Жалпы психология

Естудің мидағы орталығы бас ми қабығының маңцай 
бөлігівде орналасқан.
Есту түйсіктерінің физикалық себептері денелердін 
дыбыстарының тербелістерімен пайда болатын өуе 
толқындарының қозғалысы болып табылады. Музыкалық 
дыбыстар толқы н дарды ң к езең м ен , р и тм и к ал ы қ
қозғалыстарының нөтижесінде пайда болады, ал шулы 
дыбыстар толқындардың 
біркелкі емес қозғалысының 
негізінде іске асады.
Дыбыстың б и іктігі н егізгі то н н ы ң би іктігім ен
анықталады. Тонның биіктігі уақыт өлшемінде дыбыстық 
толқындардьщ жиілігіне төуелді. Тербелістің жиілігі неғүрлым 
көп болса, соғүрлым түйсінетін дыбыс жогары болады.
Адам қүлағының тонды түйсіну қабілеті бір секундына 
16-20-дан 20000-22000-ға дейінгі тербелістің аралығын 
қамтиды. Қүлақ секундына 1000 тербелістегі ерекше бір 
дьібыстарға сезімтал келеді.
Мөселен, есту түйсігінен айырылған адамдарда діріл 
сезгіштігі күшті дамыған болады, олардың ішінде 
кейбіреулері музыканы тындай алады. Бүл жағдайда олар 
Қолдарын музыкалық аспаптың үстіне қояды немесе 
арқасымен оркестрге бүрылады. Осындай принципте 
саусақтарының кемегімен дыбысты қабылдау жүйесі 
Қүрылған болатын. Дыбыстың әсерімен пайда болған 
тербелістерін айыру саңырауга саусақтарының терісімен 
‘тындауға” мүмкіншілік береді.
Белгілі дефектолог-ғалым Ольга Скороходованың көзі 
көрмейді, қүлағы естімейді. Міне, осыған қарамастан, 
гылыми-зерттеу жүмысымен айналысып, Москваның 
Дефектология ғылыми-зерттеу институтында аға ғьілыми 
Қызметкер, педагогика гылымдарының кандидаты, бірнеше 
ғьілыми еңбектің авторы. 70-жылдары бүрынғы KCrU 
Педагогикалық ғылым академиясының Дефектология 
ғылыми-зерттеу институтында Москвада белгілі психолог- 
дефектолог ғалым Ольга Скороходовамен кездесу сәті түсхп,
2 сағатгық дәрісін тындадық. Оның көзі көрмесе Де-күлага 
естімесе де күрделі классикалық музыкалық шыгар\ 
рд 
саусақтары арқылы “естуіне” қалай қайран каішасқа
О.И Скороходова “Мен қалаи қоршаған дүниені 
Қабылдаймьш және елестетемін” . деп
еңбегінде өзінің өмірі, көру және есіту се_ 
баянлаған
адамның өмірі тураЗты өз 
болаты^ Сипай сезу
отырып, ол жоғары мәдениетп адам деңгеише жетп. Демек,
169

бірнеше сезім органдары істен шыққанда, адамның миы, 
оның жүйке жүйесі жаңа жағдайға бейімделеді жөне қалған 
сезім органдары күшті дами түседі.
“Соқырдың көруі”, “Саңыраудың естуі” сөз тіркестері 
бір қарағанда мағьшасыз сияқты көрінгенмен, бірақ бүл олай 
емес. Өмірде көп кездеседі, адам көзінен немесе қүлағынан 
айырылады, ал кей жағдайда екеуінен бірдей кеміс болады. 
Осындай жағдайда оны қоршаған ортада бағдарлаудан, өмір 
сүру және еңбек ету мүмкіншіліктерінен айырылды деуге 
бола ма? Олай емес. Басқа сау сезім органдарыньщ сезгіштігін 
дамыту белгілі деңгейде көз бен қүлақтың жүмысының 
орнын толтырады. Бүл туралы көптеген мысалдар келтіруге 
болады. Мәселен, көзінен айырылған адам мүсіндеу өнерімен 
айналысып, тамаша жетістіктерге жеткен, оларда сипай сезу 
органдары ерекше жетілгендіктерін аңғартты.
Музыкалық шығармаларды сыбызғыда орындау жогары 
есту дыбысының дамуын қажет етеді, ал сыбызғышыларда 
ол пианистерге қараганда ерекше дамыган.
Мәселен, тәжірибелі үшқыштар есту түйсігі арқылы 
үшақтың двигателінің айналу санын өте жеңіл анықтай 
алады. Олар минутына 1300-ден 1340 айналымды еркін 
ажырата біледі. Корсетілген мысалдардан біздің түйсіктеріміз 
омір жагдайының әсерімен дамитындығын аңгару қиын емес.

жүктеу/скачать 11,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: