К ә с І п т І к б І л І м б е ру г. В. Ярочкина электротехника негіздері

2.2.
ЭЛЕКТРЛІК КЕДЕРГІ .
Кез келген ӛткізгіште электр зарядының бағытталған қозғалысына осы 
ӛткізгіштің атомдары мен молекулалары кедергі келтіреді. Сондықтан да 
электр тізбегінің сыртқы бӛлігі де, ішкі бӛлігі де (энергия кӛзінің ішінде) 
токтың ӛтуіне кедергі жасайды.
Электр тізбегінен электр тогының ӛту кедергісін сипаттайтын ӛлшем, 
электрлік кедергі
деп аталады
Электрлік кедергі 
R
әрпімен белгіленеді де, электр схемаларында 2.4 
суреттегідей кескінделеді.
Кедергінің ӛлшем бірлігі Ом болып табылады. Потенциалдарының 
тҥрлілігі ӛзгермейтін1 В, ток кҥші 1А тҥзу ӛткізгіштің электрлік кедергісі 
1 Ом: 
Ҥлкен кедергілерді ӛлшеген кезде 1 Ом-нан ҥлкен 1 000 (килоом) және 
1 млн рет (мегаом) қолданылады: 
1 кОм = 1 000 Ом; 
1 МОм = 1 000 000 Ом 
Ӛткізгіш материалдың электрлік қасиетін салыстырмалы бағалау ҥшін 
меншікті кедергі қызмет етеді. 
Салыстырмалы кедергі
— бҧл 
ҧзындығы 1 м және кӛлденең қиылысты 
ауданы 1 мм
2 
болатын металл ӛткізгіштің 
кедергісі; 
әріпімен белгіленеді және 
Ом* м немесе Ом*мм
2 
/м ӛлшенеді. 
а 
б
2.4. сурет. Резисторлардың 
шартты графикалық кескіні: 
а
— тҧрақты кедергімен; 
б
— реттелетін кедергімен.

Егер салыстырмалы кедергісі 
, ҧзындығы l м, кӛлденең қиылысты 
ауданы S, м
2
,
болатын салыстырмалы материалдан жасалған ӛткізгіш 
болса, онда бҧл ӛткізгіштің 
R 
кедергісі, Ом келесі формуламен 
анықталады:
Ӛткізгіштің кедергісі температураға қатысты болады. Температурасы 
жоғары металл ӛткізгіштердің кедергісі жоғарылайды. Бҧл тәуелділік ӛте 
кҥрделі, алайда темератураның шекті (200 °С дейін) аралығында әр металл 
ҥшін кедергінің анықталған, а температуралық коэффициенті бар, ол 
AR 
ӛткізгішінің температура бастапқы кедергіге қарағанда, 1 Ом-ға 
қатысты 1
°С ӛзгергенде кедергі ӛсуін ӛрнектейді. Сӛйтіп кедергінің 
температуралық коэффициенті
Ал, кедергінің ӛсуі 
Мҧндағы, R
1
— T
1 
температурадағы ӛткізгіш кедергісі; R
2
— сол 
ӛткізгіштің T
2 
температурадағы кедергісі
. 
 
Ӛткізгіштің электр тогын ӛткізе алу қасиеті 
ӛткізгіштігімен
сипатталып, 
кедергіге қарсы ӛлшеммен сипатталып және 
әрпімен белгіленеді. 
Ӛткізгіштіктің ХБЖ ӛлшем бірлігі 1/Ом (сименс) болып табылады. 
Сӛйтіп, 
Ӛткізгіш материалының салыстырмалы кедергісіне тең ӛлшем 
салыстырмалы ӛткізгіштік деп аталады да, 
әрпімен белгіленеді. Сӛйтіп, 
материалдың салыстырмалы кедергісі мен салыстырмалы ӛткізгіштігі 
арасында келесі қатынас болады:
Тҥрлі ӛткізгіштердің салыстырмалы кедергісі 2.1 кестеде кӛрсетілген.

жүктеу/скачать 7,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: