Жусупова д. Ж
2 Бағалаудың кезендері мен түрлері
жүктеу/скачать 1,67 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1. 2 Бағалаудың кезендері мен түрлері
Бағалаудың критериалды жүйесі формативтік бағалаудан (ағымдағы бағалаулар) және қорытынды бағалаудан (оқу бағдарламасының бөлімдері бойынша бағалау, тоқсандық және жылдық қорытынды бағалау) тұрады. Формативтік бағалау оқушьгаың білімді, білікгі және дағдыны сыныпта немесе үйде күнделіктік жұмыстың барысында инәтижерілу деңгейін анықтау үшін арналған. Ол әр түрлі формада іске асырылады және мұға- лімгежәне оқушыға өздерінің жұмыстарын сәйкесінше түзетіп алуға және қорытынды бағалауға дейін мүмкінболар кемшіліктердің алдын алуға мүмкіндік береді. Тоқсандық бағаны және оқушының қорытынды жұмыс- тары үшін бағаны қою барысында оның формативтік бағалары ескеріл- мейді. Қорытынды бағалау оқу тақырыбының бөлімін оқып болған соң бі- лімнің және оқу дағдыларының қалыптасудеңгейін анықтауға арналған. Қорытынды бағалау әр түрлі қорытынды жұмыстардың (тесттер, бақылау жұмыстары) нәтижелері бойынша жүргізіледі. Қорытынды жұмыстарға қойылған бағалар пән (курс) бойынша тоқсандық және жылдық бағаларды қою үшін негіз болып табылады. Бағалаудың екі түрін есепке алғанда нақ- тықұзыреттіліктердің қалыптасу нәтижелері қандай бағалау түрімен жүр- гізілетіндігін анықгап алу қажет. Пәндік нәтижелер белгілі дәрежеде дәстүрлі болып табылатындықтан формативтік бағалау да және де қоры- тынды бағалау да бойынша анықтала алады.Басты құзыреттіліктер 12- жылдық білім беру мектептерінде тоқсанның соңында, жарты жылдық және оқу жылының соңында бастауыш, негізгі орта білім және жалпы орта білім деңгейінде қорытынды бағалау бойынша анықталады.Қоры- тынды бағалауда критерийлер бойынша қойылады. Қорытынды бағалау- дың критерийлеріменде оқу үрдісіне қатысушылардың барлығы (оқушы, мұғалім, ата-аналар) таныса алады. Бағалаудың критерийлері формативтік бағалаудың міндетті құрама бөлігі болып табылады. Формативтік бағалау барысында бағалаудың критерийлері оқу материалының нақты бір фрагментіне (тақырыпқа немесе бөлімге) бағытталады. Ал суммативтік бағалау барысында олар кеңірек болады.Мысал ретінде «Бейорганикапық химия» пәні бойынша бағалау критерийлерін келтіруге болады: 1) реак- цияны орыіщауын бақылау және оның нәтижелерін айтып беру; 2) реак- цияны орындау үшін қажетті заттарды және қосылыстардың физикалық және химиялық қасиеттерін суреттеу; 3) реакцияны орындау үшін қандай шарттарды сақтау керек?Бағалаудың критерийлерін түсіну және оларды оқушының оқуы формативтік компонентгің іске асқанын білдіреді. Оқу- шылардың жұмыстарының бағалануы тек айтылған бағалау критерийлері бойынша жүргізіледі. Кейбір жағдайларда мұғалім критерийлерде кеткен 9 қателерді және кемшіліктерді байқап оқушыға түзету жұмыстарын жасау үшін үсынуы мүмкін. Алайда, жіберілген қателер үшін формативтік баға- ны кемітуге болмайды. Мысалы, мұғалім оқушыларға «Химия» пәнінен сабақта бақылау жұмысын (эссе) жүргізу алдында келесі критерийлерді айтады: 1) эссе 6 немесе одан да көп сөйлемнен құралуы керек; 2) эсседе қалалардың аттары болуы керек; 3) эсседе ғалымдардың есімдері айтылуы керек. Тексеруден кейін мұғалім бағалау критерийлері бойынша