Əр түрлі жағдайлардағы қан айналым ерекшеліктері

Ұлпаларда  оттегі  қоры  болмайды,  сондықтан  əрбір  орган  оны  өз 

мұқтаждығына  сəйкес  қан  арқылы  алу  керек.  Осымен  байланысты 

организмнің    физиологиялық  күйіне  қарай  тамырлар  арнасы  кеңейіп  не 

тарылып,  əр  түрлі  органдар  арасында  қанның  таралу  деңгейі  өзгеріп 

отырады. 

Дененің  түрлі  мүшелерінің  қанмен  қамтамасыз  етілу  деңгейіне  қарай 

олардың  көлемінде  байқалатын  ауытқуларды  онкограф  деген  аспап  арқылы 

анықтайды.  Ал  аяқтардың  көлеміндегі  өзгерістерді  плетизмограф  деп 

аталатын  құрал  арқылы  жазады.  Ол  үшін  мүшені  ішінде  су  немесе  ауа  бар 

тығыз  жабылатын  арнаулы  аппаратқа  салып  (48-сурет),  тамыр  арнасының 

өзгеруімен  байланысты  байқалатын  көлемдік  ауытқуларды  сезімтал 

манометр немесе Марей капсуласы арқылы кимографқа жазып алады. 

 

48-ñóðåт.

Ïëåтèçìîãð-ô 

ñõåì-ñû: 

1-Ðåçå»êå  ø½ëûº;  2  —  -ñï-ï 

т

û»  æî¹-ð¹û  êåðíåói;  3  — 

Ì-ðåé 

æ-ë¹-ñ  тûð-тûí  т¾тiêøå;  5  - 

Ì-ðåé 

ê-ïñóë-ñû; 

- 

êèìîãð-ô; 

7-ê¼ëåìäiê 

¼çãåðiñтåðäi 

áåéíåëåéтií 

 

120

 

 

Жеке органдардың қанмен жабдықталу деңгейі капиллярлардың ашылып-

жабылуына  байланысты  өзгереді.  А.Крог  зерттеулері  бойынша  тыныштық 

жағдайда бұлшық ет капиллярларының көпшілігі жабылып қалады да, оның 

сиымдылығы жалпы мүмкіндігінің тек 0,02 пайызына

 

ғана тең болады. Осы 

ғалым  бақа  етінің  1  мм

2

  аумағында  орналасқан  400  капиллярдың  жұмыс 

кезінде  325-і,  ал  тыныштық  жағдайда  тек  қана  10-20-сы  ашық  болатынын 

байқаған; теңіз тышқанының бұлшық етінің 1 мм

2

-дегі

 

 4000 капиллярлардан 

жұмыс  кезінде  2500,  ал  тыныштықта  -  30-270-і  ғана  ашық  болған. 

Тыныштықтағы  бақа  етінің  капиллярларының  арасы  200-800  мкм  болса, 

жұмыс кезінде ол 30-50 мкм дейін кемиді, демек əр капиллярдың қамтитын 

ауданы  100-400  мкм-ден  15-25  мкм  дейін  азаяды.  Айта  кетер  жайт, 

тыныштық  жағдайында  капилллярлар  əрекетке  белгілі  бір  ретпен  қосылып 

отырады:  ашық  капиллярлар  бірінен  соң  бірі  жабылып,  іске  басқа 

капиллярлар  тартылады.  Осының  арқасында  ұлпаларға  қоректік  заттар 

қажетті ғана мөлшерде жеткізіледі. 

жүктеу/скачать 9,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: