Экстремалды жоғары және жоғары ластану (ЖЛ және ЭЖЛ) жағдайлары: ЖЛ (10 ШЖШ-дан аса) и ЭЖЛ (50 ШЖШ-дан аса) анықталмады.
Нақты мәндер, сондай-ақ сапа нормативтерінің асу еселігі және асу жағдайларының саны 2-кестеде көрсетілген.
2-кесте
Атмосфералық ауа ластануының сипаттамасы
Қоспа
|
Орташа шоғыр
|
Ең жоғарғы бір реттік шоғыр
|
ЕЖҚ
|
ШЖШм.б
жағдайларының саны
|
мг/м3
|
ШЖШо.т
асу
еселігі
|
мг/м3
|
ШЖШм.б
еселігі
|
%
|
>
ШЖШ
|
>5 ШЖШ
|
>10
ШЖШ
|
Тараз қ.
|
Қалқыма бөлшектер (шаң)
|
0,11
|
0,72
|
0,30
|
0,60
|
0,0
|
|
|
|
РМ 2,5 қалқыма бөлшектері
|
0,002
|
0,048
|
0,039
|
0,24
|
0,0
|
|
|
|
РМ 10 қалқыма бөлшектері
|
0,003
|
0,055
|
0,100
|
0,32
|
0,0
|
|
|
|
Күкірт диоксиді
|
0,017
|
0,34
|
0,225
|
0,45
|
0,0
|
|
|
|
Көміртегі оксиді
|
0,94
|
0,31
|
5,14
|
1,03
|
0,04
|
1
|
|
|
Азот диоксиді
|
0,05
|
1,31
|
0,15
|
0,75
|
0,0
|
|
|
|
Азот оксиді
|
0,03
|
0,48
|
0,17
|
0,43
|
0,0
|
|
|
|
Озон (жербеті)
|
0,00003
|
0,001
|
0,002
|
0,01
|
0,0
|
|
|
|
Фторлы сутек
|
0,002
|
0,47
|
0,009
|
0,45
|
0,0
|
|
|
|
Формальдегид
|
0,006
|
0,64
|
0,021
|
0,42
|
0,0
|
|
|
|
Күкіртсутек
|
0,002
|
|
0,014
|
1,78
|
0,58
|
13
|
|
|
Бенз(а)пирен
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0,0
|
|
|
|
Қорғасын
|
0,000020
|
0,067
|
0,000057
|
|
|
|
|
|
Марганец
|
0,000051
|
0,051
|
0,000098
|
|
|
|
|
|
Кобальт
|
0
|
0
|
0
|
|
|
|
|
|
Кадмий
|
0
|
0
|
0
|
|
|
|
|
|
Қорытынды:
Соңғы бес жылдың мамыр айында атмосфералық ауаның ластану деңгейі келесідей болып өзгерді:
Графиктен көріп отырғанымыздай соңғы бес жылдың мамыр айында ластану деңгейі көтеріңкі болып бағаланды.
Максималды бір реттік шоғырлар бойынша күкіртсутегі (13), көміртегі оксиді (1) бойынша анықталды.
Орташа тәуліктік шоғырларының асуы азот диоксиді бойынша байқалды.
Көміртегі тотығымен ластанудың негізгі көздері-автокөлік және қатты отынды жағу. Қала ауасының күкіртсутегімен ластануы адам және жануарлар тіршілігі қалдықтарының бактериялық ыдырауы кезінде пайда болатын және тазарту қондырғылары мен полигондардың шығарындыларында, ақуыздардың ыдырауы кезінде және коллекторлар мен кәріздердегі газ қоспасынан болатын табиғи құбылыс және жертөлелерде жиналуы мүмкін.
«Ең жоғары жиілік» көрсеткіштерінің ұзақ мерзімді өсуі негізінен азот диоксиді есебінен болды, бұл қаланың көп жүретін қиылысында автокөліктерден ауаның ластануына және осы ластаушы заттың қала атмосферасында үнемі жиналуына үлкен үлес қосқандығын көрсетеді.
Метеорологиялық жағдайы
Мамыр айында ауа-райы негізінен циклондар мен олармен байланысты атмосфералық фронттарды анықтады. Жауын-шашынды болып, кей күндері қатты болып, найзағай мен екпінді желмен ұласты. Үшінші онкүндіктің ортасында Иран жақтан жылы ауа массаларының түсуіне байланысты күндіз ауа температурасының 33-38 градусқа дейін көтеріліп, айдың соңында ауа температурасының аздап төмендеуі байқалды.
Мамыр айында ҚМЖ-мен күндер (қолайсыз метеорологиялық жағдай) тіркелмеген.
2.1 Жаңатас қ. атмосфералық ауа сапасына бакылау
Жаңатас қ. аумағында атмосфералық ауаның жай-күйіне бақылау 1 автоматтық станцияда жүргізіледі (1 Қосымша).
Жалпы қала бойынша ластану 3 көрсеткішке дейін анықталады: 1) күкірт диоксиді; 2) көміртегі оксиді; 3) күкіртсутек.
3-кестеде бақылау бекеттерінің орналасу орны мен бекеттерде анықталатын көрсеткіштер тізімі туралы ақпарат көрсетілген.
