Жаратылыстану жəне математика факультеті Информатика кафедрасы «Инженерлік жəне компьютерлік графика»

Дəріс мазмұны:  
1.  Компьютерлік графиканың түрлері. 
2.  Растрлі графика 
Бейнені  компьютерде  сақтау,  қарау  жəне  өңдеу  үшін  ол  цифрлық  түрде  болуы 
керек. Бейнені сипаттау үшін түрлі тəсілдерді орындауға болады. Ең қарапайым тəсіл – 
бейненің əрбір элементін (нүктесін немесе пикселін) жеке сипаттау. Нүктелік сипаттау 
–  бұл  оның  түсін  сипаттау.  Осы  тəсілмен  берілген  барлық  бейнелер  растрлық  деп 
аталады.  Фотографиялар,  живопись  туындылары,  түстер  ауысымымен  берілген 
картиналар компьютерде əдетте растрлық бейне ретінде беріледі. Растрлық бейнелерді 
түзету  үшін  арнайы  программалық  жабдықтар  –  графиктік  растрлық  редакторлар 
қолданылады. Олардың көбі тек бейнені қарауға немесе аздаған түзетулер (ашықтығы, 
толыққанды  түс,  түстік  баланс)  енгізуге  арналған.  Одан  басқа  түзету  ғана  емес, 
сонымен  бірге  түрлі  бейнелерді  құрамдастыруға  (коллаж  жасау)  жəне  сурет  салуға 
арналған  қуатты  құралдар  да  бар.  Растрлық  редакторлар  ішінде  көшбасшы  болып 
табылатын  программа  –  Adobe  Photoshop  программасы.  Ескеретін  жағдай:  растрлық 
графика  редакторларында  «қолмен»  сурет  салу  мүмкін  болса  да  қиын  іс  болып 
табылады. Бұл мақсатқа векторлық графика редакторлары көбірек сəйкес келеді. 
Растрлық  графиканы  қолданғанда  бейненің  əрбір  кішкене  элементінің  түсі 
санаулы  биттің  көмегімен  кодталады.  Бейне  пиксель  деп  аталатын  ұсақ  нүктелердің 
жиынын  құрайды.  Тастар  немесе  əйнектердің  жиынтығынан  құралған  мозайка  немесе 
вираж  секілді  түрлі-түсті  нүктелердің  көмегімен  сурет  салынады.  ЭЕМ-де  растрлық 
əдісті  қолданғанда  əр  пиксель  үшін  биттік  қалыңдық(глубина)  деп  аталатын  санаулы 
биттер саны бөлінеді. Əр түске белгілі бір екілік код сəйкес келеді. Мысалы, егер биттік 
қалыңдық 1-ге тең болса, онда 0-қара, 1-ақ түске сəйкес келеді де, ал бейне тек қара-ақ 
түсті болады. Егер биттік қалыңдық 2-ге тең болса, яғни əр пикселге 2 бит бөлінсе, онда 
00-ге  қара,  01–ге  қызыл,  10-ға  көк,  11–ге  ақ  сəйкес  келеді  де,  төрт  түсті  пайдалануға 
болады. Биттің қалыңдығы 3-ке тең болғанда 8 түсті пайдалануға болса, ал 4-те 16 түсті 
пайдалануға 
болады. 
Сонымен, 
графиктік 
программалардың 
көмегімен 
2,4,8,16,32,64,…,256 жəне т.б. түсті бейнелерді құруға болады. Мүмкін түстің санының 
өсуіне байланысты бейнені есте сақтауға қажет жадыдан орынның көлемі де өседі. Бұл 
растрлық  графиканың  негізгі  кемшілігі.  Мысалы,  орташа    өлшемдегі  фотография 
компьютер жадынан бірнеше Мегабайт орын алады. Бұл бірнеше жүз, не бірнеше мың 
беттік текстке пара-пар. 
Бақылау сұрақтары: 
1.  Компьютерлік графиканың түрлері. Растрлі графика  
2.  Растрлі графиканың артықшылықтары мен кемшіліктері 
 
