Жалпы психология

Көру түйсіктерінде адаптация анық байқалады, өсіресе, 
жарықтан қараңғыға шыққанда және керісінше - қараңғыдан 
жарыққа. Мысалы, жарық бөлмеден қараңғыға, далаға 
шыққаңда, алғашында айналаны ешқандай көрмейді, бірте- 
бірте біздің көру органымыз қараңғылыққа бейімделе 
бастайды. Мүны қараңғыға бейімделу деп атайды.
Эксперименттік зерттеулердің мәліметтері бойынша, 
қараңғыда жарыққа сезгіштік жарықтағы сезгіштікпен 
салыстырғанда 200 мың есе көбейеді (бір сағатың ішінде) 
керісінше, қараңғыдан жарыққа еткенде жарық жағдайда 
керу органдарымыз тағы да бейімделу үшін бірер уақыт 
қажет (шамамен 4-5 минут). Мүны жарыққа бейімделу деп 
атайды.
Адаптация қүбылысы температуралық түйсінулер 
саласында да байқалады. Жаз кезінде суға түскенде немесе 
душ алганда, су алғашқы сәтте бізге салқын сияқты көрінеді, 
бірнеше минут өткеннен кейін, суды, сол температурамен 
салқын емес немесе жылы сезінеміз, бүл сол температураға 
уақытөте бейімделу болып табылады.
Иіс түйсінулерінде адаптация тез пайды болады. Мысалы, 
біз бөлмеге кіргенде, бөлмедегі жағымсыз иісті сеземіз, содан 
белгілі бір уақыт өте оның иісін сезбей қаламы з. 
Организміміз ол иіске бейімделіп кетеді. Тәжірибе 
көрсеткендей, толық адаптацияда иіс сезілмейді. Мәселен, 
иодтың иісіне организмнің бейімделуі (иіс органының 
бейімделуі) 50-60 секунд өткеннен кейін болады, камфорыға
— 1,5 мин, ащы иісті сүзбеге — 8 минутган кейін бейімделеді.
Күшті адаптация сипай сезу түйсіктерінде немесе әлсіз 
қысымда байқалады. Көп жағдайда киімнің ауырлығын жөне 
қысымын біз сезбейміз, көзілдіріктің қысымьш түйсінбейміз. 
Кейде көзде түрған кезілдірікгі іздеп, әуре боламыз.
Адаптация кору, температуралық, иіс және сипай сезу 
түйсіктеріңде күшгі болады, ал есту жөне ауыру түйсіктерінде 
өлсіз байқалады.

жүктеу/скачать 11,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: