Эмоционалдық күй-жағдайды зерттеу нәтижелері

Эрик Берн, психиатр және транзакциялық талдаушылардың негізін қалаушы, эмоционалдық талпыныстарды, ең алдымен, адамдарды ынталандыруға ұмтылатын танымның негізгі бірліктері ретінде анықтады. Осылайша, транзакция түрі, дана алмасу туралы айтылады бізді тамақтандыратын және анықтайтын осы нәзік психо-эмоционалдық әлем үшін нақты тамақ ретінде әрекет ететін тілдің бір түрі жазылған.

-Марио Бенедетти-Біз тәуелсіздігімізді немесе бір-бірімізді кездейсоқ рахатымызды қорғайтын болсақ та, біз әр адам ретінде табиғаттың әлеуметтік тіршілігі болып табылады. аман қалу, бақыт пен қауіпсіздік тұрғысынан өсіп келе жатқандықтан, эмоциялық көңіл-күйдің бұл түріне мұқтажбыз. Дегенмен, бұл жерде нақты мәселе пайда болады, біз эмоциялық әлемнің кішіпейіл шәкірттері болуды жалғастырамыз.

Клод Штайнер, атақты кітабының авторы Эмоциялық білім, назарға алынатын бір аспектіде: Кейбір адамдар эмоциялық көңіл-күйді қалай ұсынуға болатынын білмейді, кейбір адамдар оны лайық деп ойлайды. Олар – белгілі бір сәтте және қандай да бір себептермен өзін ұстауға тырысқан адамдар, яғни өздерін бағалауға және өздерінің қадірін жоғарылатуға тырысқан адамдар. .

• 
  Оң нәзік шараларды ұсыныңыз.
  
• 
  Оң нәзіктіктерді қабыл алыңыз.
  
• 
  Позитивтерді сұрай білу.
  
• 
  Теріс кернеулерден бас тартуға болады.
  
• 
  Психология - адамзатқа арналған күрделі, әрі маңызды ең кызықты көне ғылымдардың бірі. Адамзат баласы ғасырлар бойы көптеген ғалымдардың зерттейтін объектісі болып келеді. Өйткені, адамзат қоршаған әлемдегі ең ғажайып әрі құпия жаратылыс иесі.
  
• 
  Ежелгі грек философы Сократтың екі мың жыл бұрын айтқан «Өзіңді таны!» деген мәнді де мағыналы ұранды сөзі бүгінгі таңда да маңызын жойған жоқ.
  
• 
  Психика туралы түсінік адамға және оның жеке өміріне өмірлік тәжірибе береді. Бір адам туралы «Ол өте жақсы психолог, кез-келген адамның қандай екенін бірден айта алады» деген сөзді
  
• 
  жиі естіп жатамыз. «Психологтың» астарында өмірлік тәжірибесінің арқасында адамның өмірде көргендері арқылы көп нәрсені байқайтындығы, сезінетіндігі, сол арқылы өзгелерге түсіндіре алатындығы анықталады. Сондықтан біздің әр қайсысымыз белгілі бір сатыда «Психологпыз». Қоғаммен бірге өмір сүріп және араласа жүріп бізөзімізше ол адамдардың ішкі омірі туралы түсінік жасауға мәжбүрміз, олардың қылықтары мен айтқан сөздерінің мағыналары мен себептерін ажыратамыз, олардың бізге және басқа адамдарға деген қарым-қатынастарын болжай аламыз.
  
• 
  Әртүрлі заттар мен құбылыстарды көре отырып, олар бізге ұнауы немесе ұнамауы мүмкін, кейбіреулерін есте сақтаймыз немесе ұмытамыз, біреулеріне зейін аударамыз, басқаларына көңіл бөлмейміз, осы құбылыстардың барлығы - біздің психикамыз.
  

• 
  
  
• 
  
  
• 
  Адам психикасының жануарлар психикасынан сапалық айырмашылығы бар. Адам психикасының ең жоғарғы түрі -сананың болуымен ерекшеленеді. Адам - саналы құбылыс. Сана адамның мақсатты еңбек қызметінде, іс-әрекеті мен мінез- құлқында аңғарылады. Адам белгілі бір іс-әрекетті орындамастан бұрын, оны ой елегінен өткізеді, алға қойған мақсатқа жетудің жолдары мен тәсілдерін жоспарлайды.
  
• 
  Психология ғылымының ең негізгі міндеттерінің бірі - барлық психикалық құбылыстарды зерттеу мен түсіндіру болып табылады, демек олардың пайда болуы, қалыптасуы мен даму негізіне жататын объективтік заңдылықтарды ашып көрсету. Психикалық өмірдің заңдылықтарын білу, оны оқыту және тәрбие тәжірибесінде пайдалану үшін қажет. Тек қана психикалық үрдістер мен құбылыстардың заңдылықтарын білу және оларға арқа сүйеу, белгілі бір шәкірттің дара психикалық ерекшеліктерін ескере отырып оқыту және тәрбие үрдісін дүрыс ұйымдастыруға болады.
  