4- апта 
1  кредит сағат. 
Тақырыбы: Векторлы жəне фракталды графика  
Дəріс мазмұны: 
1.  Векторлық графика 
2.  фракталды графика  
Векторлық  бейнелер  математикалық  формулалармен  беріледі.  Оларда  элемент 
пиксель емес, объектілер (сызықтар, фигуралар т.с.с.) болады. Мысалы, түзу кесіндісін 
сипаттау үшін оның бастапқы жəне соңғы координаттарын, сызықтың қалыңдығы мен 
түсін көрсету керек. Растрлық графика жағдайында сызық салуда оның əрбір нүктесін 

сипаттау  қажет  болар  еді,  егер  сызық  қалың  болса,  соғұрлым  нүкте  көбейе  түседі  де 
оны сипаттау да көлемді болады. Векторлық  графикада қолдан сурет салу растрлыққа 
қарағанда  анағұрлым  оңай.  Схемалар  мен  сызбалар,  плакаттарды  векторлық  графика 
арқылы жүзеге асыру керек. Бірақ ол фотография мен живописьтік туындылар сияқты 
бейнелерді  құруда  жақсы  көмекші  бола  алмайды.  Векторлық  графика  ішіндегі 
көшбасшы  –  CorelDraw,  одан  басқа  Macromedia  FreeHand,  Macromedia  Flash 
программалары бар. 
Растрлық  бейнелер  масштабтауды  шамалы  жүзеге  асырады.  Сурет  өлшемін 
үлкейту əдетте оның сапасының төмендеуіне əкеледі. (түйіршіктер пайда болады). Егер 
сапасын  сақтай  отырып,  үлкейту  қажет  болса,  онда  оның  дискідегі  алатын  орны 
көбейеді. Ал векторлық графика масштабқа тəуелді емес, сəйкесінше масштаб өзгерісі 
дискідегі  орын  көлеміне  əсер  етпейді.  Бұл  –  векторлық  графиканың  басты 
ерекшеліктерінің бірі.  
Векторлық  графиканы  пайдаланғанда  бейнені  құраушы  қарапайым  графиктер  – 
геометриялық  объектілердің  математикалық  өрнегі  (мысалы,  кесінді,  шеңберлер,  тік 
бұрыштар жəне т.б.) ЭЕМ-нің жадында сақталады. Шеңберді салу үшін оның центрінің 
орнын,  радиусын  жəне  сызықтық  жуандығы  мен  түсін  жадыда  сақтау  керек.  Осы 
мəліметтер  бойынша  сəйкес  программалар  керек  фигураны  дисплей  экранында 
тұрғызады. Мұндай бейнелеуде əр нүктенің түсін жадыда сақтау керек болмағандықтан 
расторлық  графикаға  қарағанда  ол  көп  жадыны  қажет  етпейді  (10  -  100  рет  аз). 
Векторлық  графика  жоғары  сапалы  көркемсурет  бейнелерімен,  фотосуреттер  мен 
фильмдермен  жұмыс  істеуге  мүмкіндік  бермейді.  Сондықтан  векторлық  графика 
сызбалар, схемалар, диаграммалар т.б. жасау үшін пайдаланады.  
Фрактальды графика векторлық сияқты математикалық есептеулерге негізделген. 
Бірақ фрактальды графикада негізгі элемент математикалық формула болып табылады, 
яғни компьютер жадысында ешқандай объекті сақталмайды жəне бейне тек теңдеулер 
арқылы  құрылады.  Осындай  тəсілмен  қарапайым  құрылымдармен  бірге  табиғат 
ландшафты  немесе  үш  өлшемді  объектілерді  көрсететін  күрделі  иллюстрациялар  да 
құрылады.  
Үш  өлшемді  графика  ғылыми  есептеу,  инженерлік  жобалау,  физикалық 
объектілерді компьютерлік модельдеу облыстарында кең қолданыс тапқан.  
 
Бақылау сұрақтары: 
1.  Векторлы  графиканың  математикалық  негіздері.  Артықшылықтары  мен 
кемшіліктері. 
2.  Фракталды графика.  
 
