112
Экология және тұрақты даму пәні бойынша базалық білімді игеру, игерілген білімді
жүйелендіру, студенттің экологиялық білімге деген мотивациясын қалыптастыру үшін
«Табиғат - ел ордасы, жан сарайым» пәндік интеллектуалды сайыс жүргізілді. Сайысқа
Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық университетіне қарасты ақпараттық
технологиялар және телекомуникация институтының студенттері қатысты.
Сайысқа білімділігі мен біліктілігін сынауға, ұйымшылдығын көрсетуге ИНФ-12-1,
ИСБ-12-1, СИБ -12-1, АУБ-12-1, РЭБ -12-1, МКМ-12-1 топ студенттерінен 7 команда
қатысты.
Интеллектуалды сайыс сценарий бойынша мынадай кезеңдерден тұрды:
1) Командаларды
таныстыру;
2) «Жас эколог» сайысы;
3) Cұрақ-жауап сайысы;
4) Капитандар сайысы.
«Жас эколог» кезеңі
О, Туған жер, қадіріңді кім білген,
Мен қырыңнан теруші едім бүлдірген.
Сенде өткізген артық екен бір күнім,
Басқа жерде тойламаған мың күнімнен –
деп сайыстың тақырыбы бойынша жаңашыл заманның талаптарына сәйкес өзекті
мәселелерді қамтыды. Олардың ішінен «Қазақстанның қорықтары», «Қазақстанның
ластанған аймақтары», «Флора мен фауна» тәрізді тақырыптарды ерекше атауға болады.
Сондай-ақ, студенттердің логикалық ойлауын сынау мақсатында «Қапшықтағы мысық»,
«Формула Х» атты сауалдар қойылды.
Әртүрлі тақырыптарда қойылған сұрақтардан мысал келтіретін болсақ:
«Қазақстанның қорықтары» тақырыбында қойылған сауалдар:
1. Құстың 120 түрі үя салады. Көл жиегінің кара суларында үйрек, қаз және басқа
суда жүзетін құстар сансыз көп. Теңіз көлінде мыңдаған қоқиқаз ұя салады. Бұл қай
қорық?
2. Жануарлар арасынан қорғауға жататыны: жабайы койдың ерекше түрі - устірт
муфлоны және қарақұйрық, ұзын тікенді кірпі, шұбар күзен, төрт жолақты қарашұбар
жылан. Құстардан үялайтыны: қарабауыр шіл, кекілік, ителгі, шөл кекілігі. Бұл қай
қорық?
3. Дәрілік өсімдіктерден аралий мен «алтынтамыр» кездеседі. Қорықта
сүтқоректілердің 39 түрі мекендейді, оның ішінде аю, сілеусін, бұғы, арқар, қасқыр және
құстың 200-ге жуык түрі, оның ішінде қарақұтан, аққу, суқұзғындар, 5 түрлі балық
кездеседі. Бұл қай қорық?
«Қазақстанның ластанған аймақтары» тақырыбында қойылған сауалдар:
1. Экологтардың пайымдауынша, бұл қала еліміздегі ауа кеңістігі ең көп ластанған
қала болып саналады. Атмосферадағы адам ағзасына аса зиянды ауыр түсті Ме-мен
ластануына қаладағы Pb, Zn, полиметалл комбинаттары тікелей қатысты. Қай қала туралы
айтылуда?
2. Бұл өңірде экологиялық ахуал барған сайын ұшығуда. Қоршаған ортаға зиянын
тигізетін 2000 - ға жуық кәсіпорын бар, облыс бойынша жылына атмосфераға 112 млн. 5
мың тонна зиянды қалдық таратады. Оның 2 млн 275 мың тоннасы радиоактивті екені
анық. Қала шығыста орналасқан.
3. Облыс қатты ластануға ұшыраған, мұнаймен ластанған қара топырақ 3-15 жылға
дейін өнім бермейді. Қазіргі кезде мұнайды ластанушылардың 66%-ы теңізге өзен арқылы
түссе, 24%-ы қалалық өндіріс қалдықтарымен түседі. Бұл қай облыс?
«Флора мен фауна» тақырыбында қойылған сауалдар:
1. Таралудың кең ареалына байланысты (полюстан полюсқа дейін) өсімдіктің бір
түрі Жер атмосферасына түсетін оттектің негізгі көзі болып табылады. Қандай-да бір
114
тағайындады. Жапония — ағашы аз мемлекет, жылдық шығын болған орман
материалдарынан 9 000 қос қабатты үйлер салуға болады екен.
Антропогенді ластану көзі туралы сұрақты мысалға келтіруге болады: қайнау
температурасы төмен болатын ұшқыш сұйықтық немесе оңай сығылатын газды табыңыз,
ол суытқыш қондырғыларда хладогент ретінде қолданылады. 1973 жылдың өзінде
атмосфераға 230 мың тоннасы келіп түскен. 1978 жылдан АҚШ-та құрамында осы зат бар
аэрозольды баллончиктерді өндіруге тыйым салынған.
Келесі кезекте барлық топтардың капитандары сайысқа түсті.
Топ капитандары қалдықтарды залалсыздандыру, қайта пайдалану, заттар айналымы
тақырыбындағы сұрақтарға жауап берді. Гиперсілтеме ретінде автокөлік бейнеленген бұл
ойынның сатысында қойылған сауалға дұрыс жауап берілсе, топ капитаны лабиринттен
жол тауып, шыға алады. Дұрыс жауабын таппаған жағдайда көлігі тығырыққа тіреліп,
жеңіліс табады.
Қойылған сұрақтардың бірнешеуін келтіруге болады:
1. Органикалық заттектердің микробтарының ыдырау нәтижесінде пайда болатын
тыңайтқыш?
2. Қалдықтар шығаратын негізгі көздерді атаңыз.
3. Радиоактивті қалдықтар жартылай ыдырау уақытына байланысты нешеге
бөлінеді?
4. Қалдықтарды зиянсыздандыру қандай төрт әдіс арқылы жүргізіледі?
5. Компосттау дегеніміз не?
6. 6СО
2
+ 6Н
2
О → С
6
Н
12
О
6
+ 6О
2
реакция теңдеуі қандай процестің негізінде
жатыр?
7. Азот айналымында N
2
бөлігі найзағай разрядында тотығады. Реакция теңдеуі
қандай?
8. Қышқылды жаңбыр қалай түзіледі?
9. Ағынды суға қосылған реагенттер – әктас, темір және алюминий сульфаттары
қарапайым тұндыру кезінде тұнбаға шөкпейтін майда жүзгін бөлшектердің тез бөлінуіне
себепші болады. Тұнбаға түсіру бассейндерінде жүзгіндерді фильтр арқылы сүзіп алады.
Қандай әдіс? – деген сұрақтар қойылды.
Сайысты қорытындылау үшін сөз кезегі әділқазыларға берілді: 1-ші орынды МКМ-
12-1 топ, 2-ші орынды АУБ-12-1, 3-ші орынды ИНФ-12-1 топ студенттері бөлісті.
Студенттердің пікірі бойынша осы сипаттағы мультимедиялық жобалар оқу
үрдісінде ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалануға үлкен жол ашуға мүмкіндік
беріп, баянды болашақта жемісін береді деп сенуге болады.
Достарыңызбен бөлісу: