Жалпы психология
§2. Еріктің физиологиялық негіздері
жүктеу/скачать 11,67 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы психология
| §2. Еріктің физиологиялық негіздері
Ерікті әрекеттердің физиологиялық негіздеріне шартсыз рефлекстер жатады. И.П.Павловтың ілімі бойынша, еріктік өрекеттің барлық амалы жоғары жуйке қызметінің барлық зандарына бағынатын шартты ассоциациялық үрдіс. Ерікті қозғалы старды ң амалдарында кинестезиялы қ тітіркендіргіштер шақыратын ерекше шартгы рефлекстер негізгі роль атқарады. И .П .П авловтың және оның қызметкерлерінің арнайы тәжірибесі көрсеткендей, клетка жөне қозғалыс анализаторы әртүрлі тітіркевдіргіштермен уақытша шартты байланысқа түсуге қабілетті. Ерікті өрекеггердің физиологиялық негіздері И.П.Павловтың ілімі бойынша, бас ми қыртысынан шығатын қозғалыстар болып табылады. Адамньщ ерік қозғалыстары саналы қозғалыс ретінде екінші сигнал жүйесінің қы зметімен байланысты. ^ И.П.Павловтың айтуынша, екінші сигнал жүйесі адам мінезін ең жоғарғы реттеушісі больш табылады. Екінші сигаал жүйесінің негіздері бірінші сигнал жүйесіне және еріксіз қозғалыстардың бас ми қыртысының орталықтарына ретгеушілік ықпал етеді. Ерікті әрекеттер, адамның барлық психикалық іс-әрек еті сияқты, мидың қызметі болып табылады. И. М. Сеченов сыртқы әсерлердің бейнеленуі бсшып табылатьш барлық ерікп, саналы орекеттерінің рефлекторлык табиғатын көрсетіп берді. Еоікті әрекеттердін. физиологиялық негіздерін дүрыс түсіну ұшін И П.П авловты ң еңбектерінің мәні орасан зор. Бас ми кыртысы екі түрлі негізгі аймаққа белінеді: сезпшпк 287 (сенсорлық) және қозғалыс. Бас мидың артқы бөлігінде сыртқы ортамен тікелей байланысты іске асырып отыратын аймақтар орналасқан. Бұл аймақтар анализаторлардың шетгері болып табылады. Оған сөйкесті рецепторлардан сигналдар келіп түрады және осында бүл сигналдарды алғашқы ондеу, оларды тадцау және жинақтау іске асады. Бас мидың алдыңгы болігіне жақын қозғалыс актілерін үйымдастырудың күрделі үрдісі іске асатын аймақтар орналасқан. Ерікті әрекеттерді үйымдастыруда екінші сигнал жүйесі ерекше орын алады, олар ретгеушілік қызмет атқарады. Ерікті әрекетгер создік сигналдар негізінде пайда болады. Соз ерікті әрекет үшін “сигнал” болумен қатар ерікті актінің жүруін багыттап жөне ретгеп отырады. Создің де сигнаддық қасиеті бар. “Соз сүйектен отеді” ,- дейді халқымыз. Создің қүдіреттілігін, оның адамға эмоциялық әсерін ерекше атап откен жон. Халқымызда: “Жақсы соз — жарым ырыс” деген мақал тектен-тек айтылмаса керек. Жақсы айтылган соз адамды жігерлендіреді, ерік-қайратьш артгыруга комектеседі. Ал жағымсыз айтылған соз — атқан оқпен тең. Адамнын, эмоциялық жай-күйіне, еркіне, жан-дүниесіне ерекше осер етеді. жүктеу/скачать 11,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|