Жүйке жүйесінің жалпы сипаттамасы рефлекс доғасы туралы жалпы түсінік жұлын
жүктеу/скачать 41,9 Kb.
|
| Рефлекс доғасы.Рефлекс – жүйке жүйесінің негізгі қызметі. Рефлекс дегеніміз – орталық жүйке жүйесінің қатынасуымен денеің тітіркеністерге жауап әсері. Жүйке тітркеністерінің рецептордан эффекторға дейінгі өтетін барлық жолы «рефлекс доғасы» деп аталады. Рефлекс доғасы 5 бөлімнен тұрады:
рецептор; орталыққа ұмтылатын нейрондар немесе сезгіз афферент нейрондар; орталық жүйке жүйесі; орталықтан ұмтылатын немесе эфферент нейрондар; эффектор немесе жұмыс атқаратын мүше. Рефлекстің пайда болуы үшін «рефлекс доғасының» барлық бөлімі болуы шарт. «Рефлекторлық доғаның» кез келген бөліміндегі зақымдану рефлекстің дәлдігін жояды, немесе ол толық жоқ болады. Мысалы: наркоз беру арқылы орталық жүйке жүйесін рефлекске қатынастырмау нәтижесінде бүкіл денені жансыздандыру немесе белгілі бірмүшеге дәрі жіберу арқылы жүйке доғасының бір бөлімін қатынастырмастан сол аймақты, мүшені жансыздандыру мүмкін. Рефлекстердің жіктелуі: Биологиялық бағыттағы рефлекстер: қорғану, қоректік, жыныстық (көбею және ұрықтану жөніндегі, қамқорлық); Рецепторлардың түріне қарап рефлекстер: экстрорецептивтік немесе сыртқы ортадан жарықты, дыбысты, дәмді, оның ыстығы мен суықтық өзгерістерін қабылдайтын рецепторлар; интрорецептивтік ішкі жүйелердегі тітіркеністерді қабылдайды (олар мүшелердің қызметі мен өзгеруі, ішкі ортаның күйімен байланысты). Интрорецепторлардың кейбіреулері бұлшық етте, сіңірде, буын қалталарында орналасады. Оларды «буын сезім рецепторлары» немесе « проприорецепторлар» деп атайды. «Жұмысшы мүшенің» қызметіне байланысты пайда болған рефлекстер: қимылдың (жүрек, қаңқа, тамырдың және ішкі мүшелердегі біріңғай салалы бұлшық еттердің жиырылуы); секреторлық, денедегі бездердің сөлі (түкірік, гормондар) бөлінуімен байланысты; трофикалық – денедегі зат алмасуын қамтамассыз етеді. Орналасуына байланысты рефлекстер: жұлын рефлекстері; бульвар (сопақша ми) рефлекстері: жөтелу, түшкіру, күеу; ми қыртысы рефлекстері, немесе шартты рефлекстері; мезенцефаль (орта ми рефлекстері) денеі тік ұстау, жұру, жүгіру т.б.; диэнцефаль рефлекстер (негізінен дененің жылуын реттейді); Күрделігіне қарап рефлекстер қарапайым рефлекстерге тізе рефлексі жатады. Ол екі-афферент және эфферент нейрондардан пайда болған. Тума рефлекстер: шартты, жүре пайда болған, шартсыз тума рефлекстер болып бөлінеді. жүктеу/скачать 41,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|