Жастардың саяси мәдениеті Қазақстандағы азаматтық қоғамды
жүктеу/скачать 484,48 Kb.
|
Диссертационная работа Рыстиной И.
- Бұл бет үшін навигация:
- Жастар және толеранттылық
| «Сіз мына саяси партиялардың қайсысын қолдайсыз?»
Әділет» демократиялық партиясы «Ақ жол» Қазақстанның демократиялық партиясы «Ауыл» Қазақстанның әлеуметтік-демократиялық партиясы Қазақстанның коммунистік халықтық партиясы Қазақстанның коммунистік партиясы «Нұр Отан» ХДП «Азат» жалпы халықтық әлеуметтік-демократиялық партиясы Қазақстанның патриоттар партиясы Руханият партиясы Ешқайсысын Жауап беруге қиналамын Осылайша, еліміздегі ұбрыннан бар саяси тәртіпке қарсылықтарының бұрыннан анықталған санаттарына қарамастан, қазақтан жастары өз мемлекетін қолдап және оның тұрақты дамуына сеніп қана қоймай, сонымен қатар билік жүйесіндегі саясатты көбінесе бірге бөліседі әрі қолдайды. «Нұр Отан» халықтық-демократиялық партиясы партиялық бедел мәселелерінде талассыз көшбасшы болған және де солай қала бермек, басқарушы партияларда да, сол сияқты оппозициялар қатарында неғұрлым күшті және беделді сенімді жақтастардың біршама жігі құралды, бұл партиялардың Қазақстан жастарының ақпараттық алаңындағы шамамен бірдей қатысуы және жас сайлаушылар арасында салауатты плюралистикалық ортаның бар екендігі туралы білдіреді. Жас сайлаушылар қарсылықтар мен наразылықтарды көбінесе билік өкілдерінің қатысуымен баламалы форматта шешуге дайын. Жастар және толеранттылықДәстүрлі ұлтаралық қатынастар әр түрлі ұлттардың, ұлтаралық қауымдастықтар адамдарының арасында субъективті басынан өткізетін қатынастар ретінде айқындалады. Өмірдің әр түрлі аясында – саясат, еңбек қызметі, тұрмыс, отбасы, достық, бейресми қатынастар саласында қалыптасады. Іс-әрекеттің әр түрлі салаларындағы ұлтаралық байланыстарды орнатуда және бағдарлауда, ұлттық стереотиптерде, адамдар мен нақты ұлттық қауымдастықтардың көңіл-күйлерінде және жүріс-тұрыстарында, қылықтарында көрінеді. Ұлтаралық қарым-қатынастың сипаттарын: достық, бейтарап, не болмаса шиеленіскен анықтайды. Осы әлеуметтік зерттеулердегі ұлтаралық қарым -қатынастардың қарқынын– оң / теріс өзгеру сипаттары арқылы өлшеп көру ұйғарылды. Ұлтаралық қатынастарды мынадай индикаторлар жүйесінің көмегімен уақыттың белгілі бір кезеңінде: әр түрлі ұлтқа жататын өкілдердің арасындағы қарым -қатынастар сипаты («достықтан» бастап «жанжалды» деген ауқымда 5-балды шәкіл), өткен 3 -5 жыл ішіндеұгілтаралық қарым -қатынастардың өзгеруі («елеулі түрде жақсара бастады» дегеннен бастап « елеулі жақсарды» дегенге дейін 5 индикатор жинағы) ұлтаралық қарым -қатынастардың оң өзгеруінің факторлары (мемлекеттік саясат, әл-ауқаттың артуы, көші-қон, мәдениет және т.б.) ұлтаралық қарым -қатынастардың өзгеруінің теріс факторлары (игіліктерді бө лу тәжірибесі, ұлтаралық топтардың қарым -қатынастарындағы өзгерістер, көші-қон, әдет-ғұрыптардың құлдырауы және т.б.) Жалпы алғанда статистика бойынша Қазақстан халқы жастарының үштен екі бөлігінен астамын қазақтар, шамамен бестен бір бөлігін – орыстар құрайды, қалған халықтардың үлесі 3%-дан аспайды. Ұлтаралық әлем, келісім мен тұрақтылық – бұл өркениетті қоғам мойындаған аса маңызды құндылықтар. Біздің сұрау салуымызда осы тұжырыммен сұрау салынғандардың 89,7% (жауап нұсқалары «толығымен келісемін» әжне «келісетін сиқятымын») келісіп отыр. Бұл пікірмен келіспейтіндер 6,3% (жауапұсқанлары «келіспейтін сияқтымын» және «келіспеймін») Осылайша, ұлтаралық әлемнің құндылығы – бұл бүгінгі күні республикада қоғамдық сананың тұрақты компоненті деуге болады. Ұлтаралық қарым-қатынастардың жай-күйі сұрау салуға қатысушылардың көпшілігімен (77,9%) мынадай «достық» және «қауіп-қатерсіз» сияқты пікірлер арқылы айқындалды. Оларды бейтарап сипаттағандар – 15,7%. Сұрау салынғандардың 4% («шиеленіскен» (2,5%) және «жанжалды» (1,4%) пікірдегілер) теріс баға берді. Ұлтаралық қарым-қатынастар соңғы 3-5 жыл ішінде қалай өзгерді? Сұрау салынғандардың көпшілік бөлігі осы саладағы оң қарқынды белгілеген: сұрау салынғандардың 25,7% ұлтаралық қарым-қатынастар анағұрлым жақсарған, 18% - жақарған жоқ деп есептейді. Ешқандай өзгеріс болмағанын – «бұрынғы қалпында қалды» деген пікірді - сұрау салынғандардың 38,2% белгілеген. Сұрау салуға қатысқандардың 8% ұлтаралық қарым-қатынастар жүйесінде теріс өгерістер бар екенін айтқан. Ұлтаралық қарым-қатынастар жүйесіне оң әсерін тигізген факторлар қатарына сұрау салуға жауап бергендер мыналарды: халықтың әл-ауқатын арттыру (35,1%), мемлекеттік саясатты (22,1%), сондай-ақ өңірлердегі экономиканы тұрақтандыруды жатқызады. Ұлтаралық қарым-қатынастардың нашарлауын белгілеген сұрау салуға жауап бергендер атап айтқан теріс факторлар жалпы мәдениеттің төмендеуіне, салт-дәстүрдің құлдырауына (25% таңдаған), қоғамдағы ұлттық көңіл- күйлердің өсуіне (22,7%), ауыл халқының қалаға ағылуына (18,2%), сондай-ақ көрсетілген ұлттық топтардың байланысының өзгеруіне (18,2%) қатысты болады. Ұлтаралық шиеленістер – ұлттың мүддесін кемсітетін, оның жай-күйін тұрақсыздандыратын және оның дамуын қиындататын қолайсыз сыртқы жағдайлардың жиынтығын топтық ұлттық таныммен көрсету процесінде туындайтын ерекше психикалық жай-күй. Халықтар арасындағы қарым- қатынастарда жасырын беткі шиеленістен бастап басқыншылық пен зорлық- зоблыққа дейінгі ауқымда көрінуі мүмкін. Сұрау салуға жауап бергендер өз кезегінде өзге ұлтқа жататын адамдарға қатысты теріс әсерлерден аулақ па, оларды осы тәрізді сезімдерден толығымен бос ретінде қарастыруға болады ма ? Сұрау салуға жауап бергендердің 16,3% («көп жағдайда» жауап нұсқасына 8,6% жауап, «кей жғдаайда» нұсқасы - 7,7% жауап) оппоненттңі ұлтқа жататынына қатысты да туындаған өшпенділі кті басынан кешіріп отырғанын мойындады. Объектінің ұлтымен байланысты теріс әсерлер билікте өте сирек кездеседі сұрау салуға жауап бергендер 29,1%, ешқашан – 48,4%. Бұрын көрсетілгендей жалпы алғандағы ұлтаралық шиеленістер деңгейі республика бойыншаға