 
5- апта 
1 кредит сағат. 
Тақырыбы: Координаттар мен түрлендірулер  
Дəріс мазмұны:  
1.  Графикалық мəліметтердің берілуі.  
2.  Графикалық мəліметтердің форматтары 
Компьютерлік  графикада  бейнені  сақтау  үшін  файлдардың  30-ға  жуық  форматы 
қолданылады.  Растрлық,  векторлық,  үш  өлшемді  графика  файлдары  əртүрлі  форматта 
сақталады,  дегенмен  түрлі  кластардың  мəліметтерін  сақтауға  мүмкіндік  беретін 
форматтар да кездеседі. 

 
Tiff  (Tagged  Image  File  Format)  –  файл  кеңейтілуі  .tif.  Формат  жоғары  сапалы 
растрлық бейнелерді сақтауға арналған, кеңінен таралған. 
 
PSD  (Photoshop  Document)  –  Adobe  Photoshop-тың  өз  форматы,  кеңейтілуі  -
.psd.  Растрлық  графикалық  мəліметті  сақтау  мүмкіндігі  өте  күшті 
форматтардың бірі. 
 
PCX  (кеңейтілуі  -  .pcx).  Растрлық  бейнені  сақтауға  арналған,  бұрын  кеңінен 
таралған, қазірде мүмкіндігінің шектеулігіне байланысты көп қолданылмайды.  
 
PhotoCD  (кеңейтілуі  -  .pcd).  жоғары  сапалы  цифрлық  растрлық  бейнені 
ссақтауға арналған, Kodac фирмасы жүзеге асырған формат.  
 
Windows  Bitmap  (кеңейтілуі  -  .bmp).  Windows  операциялық  жүйесінде 
растрлық  бейнелерді  сақтау  форматы.  Осы  жүйеде  жұмыс  істейтін  барлық 
қосымша программаларда қолданылады.  
 
JPEG (Joint Photographic Experts Group) (кеңейтілуі - .jpg). Растрлық бейнелерді 
сақтауға  арналған.  Файлды  сығу  дəрежесі  мен  бейненің  сапасы  арасындағы 
арақатынасты реттей алады. Қолданылатын сығу əдісі артық ақпаратты жоюға 
негізделген,  сондықтан  бұл  форматты  тек  электронды  басылымдарда  ғана 
пайдалану ұсынылады. 
 
GIF  (Graphics  Interchange  Format)  (кеңейтілуі  -  .gif).  Тұрақты  түс  санымен 
сығылған  бейнені  сақтау  құралы  ретінде  1987  жылы  стандартталған.  Жоғары 
сығу  дəрежесіне  байланысты  Интернетте  кең  қолданыс  тапқан.  Gif89a 
форматы соңғы версиялары суреттерді түссіз фонмен құру мүмкіндігін береді. 
Түс  саны  бойынша  мүмкіндіктерінің  шектеулігі  бұл  форматты  тек 
электрондық басылымдарда қолдануға ғана мүмкіндік береді.  
 
PNG  (Portable  Network  Graphics)  (кеңейтілуі  -  .png).  Бейнені  Интернетте 
сақтаудың  салыстырмалы  түрде  жаңа  форматы  (1995  жыл).  Gif  жəне  Jpeg 
форматтарын  алмастыру  үшін  жасалған.  Бейненің  үш  типі  –  түрлі-түрлі,  ақ-
қара, сұр түстің 256 түрі қолдау тапқан. Ақпаратты сығу ешқандай жоғалтусыз 
орындалады. Кеңінен қолданыс тапқан жоқ. 
 
WMF (Windows Metafile) ( кеңейтілуі - .wmf) Windows операциялық жүйесінің 
векторлық 
бейнелерді 
сақтау 
форматы. 
Осы 
жүйенің 
барлық 
программаларынан 
қолдау 
тапқан. 
Бірақ 
полиграфияда 
қабылданған 
стандартталған  түстік  палитрамен  жұмыс  істеу  үшін  құралдардың  жоқтығы 
жəне басқа да кемшіліктері оның қолданылуын шектейді. 
 
EPS  (Encapsulated  PostScript)  (кеңейтілуі  -  .eps).  полиграфия  облысындағы 
стандартта  Adobe  фирмасының  PostScript  тілінде  бейнені  векторлық  жəне 
растрлық сипаттау форматы. PostScript тілі əмбебап болғандықтан файлда бір 
мезгілде  векторлық  жəне  растрлық  графика  қолданылады.  Векторлық 
графиканы  экранда  бейнелеу  үшін  WMF  форматы,  ал  растрлықты  TIFF 
форматы  арқылы  шығарады.  Бірақ  экрандағы  көшірме  нақты  бейнені  жалпы 
бейнелейді,  нақты  бейнені  басқа  pdf  форматқа  Acrobat  Reader,  Acrobat 
Exchange  программаларында  түрлендіру  арқылы  шығару  құрылғысынан 
шығарып көруге болады. 
 
