К. Жаңабеков Г. К. Жаңабекова Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы
жүктеу/скачать 3,09 Mb.
|
| Эмбриология (грек. embryon — ұрық, эмбрион) ұрықтың пайда болуы
мен қалыптасуын жəне оның даму заңдылықтарын зерттейұлпа ілім. Ұрықтану нəтижесінде пайда болған əр бір организмнің, оның пайда болғаннан тіршілігінің соңына дейінгі жеке даму тарихын онтогенез — деп атайды. Ұрықтың пайда болғаннан бастап туғанға немесе жұмыртқадан жарып шыққанға дейінгі анасының құрсағындағы, жұмыртқаның ішіндегі немесе дернəсіл кезеңіне дейінгі қалыптасу, даму, өсу мерзімін онтогенездің ұрықтық немесе эмбриондық кезеңі (эмбриогенез) — деп атайды. Осы кезендегі ұрық организмінің даму ерекшеліктері мен оның ұлпаларының, мүшелерінің, мүшелер жүйелерінің қалыптасу жəне құрылыс зандылықтарын зерттеу эмбриологияның үлесіне тиеді. Оқулықта құрылымдық деңгейі əр түрлі сатыдағы жануарлар организмдерінің эмбриондық даму ерекшеліктерінің ғылыми мөліметтері салыстырмалы түрде беріліп, əрбір тірі организм тірі табиғаттың ұзақ тарихи дамуының, яғни филогенездің нəтижесі екендігі дəлелді де дəйекті көрсетілген. Сондай-ақ, жануарлар ұрығы организмдерінің эмбриондық даму кезіндегі кезеңдік жетілу заңдылықтарына, оның ішінде біржасушалы ұрық — зиготаның бөлшектену түрлерінің жұмыртқа жасушаларының (овоциттердің) құрылыс ерекшеліктеріне байланыстылығына, ұлпалардың (гистогенез), мүшелердің (органогенез), мүшелер жүйелерінің (системогенез) даму көздері мен түзілу процестеріне басым көңіл бөлінген. Эмбриогенездегі ұлпалардың түзілу заңдылықтары — онтогенездің постнатальдық (грек. post — кейін, соң, natus — туу) кезеңіндегі, яғни туғаннан кейінгі төл организмі ұлпаларының құрылыс ерекшеліктері мен олардың қалпына келу қаблеттілігін анықтайды. Ұрыктық кезеңдегі бір жасушалы ұрықтың (зиготаның), одан соң ұлпалардың дамуы мен жетілу зандылықтарын жете меңгермей, тек лпалардың құрылысын зерттеу жеткіліксіз. Сондықтан, оқулықта алдымен цитологияның, одан соң
эмбриология жөне гистология бөлімдерінің оқу материалдары беріледі. Гистология (грек. histos — ұлпа, ткань) адам мен жануарлар организмдері ұлпаларының шығу тегін, дамуын, микроскопиялық жəне 8
құрылымдар) құрылысын жəне олардың атқаратын қызметтерін зерттейұлпа ілім. Гистология екі бөлімнен тұрады. Олар: жалпы гистология жəне жеке гистология. жүктеу/скачать 3,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|