Жалпы психология
жүктеу/скачать 11,67 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы психология
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәм түйсінулері
| Иіс түйсіктері
Иіс органдарына ауыз қуысының жогары бөлігінде орналасқан иіс жасушалары жатады. Иіс анализаторы үшін тітіркендіргіштер болып табылатын иіс шығатын заггардың болшектері ауыз куысьша ауамен бірге енеді. Иістер оз сапасы жагынан көптеген және әртүрлі болып келеді. Жинақталган иістің жіктелуі өлі де жасалған емес. Иістер кеп жағдайда заттар бойынша аталады, мәселен, сиреннің иісі, гүлдің иісі, нанның иісі, алманың иісі және т.б. Күнделікті жағдайда иістер жағымды және жагымсыз болып болінеді. Иіс заттары мен сезгіштік жүйкенің қозуы бас миға беріледі, біз өртүрлі иістерді түйсінеміз. Дәм сезу орталығы бас ми жартышарының төменгі болігінде орналасқан. Иіс шыққан заттар иіс газ тектес жағдайда жасушаларына эсер етеді және химиялық реакция жолымен оларды тітіркендіреді. Барлық иіс шығатын заттар буланып, ауаға тарайды жэне ериді. Газ төріздес иісті заттар ауамсн бірге мүрын қуысына енеді, оны біз жүтамыз. Иіс пен дом айыру түйсіктсрі адамныц дүниетану үрдісінде де, жалпы психикалык. орекетіндс дс онша слеулі орын алмайды. Ал жануарлардың, осіресе, дамудыц томен сатысында түрган организмдердің тіршілігінде (тамак табу, яғни шағылысу) ерекше орын алады. Бүл түйсінулердің соқыр, саңырау, сақау адамдардың тіршілігінде маңызы ерекше. Белгілі ғалым, сокыр, орі сацырау О.И. Скороходованың айтуынша, ол иіс түйсінуін козі коретіндер козді кдлай пайдаланса, мен солай пайдаланам деген екен. Ольга Скороходова иісі бойынша бегілі жсрлерді анықтайды жоне таныс адамдарды танып біледі. Дәм түйсінулері Дөм түйсінулеріне тоттіні, қышқылды, ащыны, түздыны туйсіну жатады. Осы негізгі дом түйсінулерінен басқа жинақталған жіктелуі жоқ коптеген ортүрлі дом түйсінері болады. Дом түйсінулері иіс түйсінулері сияқты белгілі домге төн затгар мен қүбылыстар бойынша аталады. Моселен, біз сүтгің, майдың, еттің, нанның жоне т.б. домі туралы айта аламыз. Дем түйсіктерінің органына тілдің жоғары жағы мен тандайдың жүмсақ болігі жатады. Тілдің сілекей болігінде ерекше дәм орталықтары орналасқан. Дом айырудыңтабиғаты иіс түйсінуінен күрделірек болып келеді. Дом түйсіктерінің динамикасының ерекшелігі олардың асқа деген организмнің қажетгілігімен тығыз байланысты. Адам аш болғанда дом сезгіштігі арта түседі, тойғанда азаяды. Ерекшеліктері бойынша ортүрлі дем түйсіктері тілдің жоғары жағына бірдей емес орналасқан. Негізі немесе тілдің артқы бөлігі ащы дөмге ерекше сезімтал, тілдің үшы тәттіге сезімтал, ал шеттері - қышқылға. Тілдің ортаңғы бөлігі дом түйсіктеріне сезімтал емес. Ескерте кету керек, дөм аппаратының ми орталықтары иіс орталықтарына жақын орн аласқан . Дәм түй сіктері заттарды ң химиялы қ қасиетгерінен пайда болады. Иіс және дәм түйсіктерінің арасында тыгыз байланыс бар. Дәм және иіс туйсіктері сезім органдарына химиялық тітіркендіргіштердің орекетінің нетижесінде үйымдасады. Меселен, жоғары деңгейде дәм, 171 иіс түйсіктері шайдың, сыраның, шараптьщ, темекінің сапасын анықтайтын дегустаторларда дамыған. жүктеу/скачать 11,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|