Жалпы психология

кору, есту, иіс, дем, тері, бүлшық ет, қозғалыс жене 
органикалық түрлеріне белеміз.
; Түйсікгердің органдары қайда орналасқанына және қайдан 
тітіркендіргішті алуға. байланысты үш топқа бөлінеді: 
экстерорецепторлар, 
проприорецепторлар ж әне 
интерорецеиторлар. .
Экстерорецепторлар организмнің сыртқы бөліктеріне 
орналасқан — оған жататындар көру, есту, иіс, дем, сипай 
сезу (тері) органдары жатады. Бүл органдарды көп жағдайда 
сыртқы сезімдердің органдары деп атайды. Олардың 
көмегімен біздің организмнен тыс жатқан заттар мен 
қүбылыстардың қасиеттерін бейнелейді. Түйсіктер бүл 
органдарға сәйкес (көру, есту жене т.б.) экстерорецепторлар 
деп аталады.
Проприорецепторлар бүлшық еттерде, сіңірлерде, 
буындарда орналасқан. Бүл органдардың көмегімен біз 
өртүрлі қозғалыстарды жөне біздің ағзамызды, оның 
жекелеген мүшелерін түсінеміз. Осы түй сіктер 
проприорецепторлар деп аталады. Бүл түйсіктер — бүлшық 
ег, қозғалыс (кинестетикалық) жене тепе-тендік (статикалық).
Интерорецепторлар дененің ішкі органдарында ішек- 
қарында, екпеде орналасқан. Ол рецепторлардың көмегімен 
ас қорыту, тыныс алу, қан айналысы және т.б. ішкі 
органдарда тітіркендіргіштердің есерімен алынатын түйсікгер 
жене т.б. айтады. Бүл түйсіктер интерорецепторлар деп 
аталады. Олар негізінен органикалық түйсіктер.
Кору түйсіктері
Керу түйсіктеріне түсті жене жарықты білдіретін 
түйсікгер жатады. Біздің түйсінетін түстеріміз хроматикалық 
жене ахроматикалық деп екіге бөлінеді.
Хроматикалық түстерге кемпірқосақтың түстері жатады: 
қызыл, сары, жасыл, кек, қара көк, күлгін. Бүл түстердін 
арасында хроматикалық түстердің көптеген белгілері 
кездеседі.
Ахроматикалық түстерге ақ, қара және олардың арасында 
орналасқан барлық қоңыр түстер жатады.
Кору түйсігінің органы коз болып табылады. Ол негізінен 
кез алмасынан жене одан шыгатьш кору жүйкесінен түрады.
Көз алмасы үш түрлі қабатган түрады: сыртқы, тамырлы, 
торлы.
Сыртқы қабаты — белокты, алдыңғы бөлігі ашык 
шығыңқы аясына өтеді. Сыртқы қабаттан кейін тамырлы
164

қабат орналасқан, оның алдыңгы болігі түсті қабат дсп 
аталады. Түсті қабаттың түсінс қарай біз козімізді кок, қара, 
қоңыр жөне т.б. деп атаймыз. Түсті қабаттыц ортасында 
қарашық орналасады, ол арқылы коздің ішіне жарық отеді. 
қарашық кеңейіп жоне тарылып отырады, ол жарықтың 
күшіне байланысты. Үшінші қабаты — торлы қабат коз 
алмасының бүкіл болігінің жогары жагын алып жатыр.
Қарашық пен түсті қабаттан кейін екі жақты іспектеу 
келген анық дене — хрусталик орналасқан, онда жарық 
сөулелері жинақталады, сынады жоне оның нотижссінде торда 
бейнелеу пайда болады. Қастың бүлшык еттерінің арқасында 
хрусталик бірде ерекше тегіс болады да, бірдс іспектеу келеді. 
Көретін зат қашықтаган сайын хрусталик түгелге дсрлік 
тегіс болады, ал зат жақындаған сайын хрусталик шар
төріздес түрде болады. 
r
Көз алмасының барлык іші хрусталик пен торлы қаоаттыц 
арасы ерекше ашық сүйық затпен толтырылган, оны әинек 
тәріздес дене деп атайды. Түс жонс жарык түйсіктерін алу 
үшін тордың атқаратын моні орасан зор. 

жүктеу/скачать 11,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: