Ұсынылған әдебиеттер:
1.Сейфуллин Ж.Т. Земельный кадастр: Управление земельными ресурсами в рыночных условиях. – Алматы.: КазНИИЭОАПК, 2012.
2.Қазақстан Республикасының Салық кодексі, 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 120-VІ ҚРЗ
3.Қырықбаев Ж.Қ., Карбозов Т.Е.,Ахметов Е.С. Шаруашылықаралық жерге орналастыру. Оқу құралы. С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті баспасы. Астана,2017
4.Қазақстан Республикасының Жер кодексіЖаңартылған 2003 жылғы 20 маусымдағы N 442 Кодексі.(Өзгерістер енгізілген, басылымға 2022 ж.шыққан)
Дәріс № 14 Спутниктік және жер үстін өлшеу құралдарының жоспарлы-биіктік
геодезиялық негіздемесін құрастыру
Жоспар
1.Қазіргі заманғы спутниктік жүйелер құрылысының қағидаттары және жұмыс істеу ерекшеліктері.
2.Спутниктік және дәстүрлі геодезиялық өлшеулерді бірге пайдалану негізінде тірек
кеңістіктік геодезиялық желілерді құрастыру технологиясы.
3.Арнайы бағдарламаларды қолдана отырып, пункттердің координаттарын бақылау,
анықтау және нәтижелерін өңдеу.
Спутниктік навигация жүйесі — жер, су және әуе нысандарының орналасқан жерін анықтау үшін (географиялық координаттар және биіктігін) әзірленген жүйе. Спутниктік навигациялық жүйелер, сондай-ақ,сигнал қабылдағыштың қозғалыс жылдамдығы мен бағытын алуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, оны дәл уақытын алу үшін пайдалануға болады. Мұндай жүйелер ғарыштық жабдықтар мен жер сегментінен (басқару жүйесі) тұрады.
Қазіргі уақытта, тек екі спутниктік жүйелер - GPS және ГЛОНАСС жер шарының толық және үздіксіз қамтуды қамтамасыз етеді.
Спутниктік навигация жүйесінің негізгі элементтері:
-Бірнеше арнайы радиосигнал шығаратын спутниктен, тұратын орбиталық тобы (2-ден 30-ға дейін);
-Жердегі бақылау және басқару жүйесі (жерүсті сегменті) спутниктердің ағымдағы жағдайын өлшейтін бірлік, соның ішінде, оларға орбиталар туралы ақпаратты түзету үшін алынған ақпаратты беруге;
-Координаттарын анықтау үшін пайдаланылатын, спутниктік навигациялық жүйелер тұтынушы жабдығы ( «спутниктік навигаторлар»);
-Айтарлықтай координаттарын анықтау дәлдігін арттыру үшін қосымша шамшырақтардың жер жүйесі.
Қосымша; айтарлықтай координаттарды анықтау дәлдігін арттыру үшін пайдаланушыларға түзетулерді беру үшін ақпараттық радио жүйесі .
Ағымдағы жаһандық спутниктік жүйелер: GPS АҚШ Қорғаныс министрлігіне тиесілі. Бұл факт, кейбір елдердің пікірінше, оның негізгі кемшілігі болып табылады. Әлемде навигациялық GPS қолдайтын құрылғылар ең көп таралған. Сондай-ақ, NAVSTAR деп атаумен бұрын белгілі. Ресей қорғаныс министрлігіне тиесілі.
Жүйені дамыту ресми түрде 1976 жылы іске қосылды, жүйенің толық орналастыру, 1995 жылы аяқталды. 1996 жылдан бастап спутниктік тобы қысқарды және 2002-ға төмендеді болды. Ол 2011 жылдың соңына қарай қалпына келтірілді. Қазіргі уақытта орбитада 27 , басқа мақсаттар үшін қолданылатын, 22 спутниктері бар[2]. К 2025 году предполагается глубокая модернизация системы.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік геодезиялық тірек тораптарын дамытудағы негізгі бағыттары Қазіргі уақытта аса тиімді геодезиялық деректермен қамтамасыз ету жүйесін құру қажеттілігі ғаламдық навигациялық жүйелерді қолдану негізінде координат анықтауда өте тиімді заманауй жер серіктерімен анықтау әдістерінің (GPS, ГЛОНАСС және GALILEO) дамуында болып отыр, дәлірек айтқанда, өлшеу дәлдіктері жоғарылап, геодезиялық өлшеу технологиялары түбегейлі өзгеріске ұшырауда.
МГТ пунктар координаттарының жоғарғы дәлдігі және біртектігі, GPS/ ГЛОНАСС және GALILEO өлшеу жүйе әдістерімен геодезиялық қамтамасыз етуде барлық геодезиялық тірек тораптарында қолдануға мүмкіндік береді. Соңғы уақытта барлық әлемде және біздің елде цифрлық карта жасау саласы қарқынды дамуда. Заманауй жоғарғы дәлдікті пландық негізді пайдалану, тек қана цифрлық топографиялық картаның сапасын және дәлдігін жоғырлатып қоймай, цифрлық картаны кез-келген координат жүйесінде (жергілікті жерді қосқанда) құруға мүмкіндік береді. Дәстүрлі әдістермен құрылған Мемлекеттік геодезиялық тірек тораптары заманауй жер серіктері әдісінің барлық потенциалын толық қарқынды игере алмайды. Жер серіктері технологиясының әдістерін енгізу және жоғарғы дәлдікті геодезиялық координаттар жүйесін дамыту үшін жоғарғы кластағы арнайы жерсеріктік геодезиялық координаттар жүйесін, яғни фундаментальды астрономиялықгеодезиялық тораптар (ФАГТ) және жоғарғы дәлдікті геодезиялық тораптар (ЖДГТ) құру қажет.
