Жалпы редакциясын басқарған: А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры, ҚР ҰҒА корр мүшесі, филол.ғ. д., проф. Е. Қажыбек
жүктеу/скачать 6,86 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Milli İlimler Akademisinin akademisyeni, profesör
| Kazak Edebi dilinin tarihi ortaya çıkmıştır. Rabiga Sızdık bu dalın
oluşmasına kendi araştırmalarıyla doğrudan katkıda bulunan bilim adamıdır. Rabiga Hanım’ın bu daldaki bilimsel pozisyonu, teorik yorumları Türkçe olarak yayınladığı makalesinde gösterilmiştir [5]. 297 Тіл-ғұмыр Alim, Kazak edebi dilinin kaynakları, çıkışı, başlangıcı, genel halk dilinden farkı, lehçe farklarından ayrıcalığı, konuşma dilinden ayrıcalığı, yazıyla ilişkisi, belli bir kalıpta kullanılışı, sabit oluşu gibi bilimsel meseleleri belirleyerek sözlü olarak gelişmiş Kazak edebi dili kavramını bilimsel devreye sokmuştur. Kazak dil biliminde edebi dilin oluşmasıyla ilgili şöyle görüşler vardı: Kazak edebi dilinin oluşması Abay, Ibıray eserleriyle ilgili, demek edebi dilimizin tarihi XIX. asrın 1. yarısından başlar. Edebi dilin tarihi yazılı edebiyatın oluşmasıyla ilgilidir. XVIII.asrın 2. Yarısından başlar. Ekim devriminden sonra Kazak edebi dilinin oluşma tarihi başlanır. İşte, Rabiga Sızdık ilimdeki bu görüşleri inceleyerek Kazakların edebi dili Kazak halkının özel bir devlet olarak Hanlık kurduğu dönemden yani XV–XVI asırdan başladığını kanıtlamıştır. Kazak halkının kendine has kültür özelliklerine göre edebi dilin sadece yazı diliyle ilişkili olmadığını, Kazakarda sözlü gelişmiş edebi dilin olduğunu araştırmaları aracılığıyla ispat etmiştir. Sözlü edebi dilin temsilcileri olarak ilk başta 15.asırda yaşayan Asan Kaygı’nın olmak üzere Kazak halkının ozanlarını belirterek onların şiirlerini incelemiştir. XV–XVII a. sözlü edebi dilin kelime bilgisi ve grameri, anlatım biçimi özellikleri aracılığıyla Kazakların sözlü gelişmiş edebi diline has işaretleri açıklayarak göstermiştir. XV–XVII a. Kazakların sözlü edebi dili olduğunu ispat etmiştir. Alim, sözlü edebiyatı edebi dil kavramından ayrı görmemektedir. Sözlü edebi dilin mükemmel olduğuna hiç şüphe getirmiyor. «Sözlü edebiyatın en değerli olanı yazılı edebi dile bir adım yakın olan konuşma dili ile yazılı edebi dilin arasındaki bir köprü» olarak niteler. Araştırmacı alim, Kazakların yazılı edebi dilinin tarihini de ta derinlerden arar, onu Kadırgali Calayir’in «Camig at Tavarih» şeceresinin dili, kelime bilgisi, deyimlerini araştırma aracılığıyla eski yazılar ve Kazak edebi dilinin arasındaki tarihi ilişki ve bağlılığı göstermiştir. Kazakların edebi dilini oluşturmaya esas tarihi yönler olarak alimin Eski Türk yazıtlarını, orta asırdaki Türk halklarının yazılı abidelerini ve Kazak sözlü edebiyatının dilini göstermesi, Kazak edebi dili alanındaki kapsamlı teorik gerekçelerden biridir. Çünkü yukarıda belirttiğimiz gibi Kazak edebi dilinin oluşmasının Eski Türk abidelerinden başladığına dair görüşler öne sürülmüştür. Fakat alim, eski Türk halkları, Orta asır yazılı miraslarının tüm Türk milletlerine ortak miras olduğunu ancak onların dilinin edebi dil sisteminin oluşmasında büyük bir yeri olduğunu göstermektedir. Demek, edebi dilin oluşmasında esas olan tarihi kaynakların olduğunu yorumlamıştır. Bunun sonucunda alim: «Kazak Edebi Dilinin Kaynakları» başlıklı bilimsel çaışmasını takdim etmiştir. Araştırmacı alim Kazak edebi dilinin oluşmasını iki büyük döneme yani edebi dili halk dili ve milli döneme ait dil olarak ikiye ayırır. Halk dili 298 Рəбиға Сыздық döneminde edebi dilin sözlü, milli dönemde ise yazılı edebi dilin hizmet ettiğini açıklar. Sonuç olarak, Türk dünyasında yukarıda adı geçen bilimsel çalışmala- rıyla ün kazanmış, Milli İlimler Akademisinin akademisyeni, profesör, жүктеу/скачать 6,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|