Жануарлар экологиясы
(Ріпиз), балқарағай (Імгіх)
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
| (Ріпиз),
балқарағай (Імгіх) туыстарына жататын ағаштар құрайды. Неарктикалық тайгада (Солтүстік Америка), бұлардан басқа тсуга (Тш§а), туя (Тһща) деп аталатын қылқан жапырақты ағаштар орманның негізін қалайды. Қылкан жапыракты ағаштардың жапырағы қылкан тәріздес (яғни тікен тәріздес) жіңішке, үшкір. Ол көбінесе қыста да түспей, ағапгга сақгалады. Сондықтан вегетациялық кезеңді кеңінен пайдаланып фотосинтезді ұзақ уақыт жүргізуге мүмкіндік береді. Және агаштарды қьіста кураудан сақтайды. Қылканының демтесігі жабык кезде қылқанды ағаштар денесінен ылғалды өте аз буландырады. Қылқанды ағаштар қыстың суығына төзімді, кандай да салқын кездердің өзінде ассимиляция жүргізуге қабілетті. Олардың сұлбасы (крона) жіңішке жэне ұшар басына қарай конус тәріздес сүйір болғандықтан қыста бұтағына кар аз токтайды (кардьщ салмағын көтере алмай сыну қаупі аз). Сұлбасы конус тэріздес болғандықтан күн сэулесі барлык бұтақтарына біркелкі түсу мүмкіндігі мол. Қылқан жапырақты орман көбінесе монодоминант немесе олигодоминант құрылымды, белдеулік қабаты (ярус) көп емес: ағаш, бұта, бұташалы-шөптесін белдеулері жэне топырак бетіндегі мүк немесе қына кабаты деген 3-4 белдеу қабаттан түрады. Орман түзуші ағаштардың құрамына және олардың экологиялық ерекшелігіне сэйкес қылқанды орманды күңгірт қылқанды жэне ақшыл кылқанды деп бөледі. Күңгірт қылқанды тайгалык орман шырша, самырсын, сібір қарағайы катарлы ағаштардан құралады. Ақшыл қылқанды тайганы балкарағай қүрайды. Күңгірт қылқанды орманды түзетін шырша, самырсын, сібір қарағайлар - көленке сүйгіштер. Сондыктан олар өге бітік оссді. Ондай бітік орманның жср бетіне күн түсгіейді, түссе де күн сэулесі жетіспейтіндіктен бұталар аз, бүташық пен шөптесін өсімдік мүдцем өспеуі де ыктимал. Сол себептен оньщ фитоценозы ағаш белдеуінен басқа шөптесіи жэне мүк белдеуіііен немесе ағаиі жэне мүк белдеуінен ғана құралады. Ақшыл кылқанды орман жарыксүйгіш ағаппардан (балқарағай, кэдімгі қарағай) құралады. Сопдыктаи олар өзара аліиақ орналасып сирек орман алқабын тұзеді. Орман ағаштары сирск, күн сэулесі 165 |