Жерсеріктік геодезиялық тораптар нәтижелерін геодезиялық қатмтамасыз ету жүйесінде тиімді пайдалану үшін ФАГТ және ЖДГТ әрбір пункты өзара дәл GPS - өлшеумен байланысқан бес пункт жиынтығынан құрылуы керек. 105 Басты пункт – GPS - өлшеулеріне арналған жұмыс центрі, ол қолайлы жағдайда бақылау арналған қол жететін жерлерде орналасады. Ол дәл GPS - өлшеулері мен екі жақын орналасқан басты негіздегі нивелирлік пунктермен байланысқан. Сонымен қатар жұмыс центрі және нивелирлік пунктер жерсеріктік өлшеулер екі көршілес жатқан МГТ пунктімен тікелей байланыста болыптұрады.
Дәстүрлі геодезиялық тораптармен байланыс 1 кластыжерсеріктік геодезиялық тораптарды (ЖГТ-1) дамыту үшін де қолданылады. Жоғарғы класты жерсеріктік геодезиялық тораптар пунктінің ФАГТ, ЖДГТ және ЖГТ-1 пунктерімен байланысы теңестіру немесе трансформациялау жолымен 1 - 4 класты Мемлекеттік геодезиялық тораптарының дәлдігін растайды, ең бастысы МГТ-ның барлық пунктер координаталарын бір геоцентрлік координат жүйесінде анықтайды.
Айталық, МГТ барлық пунктерінің жиынтығы екі координаттар: мемлекеттік референцтік және жалпы жердегі геоцентрлік жүйесін іске асырады. GPS - өлшеулерін кеңінен қолдану жағдайында геодезиялық қамтамасыз ету жүйесін тиімді дамытуды кешенді шешу кезінде, тек қана жалпы жердегі геоцентрлік координаттар жүйесін құруды қарастырмай, жерсеріктік, гравиметриялық және нивелирлік деректерді бірге қолдану негізінде бір нормальды биіктіктер жүйесінде қарастырған жөн. Геодезиялық тірек тораптарының жоғарғы тізбесі - ФАГТ, ЖДГТ және ЖГТ-1 пунктерінің жиынтығын жоғарғы дәлдіктегі координаттар жүйесінде құру, оларды ғаламдық геодинамика процестерінсіз зерттеу мүмкін емес. Қазіргі таңда геодинамика (IGS) мақсатында халықаралық тұрақты ЖЖС-нің бақылау пунктерінің тораптары құрылған.
Өлшеу аяқталғаннан кейін жүргізілетін жерсеріктік өлшеуді алдын ала өңдеу Деректерді алдын ала өңдеу - жерсеріктік қабылдағыштарды дайындаушының стандартты программалық қамтамасыз етуін пайдалана отырып жүзеге асырылады, ол дала базасында орындалады. Бұл кездегі негізгі бақылау критерийлеріне: мәндердің бірдей болмауы; желінің барлық аралықтары бойынша орындау; дәлділікті өңдеу нәтижелерінің ішкі жинақтылығы бойынша бағалау; нәтижелердің желідегі тұйықталған қатары бойынша жинақталуы жатады. Ал 94 бұрын орындалған өлшеулер мен белгілі пункттер арасындағы бақылау - арақашықтықтары мен жинақтылығы болып табылады. Жерсеріктік өлшеулерді камералдық өңдеудің қазіргі заманғы көптеген программаларын (пост-өңдеу) өңдеу әдістері бойынша:
• жеке аралықтарды есептеу;
• көпнүктелі шешімдер деп бөлінеді.
Жеке аралықтарды есептеу әдісі қазіргі кезде ең көп таралған. Оны кез келген жағдайда алдын ала өңдеуді орындағанда, тіпті, программалық пакетті көп нүктелі шешімдерді іске асыруға мүмкін болғанда да пайдалануға болады. Жеке аралықтар әдісінің артықшылығы – алдын ала өңдеуді орындағанда, деректердегі жеткілікті мөлшердегі қателерді өңдеуге байланысты, көпнүктелі шешім жағдайында оларды жою қиын. Жеке аралықтардыөңдеуге есептелген программалық қамтамасыз ету – сапалы аралықтар мен нүктелерді жақсы бақылау мен шектеуді қамтиды.
Сапасыз нүктелер осы нүктеге келетін аралық дәлдігін бағалау бойынша шектелуі мүмкін. Әдетте, мұндай аралықтардың дәлдігі белгілі бір объектідегі орташа дәлдіктен едәуір төмен. Сапасыз аралықтарды шектеуге мүмкіндік беретін басқа бақылау әдісіне: тұйықталған құрылым – үшбұрыштар, векторлық жүріс бойынша бақылау жатады. Егер тұйық векторлық жүріс бойынша координаталардың жалпы өсімшесі аспаптың құжаттағы дәлдігіне сәйкес келсе, онда осы құрылымға кіретін сызықтар сапалы болады.
Соңғы уақытта іс жүзінде жерсеріктік қабылдағышты жасаушылардың барлығы екі өңдеу әдісін іске асырушы программалық қамтамасыз етуді береді. Бірақ бұл программалар шектеулері бар өңдеу процесін максимальды автоматтандыру үшін есептеулер мен өлшеудің стандартты жағдайлары мен оның орындаушы біліктігіне қойылатын талаптарды азайтуға бағытталған.
Достарыңызбен бөлісу: |