Жұмыс бағдарламасы «Радиациялық экология»


Атомдық-электрондық станциялар



бет7/13
Дата06.01.2022
өлшемі226 Kb.
#13621
түріЖұмыс бағдарламасы
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   13
Байланысты:
d7eb6701-39fa-11e3-9713-f6d299da70eeУММ ХМ К

Атомдық-электрондық станциялар қоныстардың сәулеленуіне аз ғана үлес

қосады. Ядролық құрылғылар дұрыс жұмыс істеген жағдайда радиоактивтік

материалдардың ауаға шығуы өте аз болады.

Радиоактивтік элементтердіің қалдықтары мекен жайларға түседі, әрі фосфорлық органикалық уландырғыш заттар бірге түседі. Оларды көзбен көре алмаймыз. Олардың әсерін адам баласы кейін байқайды. Оларды байқау үшін әр түрлі аспаптар жасалған. Аспаптың жәрдемімен адамдардың, жануарлардың, өсімдіктердің қанша доза алғанын өлшеуге болады. Ол аспаптың жұмыс істеу принципі физикалық және химиялық заңдарға негізделген.

Дозаны өлшейтін аспапты дозиметр деп атайды. Олар екі түрлі болады. Қалтаға

салып жүретін – КИД (контрольное измерение дозы) – дозаны өлшейтін бақылау. Оларды өлшеу кездерінде фотоға түсіргенде қарайған мөлшеріне қарай дозасын өлшей (біле) аламыз.

Радиациялық бақылау және адамдарды сәулелендіруді басқару аспаптарын дұрыс пайдалану үшін және өлшеудің қажетті дәлдігін алу үшін олар тіркейтін иондық сәулелердің сипаттамасын, сондай-ақ сол аспаптардың жұмыс істеу принциптерін білу керек.

Дозиметриялық аспаптар жұмысы сәулелердің өзі таралатын орта заттарын иондай алу қасиетіне негізделген. Өз кезегінде иондалу заттағы кейбір физикалық және химиялық өзгерістердің себебі болып табылады. Оларды табуға және өлшеуге болады. Мұндай өзгерістерге жататындар: электроөтімділіктің артуы (газ, сұйық, қатты материалдардың); люминесценция (жарқырау); жарыққа сезімтал материалдардың (фотопленкалардың) жарқырауы; кейбір химиялық ерітінділердің түр-түсінің өзгеруі.

Иондық сәуле әсер ететін ортада байқалып, тіркелетін физика-химиялық құбылыс табиғатына қарай иондық сәулелерді анықтау және өлшеу әдістерінің иондық, химиялық, сцинтилляциялық, фотографиялық және т.б. түрлері ажыратылады.

Иондық әдіс молекулалардың иондалуына негізделген. Иондалу ортада (газды

көлемде) иондық сәулелер әсерінен болады. Ортаның электроөткізгіштігі артады. Оны арнайы электрлі-техникалық құралдармен анықтайды. ДП-5А (ДП-5Б), ДП-3Б, ДП-22В және ИД-1 сияқты аспаптардың жұмыс істеу принципі иодық әдіске негізделген.

Иондық әдіс негізінде жұмыс істейтін аспаптардың құрылғылары бірдей және

құрамына: қабылдаушы құрылғылар (иондалу камерасы), электрлік схема (иондалу тогы күшейткіші), тіркеуші ұрылғы (микроамперметр), қуаттандыру көздері (құрғақ элементтер) енеді.



Химиялық әдіс кейбір заттар молекулаларының иондық сәулелер әсерінен жаңа

химиялық қосылыстар түзе отырып, бөліне алу қасиеттеріне негізделген. Мысалы: суда хлороформ сәулелендіру кезінде хлорсутектік қышқыл түзіп, хлороформаға қосылған бояғыш әсерінен түстік реакция береді. Түстің қанықтығына байланысты сәулелендіру дозасын (жұтылған энергияны) бағалайды. ДП-70 және ДП-70М химиялық дозиметрлері осы принципке негізделген.



Сцинтилляциялық әдіс кейбір заттардың (цинк сульфиді, натрий иодиді) иондық сәулелер әсерінен жарқырауына негізделген. Жарқырау саны сәулелену дозасы қуатына пропорционал және арнайы аспап – фотоэлектрондық көбейткіштер көмегімен тіркеледі.

Фотографиялық әдіс иондық сәулелер әсері кезінде фотоэмульцияда болатын

күміс бромиді молекулаларының күміс пен бромға бөліне алу қасиетіне негізделген. Фотопленканың қараюын туғызатын күмістің майда кристалдары түзіледі. Қараю тығыздығы сәуле энергиясы жұтылуына пропорционал. Қараю тығыздығын эталонмен салыстырып, пленкамен алынған сәулелену дозасын (экспозициялық немесе жұтылған) анықтайды.





Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   13




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет