Жануарлар этологиясы
Аллеломенттік (еліктеу) мінезқылықтар
жүктеу/скачать 1,51 Mb. Pdf көрінісі
|
| Аллеломенттік (еліктеу) мінезқылықтар
Жас төлдердің іс – әрекетін қайталу кезінде байқалатын ерекшіліктері: 1. Мінезқылығы өзін - өзі сақтауда жүзеге асады. Қарсыласынан қашу немесе одан активті қорғану кезінде, сондай – ақ әлеуметтік иерархия басқаруында байқалады. 2. Таныс емес заттарға, яғни зерттеушілік мінезқылығы. Әр мінезқұлықты байқап, оны жалпы мінез ерекшелігіне біріктіріп, осы немесе басқа жалпы мінезқұлығын анықтауға мүмкіндік болады. Осы түрлерді анықтау үшін, білгілі бір іс – әрекет жасау кезінде немесе қаршаған ортаға бейімделу кезінде белгілі бір ерекшелікті бойына сіңіреді. Д. Дьюсберинің (1981) ойынша, осы мінезқұлықтыңбәрі тіршілігіне және нақты қызмет атқару үшін, шешуші іс әрекетті болып табылады, соның ішіне жататындары: 1. Локомоция; 2. Азықтану және дем; 3. Термореттеу; 4. Пана іздеу; 5. Жыртқыштардан аулақ болу; 6. Ұйқы; 7. Дене тазалығын сақтау; 8. Бөліну; 9. Зерттеушілік белсенділігі; 10. Ойын; 11. Құралдарды пайдалану; 12. Биологиялық ырғақтылығы; Мұндай қызметтік бөлінуі, іс – әрекеттік бөлісуге ыңғайлы және оны шарттсыз деп қабылдауға болмайды. 166 Сондай –ақ есте сақтау керек, «жануар – бұл бейімделген ағза, жай ғана арнайы үйретілген жиынтық емес». Жануар, оны қоршап жатқан ортасына бейімделеді, қосарланады, біріктіліген бір қызметті жүйесі пайда болады. Айдан анығы, осы бір қысқа курсында біз үстіде айтылғандарға толық мағлұмат беруі мүмкін емес. Біз мінезқұлықтыңөзіне сай деңгейіндегі кейбір түсініктерді жеткізуге тырысамыз. Локомоция. Локомация мінезқұлықтың көп формаларына үлкен мағына береді, себебі ол жануарға кеңестікте қозғалуына мүмкіндік береді. Тірі ағзаларда локомацияның 5 негізгі түрлері бар: 1) жіпшелері арқылы қозғалуы; 2) амебатәріздес қозғалуы, дене пішінің өзгеруімен орындалады; 3) толқынтәріздес қозғалысы; 4) реактивті қозғалысы; 5) аяқ-қолдарымен қозғалу. Ең қыйын қозғалыстың бірі аяқ – қолдары қозғалу, себебі ол суда да, ағаш басында да, ауада да, жер астында немесе жер үстінде де жүзеге асырылады. Көптеген сүтқоректілерді қозғалысы екі аяқпен байқалынады( кенгуру, кеміргіштер, адам). Локомация түрі басқа сүтқоректілерде төрт аяқтап жүруінде байқалады, соның ішінде ауылшаруашылық жануралары, таптаурынды. Жүру барысында аяқтары осындай тәртіппен орындалуы керек, себебі әрқашанда үшбұрыш тәріздес тіреуі сақталуы тиіс. Өйткені жоғары қозғалыс (шоқырақ) кезінде тұрақтылығы төмендейді(Gray, 1953). жүктеу/скачать 1,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|