• 
  Ертедегі гректің данышпан ғалымы Аристотель өзінің «Жан туралы» атты еңбегінде алғаш рет психикалық қүбылыстарға бір жүйелі талдау жасайды. Аристотельді психологияның негізін салушы деп атауға болады. Психологияның екінші тарихы, 1879 жылы басталды. Сол жылы неміс ғалымы В.Вундт /1832-1920/ Лейпцигте тұңғыш лаборатория ұйымдастырып, оның дербес эксперименттік ғылым болуына себепкер болды.
  
• 
  Қазақстанда ой-пікірдің қалыптасуы туралы айтқанда, ең алдымен оның тарихының өте ертеде жатқандығы туралы еске ала кеткен жөн. Қазақ психологиясының тарихын зерттеумен көптен айналысып жүрген көрнекті психолог-ғалым Қ.Б.Жарықбаев Қазақстанда психология ғылымының қалыптасуы мен даму тарихын үш кезеңге бөліп қарастырады. Бірінші кезеңі – кеңес үкіметі орнағанға дейінгі қазақ психологиясы – бұл кезең психология ғылымының ілкі бастауы (XV-XX) болса, екінші кезеңі марксистік кеңестік (1920-1990) психология деп аталады, үшінші кезең – егемен, тәуелсіз Қазақстан жағдайында қалыптасқан ғылыми психология дамуының (1991-2006) жаңа кезеңі.
  
• 
  Жан дүниесінің сыры жайлы пікірлерді қазақ ойшылдары да айтқан. Тіпті мұндай ой-пікірлер фольклорда, әсіресе мақал-мәтелдерде көптеп кездеседі. Мысалы: «Тәні саудың жаны сау», «Тән ауырса, жан ауырады», «Жан бар жерде қаза бар» т.б. Осындай мақалдарда жан мен тәннің ара-қатынасы шындыққа сәйкес дұрыс пайымдалғанын байқау қиын емес.
  
• 
  Өрісі биік, психологиялық ой-пікірлерді Ш.Уәлиханов, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, С.Торайғыров шығармаларынан да көптен кездестіруге болады. Мысалы С.Торайғыров: «Жан мен тән ылғи да бірлікте, байланыста болады, адамның тәні өсуімен қатар, жаны да бірге өсіп, жетіліп отырады, осы екеуінің қоса өзгеруінің негізі тәнде, адам өлгеннен кейін, онда қимыл жоқ, сезім жоқ, жек көру жоқ, маххабат жоқ, өмір жоқ, яғни бір сөзббенайтқанда тәннен бөлінген жанда еш уақытта өмір болмайды» деп қорытынды жасайды.
  
• 
  Қазіргі кезде өндірісте, ғылымда, медицинада, өнерде, оқытуда, ойында және спортта психологиялық заңдылықтарды білмей және түсінбей көптеген іс-әрекеттің түрлерін іске асыру мүмкін емес. Адамның даму заңдары туралы ғылыми білімдердің жүйесі, оның потенциалдық мүмкіншіліктері туралы барлық қоғамдық даму үшін қажет. Кезінде белгілі психолог-ғалым С.Л.Рубинштейн «Жалпы психология негіздері» атты кітабында былай деп жазды: «Психологияның зерттейтін өзіндік қүбылыстардың ішінен анық та айқын, ерекше бөлініп түрғандары - біздің қабылдауларымыз, сезіндеріміз, ойларымыз, талпыныстарымыз, қажеттіліктеріміз және т.б. Демек, біздің өміріміздің ішкі мазмұнын құрайтындар жатады».
  

Профилактика- адамның денсаулығын, психикалық жағдайын ^!! ; жэне жан ауыруларының алдын алуға, өмірін ұзартуға арналған ; іс-шаралар жүйесі.

Реакция- (лат. Ке - қарсы+асііо- әрекет) кез-келген II

Руханият- жоғары материалдық емес құндылықтардың жүйесі, I; осы қүндылықтарды игеру жолында адамның жоғары деңгейде ;! өзін-өзі іске асыруы. ^!|^:

Сана- психиканың тек адамға ғана тэн ең жоғарғы сатысы, объективтік болмыстың адам миындағы бейнесі. Болмыс пен шындықтың бейнесін адам тілі арқылы, сөйлесу арқылы бейнелеп, оның мэн-жайын танып біледі.

Сананың бүзылуы- өзінің кім екенін, қай жерде екенін, уақыттың қанша болғанын, айналадағы жағдайды толық түсінбеу жэне осы себепке байланысты мінез-қүлықтың өзгеруі.