PDF  (Portable  Document  format)  (кеңейтілуі  -  .pdf).  Adobe  фирмасы  жасаған 
құжаттарды  сипаттау  форматы.  Негізінен  формат  түгел  құжатты  сақтауға 
арналған  болса  да  оның  тамаша  мүмкіндіктері  бейнені  тиімді  көрсетуді 
қамтамасыз етеді. 
IV. Бекіту сұрақтары: 
  Компьютерлік графикада бейнені сақтау үшін қандай форматтар қолданылады?   
  Тек растрлық бейнені сақтауда қолданылатын форматтар қандай? 
  Векторлық бейнелер қандай форматта сақталады? 

  Растрлық жəне векторлық бейнені қатар сақтайтын формат қандай? 
 
 
6- апта 
1 кредит сағат. 
Тақырыбы: Проекциялар. Растрлі суреттердің геометриялық түрлендірулері 
Дəріс мазмұны:  
1. 
Орталық 
проекциялау 
жəне 
оның 
қасиеттері.                                                            
2. Параллель проекциялау жəне оның қасиеттері. 
3. Проекциялаушы аппарат жəне оның элементтері. 
4. Картина жəне оның элементтері. 
Дəріс мақсаты:  
Перспективада  кескіндерді  тұрғызудың  теориялық  жəне  практикалық  əдістерін 
үйрету.  
Тақырыпта 
қолданылатын 
сөздер: 
орталық 
перспектива, 
параллель 
перспектива,  проекциялаушы  аппарат,  картина,  дистанциялық  нүкте,  көкжиек 
т.б. 
Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны: 
Перспектива іліміне кіріспе. 
1.  Перспектива  сурет  теориясыныњ  негізі.  К не  заманнан  бастап  адам    ретінде 
перспективаныњ 
теориясын 
дєлелдеген. 
Ќазіргі 
заманда 
дизайнерлер, 
суретшілер осы теорияны кењінен ќолданады. 
3. Орталық жəне параллель проекциялау жəне олардың қасиеттері. 
Сызба геометриясында кеңістіктегі кез-келген фигураның кескінін жазықтыққа 
проекциялау  əдісімен  тұрғызады.  Проекциялау  орталық  жəне  параллель  болып 
бөлінеді.  Орталық  проекциялауда  проекциялаушы  сəулелер  бір  нүкте  арқылы 
өтеді.  Ал,  параллель  проекциялау  орталық  проекциялаудың  жеке  жағдайы 
болады,  себебі  проекция  ортасы  шексіздікте  орналасады.  Бұл  жағдайда 
проекциялаушы сəулелер параллель болады.   
3. Проекциялаушы аппарат жєне оның элементтері. 
Проекциялыќ аппарат - бірнеше жазыќтыќтан т±ратын конструктивтік элемент. 
Проекциялыќ  аппарат  -  суретті  ќалай  салу  керек  екенін  т‰сіндіретін 
материалдыќ  объект.  Проекциялыќ  аппарат  -  зат  жазыќтығы,  картиналыќ 
жазыќтыќ, суреттік жазыќтыќтан т±рады. 
4. Картина жəне оның элементтері. 
Проекциялаушы аппарат пен картина элементтері сурет салушының бағытымен 
байланысты болғандықтан, өзара байланысты болып келеді. Картина жазықтығы 
немесе картина, тігінен алынады.  
Көкжиек  жазықтығы  -  көру  нүктесі  арқылы  өтеді  жəне  зат  жазықтығына 
параллель орналасады. 
Басты көру сəулесі - көру нүктесінен картинаға түсірілген перпендикуляр.  
Картинаның басты нүктесі - басты көру сəулесінің картинамен қиылысу нүктесі. 
бақылау сұрақтары: 
1. Орталық проекциялау əдісі дегеніміз не? 
2. Параллель проекциялау əдісі дегеніміз не? 
3. Проекциялаушы аппарат жəне оның элементтерін атаңыз. 
4. Нəрсе кескінін салуда картинаның қандай элементтерін анықтау керек? 

