Жануарлар экологиясы
Өзара тиімділік немесе мутуализм
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
жануарлар экологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Каіоіетех /кт соіііз, Тегаіопутрһа тігаһіііз)
- (Епіосііпото грһиіа ) қатарының Орһгуозсоіех , Епіойіпіит
| Өзара тиімділік немесе мутуализм.
Бүл өзара карым- қатынаста тіршілік ететін екі түрдің ағзаларының екеуіне де тиімді катынастың түрі. Бұл жағдайда бірге тіршілік ететін екі ағза бір-біріне пайдасын тигізіп өзара тиімділікпен өмір сүреді. Өзара тиімділікті түрде тіршілік ету табиғаттағы түрлердің арасында өте кен тараған. Бұл жануарлардын арасында, өсімдік пен жануардың арасында, екі түрлі өсімдік арасында кездесетін түраралык қатынас. Мутуалистік қарым-катынастьш екі түрі бар: егер тиімді катынаспен байланысқан екі турлі ағза өзара бірі екіншісіз өмір сүре алмастан тығыз байланыскан болса, ондай мутуалистік байланыс с е л б е с т і к немесе с и м б и о з (гр. зутЫозіз- бірге тіршілік) деп аталады. Мысалы, ақ қүмарсқаның (термит) асқазанында гипермастигина ( Нурегтазіщиіа) қатарына жататын көп талшықгы қарапайым жәндіктер тіршілік етеді. Ақ құмырскалар ағаштың сүрегімен қоректенеді. Бірак олар сүректің құрамындағы клетчаткаларды корытуға кабілетсіз. Ал олардың асказанында неше мыңдаған санмен кездесетін гипермастигина талшықгылар (М: Каіоіетех /кт соіііз, Тегаіопутрһа тігаһіііз) клетчатканы ыдыратып кантқа (глюкозаға) 69 айналдыратын В-глюкоза ферментін бөлш шыгару арқылы ақ құмырсқаньщ ас қорытуына жәрдемдеседі. Бұл екз жан);ар бір бірінсіз тіршілік ете алмайды. Сондай-ақ күйіс кайыратын шөп қоректі жануарлардың таз қарынында селбесіп тіршілік етіп, олардың қорегін қорытуға жэрдемдесетін энтодиноморфа (Епіосііпото грһиіа ) қатарының Орһгуозсоіех , Епіойіпіит туысына жататын кірпікшелі карапайымдар да симбиоздық тиімділікпен өзара байланысқан қарым- қатынастың мысалы бола алады. Қойдың таз қарынының-ісм3 кеңістігіне жүз мыңдаған энтодиноморфа селбесіп тіршшік етеді. Талшьпсгылар мен кірпікшелі қарапайымдылар ақ қүмырсқа мен күйіс қайыратын жануарлардың асқазанынан қореюік қор, температурасы мен ылғалы тұракты жайлы орын тауып пайда көреді. . Өзара тиімді (мутуалист) карым-қатынастың енді бір түрі карапайым байланыс немесе протокорперация. Бүл да екі жануардың озара тиімді әсер көрсетіп бірге тіршілік етуін сипаттайды. Бірақ селбестікпен (симбиозбен) салыстырғанда екі жануардың байланысы онша тығыз емес: бірінсіз екіншісі өздігінен тіршілік ете алады. Мысалы, тұщы су гидрасының денесінде хлорелла деген бапдыр бірлесіп тірішлік етеді. Бірак бұл екеуі жеке-жеке де тіршілік ете алады. Комменсализм. Екі түрдің жануары бір мекенде бірге тіршілік етуден ту ындаган қарым-қатынас егер олардың біреуіне пайдалы, ал екіншісіне ешбір әсерсіз (пайдасы да зияны да жоқ) бір жақгы түрде болуы комменсализм деп немесе сыңаржақгы қарым-қатынас деп атагіады. Комменсализмнің екі түрі бар: синойкия (ф . і>’л-бірге; жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|