Жануар физол

тұрады.  Қан  торшаларына  қанның  қызыл  түйіршіктері  (эритроциттер),  ақ 

түйіршіктері (лейкоциттер) жəне қан табақшалары (тромбоциттер) жатады.  

Қан  құрамының  шамамен  60  пайызы  плазмадан,  40  пайызы  -  қан 

түйіршектерінен  тұрады.  Қалыпты  жағдайда  қанның  жалпы  мөлшері  дене 

массасының 5-8 пайызы шамасында. Жылқыларда ол дене салмағының 1/15, 

ірі қара мен қой–ешкіде - 1/12–1/13, шошқаларда - 1/22, құстарда - 1/10–1/13 

бөлігіндей  болады.  Қанның  жалпы  мөлшері  жасқа,  жынысқа,  малдың 

физиологиялық күйіне, қоңына қарай өзгеріп отырады. Мысалы, жаңа туған 

төлдерде, еркек малда, буаз малда қанның мөлшері көбірек, ал семіз малда – 

азырақ  болады.Организмдегі  қан  айналымдағы  жəне  қордағы  қан  болып 

бөлінеді.  Қан  мөлшерінің  жартысынан  сəл  көбірегі  қан  тамырларында 

айналымда болады да,  қалған  бөлігі қор ретінде қан  қоймасы  (депосы)  деп 

аталатын арнаулы органдарда сақталады. Оларға бауыр, көк бауыр жəне тері 

жатады. Бауырда қанның жалпы мөлшерінің 20, көк бауырда 16, ал теріде 10 

пайызы жинақталады. 

ол  организмнің  физиологиялық  күйіне  қарай  өзгеріп  отырады.  Мысалы, 

организм тыныштық жағдайда болса, қордағы қанның мөлшері көбейіп, ал 

дене  жұмысы,  кимыл-əрекет  кезінде  -  айналымдағы  қанның  мөлшері 

артады.  Қордағы  қан  арқылы  сыртқы  ортаның  əсеріне  қарай  өзгеріп 

отыратын  организм  мұқтаждықтары  қамтамасыз  етіледі.  Қансыраған 

жағдайда айналымдағы қан мөлшері, қан кысымының деңгейі, осы қордағы 

қан  арқылы  сақталады.  Организм  жайлап,  баяу  қансыраған  жағдайда 

қанның  жалпы  мөлшерінің  3/4  бөлігін  жоғалтқанның  өзінде  өлім  қаупі 

тумайды,  ал  организм  жылдам  қансыраса,  онда  қан  мөлшерінің  1/3–1/2 

бөлігін жоғалтудың өзі өте қауіпті.