Əдебиет:  
[
1] Макарова М. Н. Перспектива М. Академический Проект,2002.   
[
2] Борисов Ф. М и др. Черчение. М, Просвещение, 1988.   
[
3] Боголюбов С. К, Воинов А. В Черчение, М. Машиностроение, 1982г.   
[
6]   Миронова Р. С. Инженерная графика. М. Академия, 2001.   
[
12]Егоров Ф. И. Черчение и рисование. М., В. Ш., 1981.   
[
16]Фролов  С.  А.  и  др.  Машиностроительное  черчение.  М,.  Машиностроение 
1981.  
 
 
7- апта 
1 кредит сағат. 
Тақырыбы: Векторлар мен шеңберлердің генерациясы 
Дəріс мазмұны: Дəрістің мазмұны:  1) Тік бұрышты изометрия 
                                  2) Қиғаш бұрышты фронталь диметрия 
Дəріс  мақсаты:  Аксонометриялық  проекциялардың  ережелерін  пайдалана 
отырып заттың көрнекі кескінін салудың практикалық тəсілдерін меңгерту. 
Тақырыпта  қолданылатын  сөздер:    аксонометрия,  изометрия,  диметрия,  тік 
бұрышты, қиғаш бұрышты, перпендикуляр, параллель. 
Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны:  
Кеңістіктегі  нəрсені  тік  бұрышты  координаттар  осімен  қоса  қандай  да  бір 
жазықтыққа параллель проекциялау арқылы алынған кескінін аксонометриялық 
проекция деп атаймыз. 
1) Тік бұрышты изометрия. 
Проекциялау 
бағыты 
проекция 
жазықтығына 
 
перпендикуляр 
болса, 
аксонометрия  тік  бұрышты  деп  аталады.  «Изометрия»  грек  сөзі,  қазақшаға 
аударғанда  «бірдей  өлшем»  дегенді  білдіреді.  Тік  бұрышты  изометрияда 
бұрмалану  көрсеткіші  0,82-ге  тең,  бірақ  бөлшек  бұрмалану  көрсеткішін 
пайдалану қолайсыз болғандықтан, іс жүзінде 1-ге тең деп аламыз. 
2) Қиғаш бұрышты фронталь диметрия 
Егер  проекциялау  бағыты  проекция  жазықтығына  перпендикуляр  болмаса, 
аксонометрия 
қиғаш 
бұрышты 
деп 
аталады. 
Диметрияда 
бұрмалану 
көрсеткіштерінің екеуі өзара тең, ал үшінші у осінде 0,5 деп алуға келісілген. 
Негізгі схемалар, иллюстрациялар. (қосымшада ) 
Өзін-өзі бақылау сұрақтары: 
Техникалық бөлшектерді тікбұрышты изометрияда сызу.   
Бөлшек сызбасын қиғаш бұрышты фронталь диметрияда орындау.  
Аксонометриялық остер қалай аталады? 
Тік бұрышты изометрия остерін əртүрлі тəсілмен салып көріңіз. 
Тік бұрышты диметрияда бұрмалану көрсеткіштері нешеге тең?     
Əдебиет: [1] Борисов Д.М. Черчение. М., Просвещение, 1988; 90-96 бет. 
[2] Боголюбов С.К.Воинов А.А. Черчение. М., Машиностроение,1982; 77-85 бет. 
[8] Чекмарёв А.А.Инженерная графика М., В.Ш., 1988; 123-133 бет.  
[3] Боголюбов С.К. Задания по курсу черчения. М.,В.Ш.,1984;  91-93 бет.  
[6] Миронова Р.С. Инженерная графика. М., Академия, 2006; 
[16] Фролов С.А. и др. Машиностроительное черчение, 1981; 
[12] Егоров Ф.И. Черчение и рисование М., В.Ш.1981;  
 

 
 
8- апта 
1  кредит сағат. 
Тақырыбы: Көпбұрышты толтыру мен таңбасы бар облысты түспен бояу 
 