жо ры емеөсңірлік( аспектіде кейбір ауытқушылықтарымен қоса), ұлтаралық қарым-қатынастар келбеті – біршама қолайлы. Ұлтаралық және конфессияаралық қарым-қатынастар саласындағы ресми дискус Қазақстан Халықтары Ассамблеясының (ҚХА), Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы консультативтік-кеңес органының қызметімен ұсынылған. Респонденттер Ассамблея қызметі туралы қаншалықты хабардар және олар осы жұмысқа қандай бағалар береді? Респонденттердің 74,2%-ы Қазақстан Халықтары Ассамблеясының бар екендігі туралы біледі, оның ішінде 62,6% -ы оның жұмысына оң баға береді («ҚХА-ның қызметі тиімді деп есептеймін» жауап нұсқасы), 11,6%-ы ҚХА-ның қызметі тиімсіз деп есептейді (12-кесте). Кесте 9 - «Сіз Қазақстан Халықтары Ассамблеясы сияқты ұйымдардың бар екендігі туралы білесіз бе? Егер иә болса, осы ұйымның жұмысы тиімді ме, Сіз қалай ойлайсыз?»
Біз соныменқатар жастар арасындағы ұлтаралық татулықты да зерттеген болатынбыз. Қазақстандағы татулық бүгінгі күні – идеологиялық құрылымдар мен саяси мәтіндерге енгізілген жетекші құндылықтардың бірі. Соған қарамастан жаппай ақыл-ой сипаты сияқты ол растау (қоғамдық пікірдің қатаюы арқылы) және қолдауды (ақпараттық және қоғамдық іс-шаралар арқылы) растауды қажет етеді. Айтылғандардың барлығы бұрынғы отаршылдау синдромының ушығуы және ұлттық фактордың әсерінің кілт өсуі жағдайларында барынша өзекті болып отыр. Қазақстанда тұратын басқа ұлттардың мәдениеттері мен салт-дәстүрлері сұрау салуға жауап бергендердің 67,5%-ның қызығушылығын тудырады, бұл көпшілігінің таңдауын құрайды. Респонденттердің 12,9%-ы еқшандай қызығушылығы жоқ. Сұрауға қатысушылардың 15,6%-ы бейтарап қалған Ұлтаралық татулықты барынша егжей-тегжейлі өлшеу үшін 10 -пікірден тұратын шәкіл пайдаланылды, сұрау салуға жауап берушілер олардың әрқайсылары бойынша келісімдерін, не болмаса келіспеушіліктерін білдірулері қажет болды. Бес пікір тікелей (№1-6), төртеуі – татулықтың көрсеткіші теріс жауап болатын кері (№7-10) тұжырымға жатады. Бір жүктемесі жоқ (№6). ұтжырымның бағалау 10-кестеде сұрау салуға жауап берушілердің татулық немесе жауыздық деңгейін көрсететін барлық тұжырымдарға жауаптар топтастырылған. Кесте 10 - «Мына төмендегі тұжырымдардың қайсысымен сіз келісесіз, ал қайсысымен келіспейсіз? ( 1-ден бастап – «мүлдем келіспеймін» «толық келісемін» 6 –дегенге дейін)
Тікелей пікірлерде оң жауаптардың саны (келісім білдіру) қашанда теріс жауаптардың санынан артып кетеді. «Қазіргі заман адамына оның ұлты бәрібір болуы тиіс» деген 6 пікір бойынша жауаптар ұлтқа тиістілік қазіргі заманғы қазақстанның бірдей болуының маңызды бөлігі екендігін көрсетеді: бұл жерде пікірге келісушілер («ңжаашылдар») және келіспейтіндер («салт -дәстүр ұстанушылар») арасында шамамен тепе-тең бөлінді. Кері тұжырымдарда жағдай біркелкі болып қалыптаспады. «Әрбір адам ең алдымен өз халқының мүддесі туралы, тек содан кейін ғана басқа халықтар туралы ойлауы тиіс» деген 9 тұжырым бойынша