Академик В.Ф. Зуев – жаратылыстану әдістемесінің негізін салушы, еңбектері.
Жаратылыстану әдістемесінің дамуына Қазақстандық әдіскерлердің қосқан үлесі.
Жаратылыстану пәнінің шығу тарихы
Жаратылыстану оқу пәні ретінде орыстың жалпы білім беретін мектебіне алғаш рет 1786 ж. енгізілді.
Халық училищесіне арналып жазылған жаратылыстанудан алғашқы оқулық, оның авторы натуралист, саяхатшы, академик Василий Федорович Зуев болды.
XÌX ғасырдың басында халыққа білім беру саласында маңызды өзгерістер болды. Жаратылыстануды оқыту 1804 жылғы жарлық бойынша айтарлықтай кеңейтілді.
Уақыт өте келе пән мазмұны өзгерді, тіпті 1828 жылы жалпы білім беретін мектептерде жаратылыстану оқу пәні ретінде ширек ғасыр бойы өткізілмей қалды.
Жаратылыстану мектепке ұзақ үзілістен соң, 1852 жылы оралды.
Ресейде жаратылыстану пәнінің дамуы
Екатерина ІІ-ші өз еліне білімді мамандар қажет болғандықтан, Ресейде мұғалімдер дайындайтын семинариялар (1783 ж), Халық училищелерін ашты, сол кезде “5 жылдық бас училищелер” және “2 жылдық кіші училищелер” деп аталатын оқу орындар ашылды.
Осы оқу орындарында академик Василий Феодорович Зуев (1757-1794) дәріс берді. 1786 жылы В.Ф.Зуев өз тегін көрсетпей 2 бөлімнен тұратын оқулық жазды. Оқулық “Орыс империясының халық училищелеріне арналған табиғат тарихының нұсқасы”-деген атпен жарық көрді.
В.Ф.Зуев оқулығы
Оқулықта В.Ф.Зуев жаратылысты, табиғатты оқытудың жүйесі мен оқыту тәртібін былай көрсетті:
Қазба байлықтар (Өлі табиғат );
Тоңатын әлем (Өсімдіктер әлемі);
Жануарлар әлемі ( Зоология).
Оқулықта 148 жуық өсімдіктер мен 157-ге жуық омыртқалы жануарларға сипаттама берілген
Оқулықтың екінші бөлімі “Жаратылыстану тарихының бейнелері” деп аталып, онда 57 сызбанұсқа, 193 сурет берілді.
Оқулықтың екінші бөлімі “Жаратылыстану тарихының бейнелері” деп аталып, онда 57 сызбанұсқа, 193 сурет берілді.
18-ші ғасырдағы жаратылыстану пәнін оқытудың негізін қалаушы, оны бірінші рет оқу жүйесіне енгізуші В.Ф.Зуев болды.
Жаратылыстану әдістемесінің дамуына Қазақстандық әдіскерлердің қосқан үлесі.
Жаратылыстану әдістемесінің дамуына Қазақстандық әдіскерлердің қосқан үлесі.
Адам мен табиғаттың біртұтастығы жайында пікір айтып, ұлағатты тұжырымдарын қалдырған қазақ ағартушы – ойшылдарымыз аз болған жоқ. Соның ішінде Абай Құнанбаев, Шоқан Уәлиханоов, Ыбырай Алтынсарин, Жүсіпбек Аймауытов, Мағжан Жұмабаевтардың жастардың дүниетанымын кеңейтуге қосқан үлесі зор, жеке зерттеулерді қажет етеді.
Баланы оқыту, тәрбиелеу жұмысында дүние жүзі педагогика классиктерінің гуманистік идеяларын басшылыққа ала, қазақ даласында оларды оқу - ағарту практикасына енгізген тұңғыш педагог.
Ол 1926 жылы жазған «Әдебиет танытқыш» еңбегінде сезініп, көріп жүрген нәрселеріміз табиғат заттары, адам қолымен жасалған заттарға адамның өнері, білімі, күші жұмсалғанын, яғни жасанды заттар даярлауға білім керек екендігін айтады.
Мағжан Жұмабаев (1893-1938)
Мағжан Жұмабаев (1893-1938)
Жүсіпбек Аймауытов (1889-1931)
Қазақтың кемеңгер ұлы ақыны. Ол 1922 жылы «Педагогика» оқулығын жазып мұғалімдер қауымына ұсынғанда «Шамам келгенше қазақ қанына қабыстыруға тырыстым» - деп басталады. Бұл дегеніміз қазақ балаларын оқытып, тәрбиелеуге өз тілімізде, қазақи нақышта жазылған оқулықпен ғана ұтымды нәтижеге жететінімізді мегзейді.
Қоғам қайраткері, қазақ топырағында тұңғыш педагогика, психология, көркемөнер ғылымдары саласында қалам тартқан, құнды ғылыми еңбектер жазған, бірнеше оқулықтар мен оқу құралдарының авторы.
1929 жылы «Комплекспен оқыту жолдары» атты әдістемелік нұсқау жазады. Мұнда мектептегі оқытудың жаңара бастаған жүйесін айтып, «ендігі тиімді жол – оқушыларға күнделікті өмірден, қоршаған ортадан, елдің жаңарған тұрмысынан білім беру» - деп , оқыту мазмұнына арналған тақырыптар ұсынады.
Қорытынды
Ушинский Константин Дмитриевич
кіші мектеп жасындағы балалардың логикалық ойы мен тілін дамыту үшін бастауыш мектептерде жаратылыстану және географияны оқып үйренуге үлкен мән берді.
«Жаратылыс ғылымдары түгелдей адамның ақыл ойының табиғат құпиясымен осынау мәңгілік күресі болып табылады»
Пайдаланған әдебиеттер:
Аймағамбетова Қ. Дүниетануды оқыту теориясы мен технологиясы. –Алматы: Полигафия-сервис и К., 2006.-248 б.
https://el.kz/news/archive/content-26985/
XVII – XVIII ғасырлардағы мектепке дейінгі тәрбие теориясының қалыптасуы