Дəріс мазмұны: 
Түс ұғымы 
Түс  компьютерлк  графикада  бейненің  ақпараттық  күйін  көтеру  жəне  көру  əсерін 
күшейту құралы ретінде өте маңызды болып табылады. Адам миында түсті сезіну сəуле 
шығаратын  немесе  шағылатын  объектілерден  көзге  түсетін  жарық  ағынын  талдау 
нəтижесінде  қалыптасады.  Көздің  түстік  рецепторлары  үш  топқа  бөлінеді  деп 
есептеледі,  оның  əрқайсысы  тек  бір  түсті  –  қызыл,  жасыл,  көк  түстерді  қабылдайды. 
Осы  топтардың  біреуінің  жұмысы  бұзылса,  түсті  дұрыс  қабылдамау  –  дальтонизм 
құбылысына келіп соғады. 
Жарық  ағыны  үш  «таза»  спектр  түсі  жəне  олардың  туындыларының 
комбинациясынан  тұратын  сəулелерден  қалыптасады.  Негізгі  түстер  –  қызыл,  жасыл, 
көк,  осыған  байланысты  ағылшын  əдебиеттерінде  RGB  ұғымы  қалыптасқан.  (RGB  – 
red,  green,  blue).  Сəуле  шығаратын  объектілерге  аддитивтік  түс  шығару  (жарық 
сəулелері  қосылады),  ал  шағылатын  объектілерге  –  субтрактивті  түс  шығару  (жарық 
сəулелері  алынады)  тəн.  Бірінші  типтегі  объектіге  монитордың  электронды-сəулелік 
түтігі, ал екінші типке полиграфиялық таңба мысал бола алады.  
Жарық  ағынының  физикалық  сипаттамасы  күштілік,  ашықтық  жəне  жарықтық 
параметрлерімен 
анықталады. 
Түсті 
сезінудің 
визуальды 
параметрлері 
ашықтылығымен, яғни жарықтың күшті немесе бəсең шағылатын бөліктерін айырумен 
сипатталады. 
Монитор  экранында  бейненің  дəл  түс  шығаруында  түстік  температура  ұғымы 
маңызды  болып  табылады.  Классикалық  физикада  Кельвин  шкаласы  бойынша  0
0
с-тан 
өзге температурасы бар кез келген дене сəуле шығарады делінген.   
Түстің 
толыққандылығы 
сол 
түстің 
монохроматикалық 
сəулесінен 
айырмашылығымен 
көрінеді. 
Ахроматикалық 
түстер 
(ақ, 
сұр, 
қара) 
тек 
ашықтылығымен 
сипатталады. 
Хроматикалық 
түстердің 
толыққандылығы, 
ашықтылығы жəне түстік тоны параметрлері бар. 
Компьютерлік графикада түстік рұқсат ету (басқаша түс тереңдігі деп те атайды) 
ұғымы  қолданылады.  Ол  монитор  экранында  түстік  ақпаратты  шығару  үшін  кодтау 
əдісін  анықтайды.  Ақ-қара  түсті  бейнені  бейнелеу  үшін  2  бит  (ақ-қара  түс)  жеткілікті. 
Сегіз разрядты кодтау 256 түс бейнелеуге мүмкіндік береді. 2 байт (16 бит) 65536 түсті 
анықтайды, бұл режим High Color деп аталады. 24 разрядты кодтау тəсілінде 16,5 млн 
түстен артық бейнелеуге мүмкіндік береді, бұл режим True Color деп аталады.    
Монитордың түстік рұқсат етуіне байланысты түстік қамту ұғымы пайда болады. 
Түстік  қамту  деп  шығару  құрылғысы  (монитор,  принтер,  баспа  машинасы  жəне 
басқалары) көмегімен шығаруға болатын түс диапазоны түсініледі.  
Бейненің  аддитивті  немесе  субтрактивті  əдістермен  қалыптасу  принципіне 
байланысты  түстерді  құраушы  компоненттерге  бөлу  тəсілі  ойластырылған,  оларды 
түстік модельдер деп атайды. Компьютерлік графикада негізінен RGB, HSB(аддитивті 
бейнені құру мен өңдеу) жəне CMYK (полиграфиялық құрылғыда бейненің көшірмесін 
басу үшін) модельдерін қолданады. 