3-кесте
Бақылау бекеттерінің орналасу орны мен анықталатын қоспалар
№
|
Бақылау жүргізу
|
Бекет мекен-жайы
|
Анықталатын қоспалар
|
1
|
үзіліссіз режимде,
әр 20 минут сайын
|
Тоқтаров көшесі, 27/1 және 27-а
|
күкірт диоксиді, көміртегі оксиді, күкіртсутек
|
2022 жылдың мамыр айына Жаңатас қ. атмосфералық ауа сапасының бақылау нәтижелері.
Бақылау желісінің деректері бойынша Жаңатас қ. атмосфералық ауасының ластану деңгейі көтеріңкі болып бағаланды, ол СИ=1 (төмен) және ЕЖҚ=1% (көтеріңкі) күкіртсутегі бойынша анықталды.
*БҚ сәйкес, егер СИ пен ЕЖҚ әртүрлі градацияға түссе, онда атмосфераның ластану деңгейі осы көрсеткіштердің ең жоғарғы мәні бойынша бағаланады.
Максималды-бір реттік шоғырлар күкіртсутегі бойынша 1,1 ШЖШм.б. құрады, басқа ластаушы заттар шоғыры ШЖШ-дан аспады.
Орташа айлық шоғырлар бойынша ластаушы заттар ШЖШ-дан аспады.
Экстремалды жоғары және жоғары ластану (ЖЛ және ЭЖЛ) жағдайлары: ЖЛ (10 ШЖШ-дан аса) и ЭЖЛ (50 ШЖШ-дан аса) анықталмады.
Нақты мәндер, сондай-ақ сапа нормативтерінің асу еселігі және асу жағдайларының саны 4-кестеде көрсетілген.
4-кесте
Атмосфералық ауа ластануының сипаттамасы
Қоспа
|
Орташа шоғыр
|
Ең жоғарғы бір реттік шоғыр
|
ЕЖҚ
|
ШЖШ арту жағдайларының саны
|
мг/м3
|
ШЖШ
о.т.асу еселігі
|
мг/м3
|
ШЖШм.б. асу еселігі
|
%
|
>
ШЖШ
|
>5 ШЖШ
|
>10
ШЖШ
|
Жаңатас қ.
|
Күкірт диоксиді
|
0,029
|
0,58
|
0,048
|
0,096
|
0,00
|
|
|
|
Көміртегі оксиді
|
0,011
|
0,004
|
1,9
|
0,38
|
0,00
|
|
|
|
Күкіртсутек
|
0,003
|
|
0,009
|
1,06
|
1,30
|
29
|
|
|
Қорытынды:
Соңғы бес жылдың мамыр айында атмосфералық ауаның ластану деңгейі келесідей болып өзгерді:
Графиктен көріп отырғанымыздай, мамыр айының соңғы бес жылдағы ластану деңгейі көтеріңкі болып, ал 2019, 2021 жылдары төмен деңгейді көрсетті.
Максималды бір реттік шоғырлар саны күкіртсутегі (29) бойынша анықталды.
Ластаушы заттардың орташа айлық шоғыры ШЖШ-дан аспады.
Қала ауасының күкіртсутегімен ластануы адам және жануарлар тіршілігі қалдықтарының бактериялық ыдырауы кезінде пайда болатын және тазарту қондырғылары мен полигондардың шығарындыларында, ақуыздардың ыдырауы кезінде және коллекторлар мен кәріздердегі газ қоспасынан болатын табиғи құбылыс және жертөлелерде жиналуы мүмкін.
2.2 Қаратау қ. атмосфералық ауа сапасына бакылау
Қаратау қ. аумағында атмосфералық ауаның жай-күйіне бақылау 1 автоматтық станцияда жүргізіледі (1 қосымша).
Жалпы қала аусының ластануы 2 көрсеткіш бойынша анықталады: 1) күкірт диоксиді; 2) күкіртсутек.
5-кестеде бақылау бекеттерінің орналасу орны мен бекеттерде анықталатын көрсеткіштер тізімі туралы ақпарат көрсетілген.
5-кесте
Бақылау бекеттерінің орналасу орны мен анықталатын қоспалар
№
|
Бақылау жүргізу
|
Бекет мекен-жайы
|
Анықталатын қоспалар
|
1
|
үзіліссіз режимде, әр 20 минут сайын
|
Тамды әулие көшесі, №130
|
күкірт диоксиді, күкіртсутек
|
2022 жылдың мамыр айына Қаратау қ. атмосфералық ауа сапасының бақылау нәтижелері.
Бақылау желісінің деректері бойынша қаланың атмосфералық ауасының ластану деңгейі төмен болып бағаланады, СИ=0 және ЕЖҚ=0% анықталды.
Ластаушы заттардың орташа және максималды бір-реттік шоғырлары ШЖШ-дан аспады.
Экстремалды жоғары және жоғары ластану (ЖЛ және ЭЖЛ) жағдайлары: ЖЛ (10 ШЖШ-дан аса) и ЭЖЛ (50 ШЖШ-дан аса) анықталмады.
Нақты мәндер, сондай-ақ сапа нормативтерінің асу еселігі және асу жағдайларының саны 6-кестеде көрсетілген.
6-кесте
Атмосфералық ауа ластануының сипаттамасы
Достарыңызбен бөлісу: |