келіспейтіндерге қарағанда көбіне келісім білдірген сұрау салуға жауап берушілер: 63,2% қарсылары 36,8%. Осы факт халықтың ұлттық жиылуының куәсі ретінде қарастыруға болады. «Қазақстанда тұрып жатқан барлық халық қазақ тілін жақсы меңгеруі тиіс» деген 7 тұжырым да қарсыластарына – 32,3% қарағанда жақтастары – 67,7% көп. Тіл маңызды ықпалдастырушы мәнге ие, ұлттық қауымдастықтардың шоғырлану факторы мен олардың біркелкі болуының маркері ретінде қолданылады. Сондықтан ойлағанымыздай, осы бөлім бойынша тіл мәртебесі тиісті нормативтік құқықтық актілермен бекітілгеніне қарамастан, пікірлер дәл осылайша бөлінуген тиісті де. Тікелей және кері тұжырымдарға жауаптар сомасы (арифметикалық орташа шама) осы ұсрау салудың іріктеуі бойынша татулықтың көрсеткішін береді. Ол 71,5%-ға тең (сұрау салуға жауап берушілердің дәл осындай саны ұлттық татулықты көрсетеді) татулыққа қарсы респонденттер 28,5%. Ұлтаралық қашықтық әлеуметтік қашықтыққа жатады және ұлттық белгілер бойынша қоғамда топтар немесе жеке адамдар арасындағы алшақтық дәрежесін айқындайды. Қашықтық әр түрлі тәсілдермен: қоғамның осы жігі жеке адамның басында қоғамның белгілі бір бөлігіне қатысты бар болатын теңсіздіктің ішкі түйсігіне дейін немесе адамның басқа әлеуметтік топтың адамымен қаншалықты қарым- қатынас жасай алатынына дейін басқа жіктің адамдары үшін қол жетімді болып табылатын дәрежеге байланысты сипатталады. Ұлтаралық қашықтық шамасын өлшеу үшін әлеуметтік топтардың өкілдері ретінде жеке адамдар арасындағы жақындық/алшақтықтың әр түрлі дәрежесін көрсететін жеті пікірден тұратын тізімді қамтитын, Богардус шәкілі қолданылады. Қашықтықтың «ұзындығын» анықтау үшін әр топ үшін ұсынылған тізімнен «Жеке мен үшін осы топтың өкілін ретінде қабылдауым мүмкін және қалаймын.» деген сөйлемді аяқтайтын бір ғана дұрыс тұжырымды көрсету қажет: жақын туыс ретінде (мысалы, неке бойынша серігімді) жақын дос ретінде үйдегі көршім ретінде жұмыстағы әріптесім ретінде өз елімнің азаматы ретінде менің елімдегі қонақ (турист) ретінде. оны мен өз елімде көргім келмес еді. Респонденттерге мынадайұлттық топтарды: қазақтарды, орыстарды, украиндарды, татарларды, немістерді қамтитын тізім ұсынылған болатын. Ұлтаралық қашықтық басым шамасы 1-ден 7-ге дейінгі шәкілге сәйкес бағалануы мүмкін, бұл жерде 1 – ең аз қашықтық, ал 7 – барынша үлкен қашықтық. Осылайша, басқа ұлттық топтар тарапынан алып қарағанда тек қазақт ар мен орыстарға ғана қатысты айтарлықтай шаманы байқауға болады, ең қысқа қашықтық – «жақын туыстар» рөлі. «Достар ретінде қабылдау» ұстанымы барлық ұлттық топтар бойынша бекітілген. Барлық ұлттық топтарға қатысты тек жақсы таңдауларға ғана ие, бұл жағдай ларда барынша ұзын қашықтықтар мәні үлкен емес. Бұл осы екі ұлттық топ қана Қазақстанда неғұрлым көп болғандығына және жас қазақстандықтардың әлемдік көзқарастарына анағұрлым әсер ететіндігіне байланысты. жүктеу/скачать 484,48 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|