Сенім-адамның түлға қүрылымына кіретін, оның қылықтарын |
жэне шынайылыққа қатынасын анықтайтын қандай да бір \
постулаттар мен түсініктерді толығымен жэне сөзсіз қабылдауы. ;
Сенгіштік- өз-өзіне деген сенімсіздікпен, өзін-өзі төмен !
бағалаумен, үялшақтықпен, сенгіштікпен, мазасыздықтың 1
жоғары деңгейімен байланысты сендіруші эсерлерге берілуге |
жэне бағынуға субъективті дайындық.

Сенсибилизация- латынның «сенсибилис» деген сөзі, қазақшасы

«сезгіш» деген мағынаны білдіреді.

Симптом- патологиялық жағдайдың белгілері.

Синдром- түбірі бір симптомдар жиынтығы.

Синестезия- грек сөзі, қазақша «қосарласқан түйсік» деген

мағынаны білдіреді. Статика- гректің «статос» деген сөзі,

қазақша «тіке түратын» деген сөз.

Стресс- (ағыл. 8ігезз- қысым, күйзеліс, күштену, зорлану,

шиеленіс) эртүрлі экстремалды эсерлерге жауап ретінде пайда

болатын, адамның күйін, жалпы шеңберін білдіретін термин.

Стресс күшті теріс белгілері әсердің негізінен жэне адамның

онымен күресуге мүмкіндігі болмағанынан немесе

қабілетсіздігінен туындайтын қысымдық күй. Стресске

байланысты мінез-құлық бұзылып, жан күйзелісі орын алады.

Ступор- ерікті қозғалыстың бүзылуы. Адам өзінің ойындағы

шешімдерді эрекетке ауыстыра алмауы.

Сыйысымдылық- тұлғалық ерекшеліктердің ұтымды қатынасы,

адамдардың психикалық қасиеттерінің талапқа сай қарым-

қатынас пен іс-әрекетке оңтайлануы, кеңпейілділік білдіруі.

Суицид- жан дүниесі қатты күйзелгені әсерінен немесе

психикалық аурудың ықпалымен адам жасайтын өзін-өзі өлтіру

эрекеті.

Темперамент- жоғары жүйке қызметінің типтік ерекшеліктеріне

сэйкес адамның даралық сипатын білдіретін психологиялық ерекшелік. Темперамент адам мінезінің табиғи негізін анықтайды. Жоғары жүйке қызмет типтерінің күшіне, теңдігіне жэне ауысу ерекшеліктеріне сәйкес темпераменттің 4 түрі сипатталады. Олар: холерик, флегматик, сангвиник, меланхолик. Тест (сынақ)- психологияда адамның басындағы психологиялық ерекшеліктері мен қабілетін ақыл-ой деңгейін белгілі нормалар тұрғысынан іздестіретін эдіс- тест әдісі арқылы адамның меңгерген білім деңгейі мен ықылас- ынтасы да зерттеледі. Оның нэтижелері салыстырмалы түрде қорытылады. «Тест» ағылшынсөзі, мағынасы - «сынақ» дегенді білдіреді.

Топтық психотерапия- топтағы тұлғааралық қатынастарды жақсарту үшін психотерапевтік құралдарды пайдалану.

Тұлғааралық сауалнамалар- тулғалық көріністері мен жеке қасиеттерін бағалаудың эдіснамалық қүралы.

Үрей- жалған немесе шындық қауіптерден жаппай үрейлену.

Фобиялар- жабысқақ қорқу сезімі.

Шизофрения- түрлі симптоммен сипатталатын (сандырақ, галлюцинация) психикалық ауыру, кісілік қасиеттердің бүзылуы. Шешім кабылдау- күрделі ерік жігер эрекетінің бастапқы және күрылымдық элементі; алғашқы ақпаратты өңдеуде эрекеттің мақсаты қалыптасады; бірнеше эрекет мүмкіншіліктерінен бір эрекетті таңдау; эрекет бағдарламасын құру; эрекеттің концептуалды моделін қүрастыру, әрекет нэтижесіне жетудегі тэсілдерді анықтау.

Экстраверсия жэне интероверсия- даралық ерекшеліктер, олар

түлға бағыттылығының сыртқы объектілерге немесе ішкі жеке

қүбылыстарға тэуелділігімен сипатталады.

Экстерорецептор- латын сөзі, қазақша «сыртқы қабылдаушы»

деген мағынаны білдіреді. Эмоция- адамның объективті

шындыққа көзқарасын білдіреді жэне эр адам өз іс-эрекетінің,

қарым-қатынасының нэтижесіне қанағаттануын немесе

қанағаттанбауын эмоция арқылы білдіреді.

Эмпатия- басқа адамдардың психикалық жағдайларын түсіну,

олардың жағдайларымен санаса білу, өз сезімі арқылы басқа

адамдардың жан күйзелісін түсіну, оны сезіне білу және оныменортақтасу, өзге адамның жан дүниесінің сыры мен жай күйш түсіне білу қабілеттілігі жэне оған жанашырлық білдіре алу. Эпилепсия- баяу жүретін ұстамалы психикалық ауру, кісілік қасиеттердің өзгеруі.

.