Өнім сапасына талаптар.Сапа бойынша өнімнің градациясы
ГОСТ 15467 сәйкес сапа бойынша өнімнің жылдық, ақаулы және жарамсыз деп бөледі.
Жылдық өнім-бұл өнім, орнатылған талаптарды қанағаттандырады.
Бұл жіберілген нормативтік құжаттардың ауытқуын иемдену үщін, ақаусыз болуы мүмкін. Өнімнің өмірлік циклының келесі этаптарында пайда болған жасырын ақаулар мынаны білдіреді, осыған дейін берілген өнім жарамды деп қате саналса, шындығында ақау болып көрінеді.
Әрбір бөлек өнім орнатылған талаптарға сәйкестендірілмесе ақаулы өнім деп түсіндіріледі.
Жарамсыз өнім (брак)-ақаулықтың бар болуына байланысты тұтынушыға берілмейді.Табылған ақаулар ескірген болса түзетілетін жарамсыз, ал технологиялық немесе экономикалық және түрлі себептерге байланысты табылған ақау ескірмеген болса, онда ол түзетілмейтін болады.
Егер кәсіпорындарда сапаға көңіл аудармаса, онда ақауларды және жарамсыздықтарды (брактарды) түзетуге маңызды құралдар талап етіледі. Үлкен әсерден ақауларды болдырмауға ақпаратты игерумен қол жеткізуге болады.
Осы уақытқа дейін, сапамен арнайы ішкі бөлімшелер айналысу керек деп санап келдік. Рыногтық экономикаға өту кезінде өнім сапасына әсер ететін факторларды оқып білуге қажеттілікті қамтамасыз етіп, оның жоғары деңгейге жеткізу үшін кәсіпорын қызметкерлеріне күш салу бағытталу тиіс деп,- саналған.
Түрлі мемлекеттерде жүргізілген зерттеулер сапаға аз назар бөлетін компаниялардың уақытының 60%-ті жарамсыздықтардың түзетілуіне кететіні көрсетілді.
Сапаны жоғарылатуда шығындармен кездесетінімізсөзсіз, бірақта жоғары сапасы түрлендірілуі, өнімнің жақсаруының арқасында пайда алумен ақталатып отырады.
Бөлек топтардағы өнімдер және отандық өнеркәсіп түрлері және жақын шет елдерде өнімдер сортқа, маркаларға, топтың қиындылығы және сапа, нөмер, сапа категориясына және т.б. бөлінеді.
Өнім сапасының градациясы, тұтынатын тауар ретінде кестеде көрсетілген:
Тұтынушы тауарының сапа градациясы
Қабылданған градация
Тауарлар
Градация белгілері
Сорт
Мата, тігін және трикотаж бұйымдары, аяқ-киім, ыдыс-аяқ, галантериялық тауарлар, көптеген азық өнімдері
Экстра, жоғарғы, бірінші, екінші, үшінші, дәмхана және т.б.
Тұрмыстық радиоаппаратуралары (телевизордан басқа магнитафондар)
Жоғарғы, бірінші, екінші
Сапа категориясы
Видеокасеталар Тауық жұмыртқасы Таза жануарлардан және құстардың еті
Супер,экстра, стандарт Супар, супер-2,экстра, стандарт, оптима, ұсақталған немесе сыналған және (НҚ-ға тәуелді) 1,2.
Қазіргі күнге дейін өнім сапасының градациясы туралы бірлік жүйе жоқ, осыны белгілеу жалғасады. Видеокасетаның сапа категориясы касетаның өзіне тәуелді, ал құс жұмыртқаларының сапа категориясы оның өлшемі көбірек диаметрінің беріктігінен анықталынады, таза жануарлардың және құстың еттерінің оның азықтануына байланысты анықталынады.
Градацияның негізгі принциптері, мысалы, азық өнімдерінің сапасы мыналар болып табылады:
1.Шикізат принципі (колбаса, макаронды және нан өнімдері, чай, манный крупа және т.б.).
2. Технологиялық принцип (ұн, крупа, чай, т.б.).
3. Өлшемді принцип (таза жемістер, құс жұмыртқасы, чай және т.б.).
4. Ақаулы принцип (азық өнімдерінің көпшілігін нақты ақаулықты сапа бойынша бөледі және оның дәрежесін еске еске алып көрсетеді).
5. Қоспаның мөлшерін және бөлек заттардың құрамын ескеру, принципі (крупа, крахмал, өсімдік майы, жануар майы, және т.б.).
6. Азықтану принципі (таза жануар және құс еттерің).
7. Кешендік принцип (жеке градация арасындағы айырмашылықты қалыптастыру кешенді принциптерді жоғары саналуы себепші болады).
Өнім сапасы бағалаудың еңбасты ьапсырмасы оның сортын орнату юолыптабылады. Өнім сорты (класс)-категория немесе қатар көрсеткіштері, қасиетіне немесе сипаттамасына қатысты, өнімге талаптарлың түрлі болуын есепке алумен функционалды аналогтық пайдалануға қарастырылу.
Бірдей атаудағы өнімге қатысты, сорт тұтастығы сортамент деп аталыд. Табиғи және тауарлы сортамент деп ерекшеленеді.
Табиғи сортамент-бір атаудағы өнімдердің сорт тұтастығы, анатомо-морфологиялық белгілерімен сипатталып ерекшеленетін өнімнің әртүрлілігі.
Табиғи сорттағы түйіршіктерді үй шаруашылық –ботаникалық, химия-жидектерді-помологикалық, жүзім-ампелографикалық, жануарлар және балық (құстан басқа)-тегіне, құс кроссасына және т.б. болып анықталады.