8 – сурет.
Бҥйрек
каналдарындағы
куб тәрізді
жасушалар
1 – ірі каналдар
қуысы
2 – жасуша
цитоплазмасы
3 – дӛңгелек ядросы
9 – сурет.
Бҥйрек
каналдарындағы
призма тәрізді
жасушалар
1 – кіші каналдар жалпақ
жасушалардан түзілген
2 – ірі каналдар призма
тәрізді
жасушалардан
түзілген
36
4 Тапсырма: Микросуреттерді зерттеп, жасуша аралық
байланыстар түрін анықтап, тауып, суретін салып белгілеу (11 сурет).
А: 1 –
2 –
Б: 1 –
2 –
3 –
11 – сурет. Жасуша аралық байланыстардың электрондық микросуреті
10 - сурет. Адам
қанының жағындысы
1. эритроцит
2. сегментті ядролы
нейтрофил
3. таяқша ядролы
нейтрофил
4. жас нейтрофил
5. эозинофил
6. базофил
7. үлкен лимфоцит
8. орташа лимфоцит
9. кіші лимфоцит
10. моноцит
11. тромбоциттер (қан
пластинкалары).
Микротҥтікшелер
Актинді
микрофиламент
А
Б
1
2
3
37
5 тапсырма: Плазмалемманың қызметін зерттеу.
Берілген суреттерден (12, 13 суреттер) жасуша плазмалеммасында
жүретін әртүрлі трансмембраналық ӛткізулердің түрлеріне зер салып
қарастырып, схема түрінде суретін салып, жүріп жатқан процестерді
белгілеңдер:
1.
Фагоцитозды;
2.
Пиноцитозды;
3.
Экзоцитозды.
12– сурет. Жасушадағы фагоцитоз және пиноцитоз процестері
13 – сурет. Жасушадағы экзоцитоз процесі
Сабақты тҧжырымдау сҧрақтары:
1.
Жасушаның компоненттерін ата.
2.
Жасуша аралық байланыстардың түрлерін микросуреттен
кӛрсету.
3.
Синапс туралы түсінік.
4.
Экзоцитоз, эндоцитоз, фагоцитоз терминдерінің анықтамасы.
Плазмалық мембрана
Плазмалық мембрана
Плазмалық мембрана
Ас қорыту вакуольі
Артық ӛнімдердің шығуы
Цитоплазма__Цитоплазма_Фагоцитоз'> Цитоплазма
Цитоплазма
Цитоплазма
Фагоцитоз
38
1.4 Жасуша органоидтары мен қосындылары
Сабақтың мақсаты: Студенттерге жасуша құрамындағы
цитоплазма, ядро, ультрақұрылымдарын тани және олардың атқаратын
қызметтерін білуді үйрету.
Сабақтың сҧрақтары:
1.
Цитоплазмаға жалпы сипаттама, оның қызметі.
2.
Эндоплазмалық тордың сипаттамсы, атқаратын қызметі.
3.
Митохондрияның сипаттамасы, атқаратын қызметі.
4.
Рибосоманың сипаттамсы, атқаратын қызметі.
5.
Гольджи аппаратының сипаттамсы, атқаратын қызметі.
6.
Лизасоманың сипаттамсы, атқаратын қызметі.
7.
Жасуша орталығының сипаттамсы, атқаратын қызметі.
8.
Пероксисомалар мен сферасомалар туралы түсінік.
9.
Пластидтердің сипаттамсы, атқаратын қызметі.
10.
Вакуольдер мен қосындылар туралы түсінік.
Сабақ беру және оқыту әдісі: тақырып бойынша берілген
сұрақтарға ауызша жауап алу, тесттік бақылау жүргізу және тӛменде
берілген тапсырмаларды орындау.
Цитоплазма – жасушаның ядродан басқа барлық ішкі құрылымдық
бӛлігі. Ол жасушаның метаболизмі жүретін жұмысшы аппараты. Мұнда
негізгі метаболизмдік процестер – белок синтезі, гликолиз, жасушадағы
қозғалыстар мен оның жіктелуі жүреді. Цитоплазманың жіктелуі мен
оның жеке компоненттерінің мамандануы ядроның бақылауымен іс
жүзіне асырылады. Цитоплазманың маманданған құрылымдарына
миофибриллалар, нейрофибриллалар мен тонофибриллалар жатады.
Эукариоттық
жасушалардың
цитоплазмасы
гиалоплазмадан,
мембраналы және мембраналы емес компоненттерден тұрады.
Цитоплазма – гиалоплазмадан, органоидтар мен қосындылардан
тұрады. Гиалоплазма ядро мен органоидтарды байланыстыратын және
цитоплазманың коллоидтық қасиеттерін (қозғалысын iске асыратын
тұтқырлығын) қамтамасыз ететін жасуша ішілік процестерді іске
асыратын ішкі орта.
Органоидтар- белгiлi бiр құрылысы және арнайы атқаратын қызметi
бар
цитоплазманың
тұрақты
жоғары
дифференциацияланған
құрылымдары. Олар құрылысына қарай мембраналы және мебраналы
39
емес және қызметiне қарай арнайы және жалпы қызмет атқаратын
органоидтар болып бӛлiнедi.
Мембраналы емес органоидтарға рибосомалар мен жасуша
орталығы, микротүтiкшелер жатады. Қалған органоидтар мебраналы.
Достарыңызбен бөлісу: |