 
CIE Lab түстік моделі 
CIE  Lab  түстік  кеңістік  моделі  1920  жылы  жасалды.  Бұл  жүйе  аппараттық 
тұрғыдан тəуелсіз, сондықтан құрылғылар арасында мəліметтерді алмастыру үшін жиі 
пайдаланылады. CIE Lab моделінде кез келген түс ашықтылығы (L) жəне хроматикалық 
компоненттерімен  анықталады.  CIE  Lab  түстік  моделінің  түстік  қамтуы  монитор  мен 
баспа құралдарының мүмкіндіктерінен артып түседі. Сондықтан осы модельде берілген 
бейнені  шығару  алдында  оны  өзгерту  керек.  Бұл  модель  түсті  фотохимиялық 
процестерді полиграфиялықпен байланыстыру үшін құрылған.  
Бұл түстік моделдің қолдану сферасы өте көп. Lab түстік моделінің көмегімен алуға 
болатын  түстер  диапазоны  RGB  жəне  СМҮК  диапазондарынан  асып  түседі.  СІЕ  Lab 
моделіне  кез-келген  түс  анықтылығымен  (L)  жəне  хроматикалық  компоненттерімен 
анықталады.  Жасылдан  қызылға  дейін  өзгеретін  а  параметрлі,  көктен  сарыға  дейінгі 
диапазонда  в  параметрі.  CIE  Lab  моделінің  түстік  қамтылуы  монитор  жəне    баспа 
құрылғыларының мүмкіндіктерінен асып түсетіндіктен, бейнені шығармас бұрын, оны 
түрлендіру қажет. Бұл модель түсті фотохимиялық процесті полиграфиялық процеспен 
байланыстырады.  Қазіргі  кезде  Lab  түстік  моделі  Adobe  Photoshop  программасының 
стандарты болып табылады.  
 
RGB түстік моделі 
RGB  түстік  моделі  аддитивті  болып  табылады,  яғни  кез  келген  түс  үш  негізгі 
түстің  –  қызыл,  жасыл,  көк  түстердің  түрлі  пропорциядағы  қосындысын  береді.  Ол 
электронды  көрсетілімге  (монитор,  телевизор)  арналғанкомпьютерлік  графиканы  құру 
мен өңдеу қызметін атқарады. Үш компонентті қосу ахроматикалық сұр түске əкеледі, 
анықтылықты көбейтсе ол ақ түсті береді.  
Осы  түстердің  (яғни  негізгі  түстер  қызыл,  жасыл,  көк)  əртүрлі  мəндерін 
шағылыстыра  отырып,  RGB  мəніндегі  мүмкін  16,7  млн  түстің  кез-келгенін  алуға 
болады.  RGB  түстік  моделі  адам  көздерінің  қабылдайтын  түстік  мəндеріне  сəйкес 
келеді.  Адам  көзінің  рецепторлары  да  сол  белгілі  қызыл,  жасыл,  көк  түстерге 
бағытталған.  
RGB түстік моделінде түсті суреттеу үшін 24 бит қолданылады. 24 бит əрқайсысы 
8  биттен  тұратын  үш  топқа  бөлінеді.    Adobe  Photoshop  программасында  олар  түстік 
каналдар деп аталып, əрбір пиксельдің қызыл, жасыл жəне көк түстердің ашықтылығын 
сақтау үшін қолданылады.  
Түстің ашықтылығы 0-ден 255-ке дейінгі сандармен анықталады. Ашықтылықтың 
төмен мəндері қою, тіпті қара түске сəйкес келеді, ал жоғарғы мəндері – ашық, ақ түске 
сəйкестенеді. 
RGB  түстік  моделі  web  графикаларда,  слайдтарда,  экрандық  презентацияларда 
қолданылады.  
 
                               
                                                                                                         
                                                                                                                                                                                                                                                                                                    
 
 
 
 
 
                  G 
 
 
жасыл 
B 
қызыл 
R 
қара 
Күлгін (пурпурный) 
Сар
ы     
көгілдір 
Көк 
қара 
қызыл 
сары  күлгін 
жасыл 
көк 
ақ 
Көгілдір 

 
 
 

жүктеу/скачать 1,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: