Жалпы психология
§4. Туйсіктерді дамыту жэне қалыптастыру
жүктеу/скачать 11,67 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы психология
| §4. Туйсіктерді дамыту жэне қалыптастыру
. Баланьщ барлық сезім оргаңдары бірте-бірте дамьш, жетіле бастайды. Бірақ бала жарық дүниеге келгеннен бастап, үлкендер сияқты қоршаған дүниені танып біледі деуге болмайды. Балаларда сезім органдары бірте-бірте дамиды, олардың түйсінулерге қабілетгілігі тәжірибеге және тәрбиеге байланысты жетілдіріледі. Кішкентай сәбидің нені түйсінетіндігі туралы біз тек қана олардың белгілі тітіркендіргіштерге жауап реакцияларын айта аламыз. Осы реакциялары бойынша өмірінің алғашқы күндерінен бастап, сөбиде жылылық пен салқындыққа тері түйсіктері қалыіггасқандығын аңғаруға болады. Сәбидің көздері алғашқы күннен, жарықтың озгеруін бағдарлай бастайды. Түстерді ажырату баланың бір айлығында аңғарылады. Бала дүниеге келгенде алғашқы күндері естімейді. Оның себебі жаңа туған баланың ортаңғы қүлағы ерекше жарғақпен бітелген, ол дыбысты өткізуге кедергі келтіреді. Алғашқы аптада бүл дене үгіліп түсіп қалады да, сөби дыбысты бағдарлайды. Бірте-бірте дыбысқа сезгіштігі қалыптасьш, 2-3 айда дыбыстьщ бағытын айырады, басын дыбыс шыққан жаққа бүрады. Алғашқы екі-үш айлығында баланың барлық сезім органдарының қызметі қалыптаса бастайды. Одан өрі бүл органдардың дамуы және түйсінулердің жіктелуі айырма сезгіштігінің күшеюіне байланысты іске асады. Мысалы, бала 4 жасында көптеген түсті ажыратады. Ал есту түйсігі 2-3 жаста дамығаңдығы соншама, балалар кейбір адамдардың дауысын жеңіл айырып қана қоймайды, сонымен қатар жекелеген заттардың дыбысын және күрделі музыкалық өуендерді ажырата алады. 180 Мектепке дейінгі кезеңнің озінде барлық түйсінулерге баланың абсолюттік сезгіштігі оте жогары деңгейге жетеді. Үлкен адамдармен немесе мектеп оқуш ыларымен салыстырғанда мектепке дейінгілерде айырма сезгіштігі оте төмен дамыған. Мектеп жасында балалардың түйсіктері одан орі дами түседі. Шөкіртгерде ең алдымен айырма сезгіштігі жақсы дамиды. Күшті қаркынмен кору жоне есту сезгіштіктері ерекше дамиды. Психологгардың арнаулы зертгеулері корсеткендей, 7-ден Южасқа дейінгі шакірттерде түстердің белгілеріне сезгіштігі 45% артады, ал 10-нан 12 жасқа дейінгілерде 60 пайызга дейін арта түседі. Түйсіктердің түске саралануына сурет салуға үйретудің моні орасан зор. Мектеп жасында шокірттердің есту түйсіктері жан-жақты дамиды. Әсіресе, он-күйдің есту сезгіштіктерін дамытуда алатын орны ерекше. Шөкірттердің мектеп жасында қозғалыс дағдыларының қалыптасуына байланысты бүлшық ет, қозғалыс сезгіштігі дамиды. Психологтардың зертгеу жүмыстарының мәліметтері бойынша бүлшық ет, қозғалыс сезгіштіктері 8-14 жас аралығында 50 пайыздан астам артатындығы дөлелденді. Түйсінуді дамытуда дүрыс үйымдасқан торбиенің мәні орасан зор. Денсаулық туралы қамқорлық шәкіртгерді жан- жақты үйлесімді дамыту жүйесінде дене төрбиесінің алатын орны ерекше екендігін жақсы білеміз. жүктеу/скачать 11,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|