қолжет- кен нәтижелерге, жіберілген кемшіліктерге тоқгалып кетеді. Тағы да қан- дай суреттемелері бар. Бұл мысал жұмыстарды тексеру барысында баға- лаудың критерийлеріне сүйенетіндігін көрсетеді. Яғни, ол алдымен оқу- шының дүрыс орындағанын, соңынан оның кемшіліктерін және қандай жағдайларға көңіл бөлу керектігін айтады. Пән мұғалімі бағалаудың кри- терийлерін алдын-ала дайындауы керек. Ал оқушылардың функңионал- дық сауаттылығын қапьптастыру үшін критерилерді олармен бірге қүрас- тыруы керек. Ол үшін мұғалім жасалған критерийлерді топта және сынып- та талдауды ұсынады. Соңынан ең маңызды критерийлер таңдалады және алдын-ала тапсырма берілген кезде тақтада немесе плакатта жазылып, көрнекі түрде түсіндіріледі. Критерийлердің мазмұны түсінікті болуы ке- рек. Бағалауды пайдалану барысында мұғалім келесі жағдайларға сенімді бола алады:1) бағалау барысында егер мұғалім сол сыныпта қолданған кұралды екінші рет пайдаланса, онда ол сол нәтижелерді қайтадан алады; 2) елшеу құралы белгілеген әтиже нәтижені немесе нысанды өлшеуі ке- рек; мысалы, химиялық реакцияны орындау және оның нәтижесін сурет- теп беру; ал егер де элементтердің тотығу дәрежелерін сұрап қалса, онда бұл ереженәтиже сай болмайды; 3) бағалаудың құралының дұрыс пайдала- нылғанын басқа мұғалім бақылай немесе тексере алады; ал нәтиже құралды қолданбай ауызша сұраса, онда мұғалімнің критерийлерді дұрыс немесе дұрыс емес пайдаланғанын басқа мұғалім дәлелдей алмайды. Яғни, критериалды бағалаудың езінің дұрыс орындалуы арнайы топтың мүшеле- рімен белгіленнәтиже жоспар бойынша қадағалануы керек; 4) бағалау барысында бағалаудың бірнеше факторлары болуы керек; мысалы баянда- ма жасауды қарастырайық. Баяндаманың жазылуы 25%; оның баяндалуы 25%; баяндау барысындагы ақпараттың түсінікті айтылуы 25%; және де өз сыныптастарының көңілдерін өзіне аудара алуы 25% оқушылар бағалау- дың критерийлерімен таныс болуы. Сонымен, критериалдық бағалау нәти- жені оқушының оқужетістіктерін алдын-ала нақты белгіленнәтижен, ұжыммен талқыланған, алдын-ала білім беру үрдісінің барлық қатысушы- ларына белгілі, оқушының оқу-танымдық құзыреттіліктерін қалыптасты- руына ықпал етуші білімнің мақсаттарына және мазмұнына сай негіз- денәтижені бағалау үрдісі. Критериалдық бағалаудың технологиясының 10 педагогикалық негізі оқушылардың оқу-танымдық құзыреттіліктерін қа- лыптастыруға негізделген нәтиже. Мақсаттар оку-танымдық құзыретті- лікнәтижері: - оқушы өз бетінше оқу-танымдық қызметті іске асыра ала- ды, оқушының оқу-танымдық қызметі білімді инәтижелеуіне бағытталған және ол үшін тәсілдер қажет; - сананы бағыттау; критериалды ойлау; оқу- шының өзінің мүмкіндіктерін және оқу жетістіктерін бағалай алуы; - мақсаттар өзара бағалауды орындауы. Мақсаттар өзіндік бағалауы олар- дың өздерініңжетістіктерін бағалау арқылы өзін-өзі ұйымдастыру және дамуы үшін іске асырылады (окушылардың жетістіктерін өзіндік бағалау және есепке алу үшін портфолио). Бағалау жүйесі берілген тақырыптың немесе бөлімнің қаншалықты тиімді игерілгенін, белгілеген әтиже тәжірибелік дағдының қаншалықты қалыптасқанын анықтауға мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 1,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|