тұңғиық екен! Бейімбет - жұмбақ екен! Бейімбетті әлі де дұрыс тани алмай жүр екенбіз. Бейімбет - өзі жырлаған заманның құрбаны, отыз жетінің ойранына ұшыраған асыл тұлғаның бірі. Оның шығармалары отызыншы жылдары орынсыз шырғалаңға түсті. Бейімбеттің шығармашылық ғұмыры - халқының тарихымен тығыз байланысты. Бірақ, жүрегінің жалынын, жанының нұрын, қаламының қайратын жұмсаған қаншама шығармасы көз таса қалып келеді. Бейімбет қаламынан туған шығармалардың бәрі бірдей бүгінгі күнге жеткен жоқ. Қазақ қаламгерлері үшін кезінде «әрі Пушкин, әрі Гоголь», атанған Бейімбет Майлиннің шығармашылық мұрасы туған елі үшін қасқалдақтың қанындай қымбат, үкілеп ұстайтын киелі дүние. 106 сөз, журналдан №160 Алатау Алатау бүкіл Орта Азия мен Сібірді тұтас алып жатқан таулардан құралған. Оның шеті Тянь-Шань, екіншісі Алтай тауларына барып ұласады. Тауды Күнкей және Теріскей Алатау деп атайды. Таудың етегі жеміс ағаштары, төңірегі орман, жоталарына өрмелеп қарағай, шырша сияқты қылқанды ағаштар өседі. Алатаудың ең биік өркештерінде қысы жазы қар жатады. Осы қардан сарқыраған өзендер пайда болады. Таудың қойны арқар, таутеке, қарақұйрық, елік сияқты тағы аңдарға толы; барыс сияқты жыртқыш аңдар да кездеседі. Бір сөзбен айтқанда: Алатаудың табиғаты аса көркем ерекше. Бір ғана Медеу мұз айдыны қандай сұлу. Бүкіл жерлердің спортшылары, мен артистері көріп, тамашалады. Алатаудың етегінде демалыс үйлер бар. 101 сөз, газеттен № 161 «Адай» күйі Қазақтың әрбір күйінің өзіндік тарихы бар. Дина Нурпейісова мен Охаб Қабиғожиннің айтуларынша, бұл күйдің тарихы мындай оқиғамен байланысты: Құрманғазы ел аралап жүріп Адай руының бір үйіне түседі. Үйде шал мен кемпірден бөтен ешкім жоқ екен. Күйшінің көзіне кереге басында ілулі тұрған домбыраға түседі. Ол домбыраны алып бұрауын өзгертіп қояды. Біраз уақыттан соң он алты, он жеті жасар шамасындағы қыз бала келіп, отырғандарға қарамай төрдегі домбырасына жармасады. Бұрауының өзгеріп қалғанын бірден сезген қыз: «Бүлдірген екенсің ғой»,— дегендей, Құрманғазыға қарайды да домбырасын ұсына қояды. Құрманғазы бір-екі күй тартқаннан кейін үйдегілер бұл өңірде Ақмаңдайдан өткен күйші жоқ еді, бұл кім болды екең, дегендей тандана қарайды. Сұрастыра келе домбырашының қызылқұрт Құрманғазы екенін біліп, сый-құрмет жасайды. Сол Ақмаңдай қызбен күй тартысу үстінде осы «Адай» күйі шығыпты. 122 сөз, 3. Қоспақов №162 Пайдалы жануар Жер бетінде пайдалы жануарлар көп. Жарқанат, үкі, бақа, кірпі де пайдалы жануар қатарына жатады. Мысалы, жарқанат бір түнде жүздеген қоңыздар мен инеліктерді жеп үлгіреді. Ал олар ағаштың жапырағын, өсімдіктердің тамырын бүлдіреді. Үкі бір түнде он - он бес тышқан ұстап жейді. Тышқандар - егіннің бірінші жауы. Бақа адамға зиянды маса, шіркей, қоңыз сияқты жәндіктерді жейді. Ал кірпі тышқанмен, улы жыланмен коректенеді. Жарқанатты, үкіні, құрбақаны, көлбақаны және кірпіні қорғаңдар! Олар қашанда адамға көп пайда келтіреді. Табиғатты қорғайды. Олар бәрі де біздің досымыз. Пайдалы жануарларға қамқор болайық. 82 сөз, журналдан №163 Саяхат Бір күні біз тауға достарымызбен бірге шықтық. Тау етегі жасыл желекке бөлінген. Қызыл, сары гүлдері көзді қызықтырады. Менің көз алдыма әжемнің үйіндегі гүлдер елестегендей болды. Менің әжем гүлдерді жақсы өсіреді, ұнатады. Мен де әжем сияқты барлық гүлдерді ұнатамын. Дала гүлдерді құшағымды толтыра жиып алдым. Маған әлі аз көрінеді. Достарым да гүл терді. Бір кезде бәріміз де шаршадық. Күн ысыды, жел жоқ. Су ішкіміз келді. Кешке қарай қарағай түбіне жиылдық. Қарағайдың бұтақтары жуан. Қайындарға сүйсіне қараймыз. Ал қызыл гүлдерді алып ауылға қайттық. Саяхат өте көңілді өтті. Тау табиғатының көптеген тамаша, көркем өсімдіктерін көрдік. Келесі демалыста тоғайға барамыз. Демалысымыз көңілді өтетініне сенеміз. жүктеу/скачать 270,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|