Калық зерттеу әдістемесі оқу қҧралы АҚтау 2010 Ж
Педагогикадағы модельдеу әдісі
жүктеу/скачать 1,02 Mb. Pdf көрінісі
|
КАЛИЕВА Э.И.Ғылыми-педагогикалық зерттеу әдістемесі
| 2. Педагогикадағы модельдеу әдісі
Соңғы жылдары педагогтар теориялық зерттеулерінде модельдеу әдісін белсенді тҥрде қолдануда. Модель – қосалқы қҧрал ретінде таным ҥрдісінде, зерттеуде зерттелуші объект жайында жаңа ақпарат береді. Ол сондай – ақ әлі тәжірибе жҥзінде байқалмаған жаңа қҧрылым жасауға да мҥмкіндік беруі мҥмкін. Сондай жағдайда зерттеуші педагогикалық тәжірибе ҥрдісіндегі бар қҧбылыстардың негізгі ерекшеліктері мен қасиеттерін тауып, жаңа ізденістерге бет бҧрады. Сол арқылы болжам моделі туындайды, тексеруді қажет ететін және болжам сипатқа ие модель концепция ғылыми теорияға негізделеді. Модельдеу – кейбір объектілердің сипаттамасын басқа объектілерде қайта танып білу ҥшін арнайы қҧрылымда жаңғырту болып табылады. Объектінің екінші бір тҥрін біріншінің моделі деп атайды. Жалпы тҥрде алғанда моделді элементтер жҥйесі ретінде анықтап, зерттелуші пәннің қызметі, байланысы, белгілі жақтарын қайта жаңғыртушы деп анықтайды. Модельдеу негізіне зерттелуші объект пен оның моделі арасындағы белгілі сәйкестілік жатады. Теориялық модельдің басты белгісі болып, оның кейбір нақты элементтердің байланысын тҥзе отырып, шынайы мәнділік қатынасының ішкі бейнесін, анық қҧрылымын беруінде. Негізінен теориялық моделдің ішкі ҧқсастығы оларды идеалды объектімен әрекеттесуге мҥмкіндік береді. Қалыпты модель идеалды мағынада болады, егер ол педагогикалық іс – әрекеттің тікелей жобасы болмай, тек қана сондай жобалардың жаңа тҥрде қолданысқа ие болу нәтижесінен туындаса. Ондай жоба жоғары деңгейдегі нәтижелерге жету ҥшін жасалатын жалпы кӛрініске ие болады. Бҧл жағдайда модельдеу әдісін ғылыми алдын – алу мақсатында қолданып, пән мен ҥрдіс туралы анықтама алу ҥшін әлі де болса пайда болмаған және танылмаса да іс жҥзінде бар ғылыми зерттеу операциялары деп тҥсіну керек. Осындай сипаттағы алдын – ала болжау болашақтағы іс – әрекеттің қҧралдарын дҧрыс таңдауға негіз болып және ӛзі де іс – әрекет қҧралы ретінде қайта қҧрылуы мҥмкін. Модельдеу механизмі кӛбіне келесі операциялардан тҧрады: табиғи объекттен модельге ауысу, модель қҧру; модельді экспериментальды зерттеу, сол пәнді зерттеуден алынған нәтижелердің ауысу қорытындысы бойынша модельден табиғи объектке ауысу. Педагогикада модельдеу әдісінің жоғары мәнділікке ие болуы ғылымның теориялық деңгейін кӛтеру міндетіне байланысты, себебі ол абстрактілі және идеалды жағдайлармен ҥзіліссіз байланысты, сол арқылы модельдеуші объекттің жақтаын бӛліп кӛрсету жҥргізіледі. Теорияны жасау ҥрдісінде модельді бейнелеу кең ауқымда (немесе модель – бейнелеу) қолданысқа ие болады, яғни бҧл зерттеудің идеалды объектісі 96 бола тҧрып, осы қызметтегі теориялық педагогикалық талдаудың таптырмас қҧралы болып табылады. Қандай да болмасын объект жӛнінде теориялық бейнелеуді осы объектінің сапалы моделі ретінде қарауға болады. Мысалы, білім беру мазмҧны педагогтар ҥшін білім беруге бағытталған әлеуметтік тапсырыстың кӛп деңгейлі педагогикалық моделі болып табылады. Бҧл модель оқу пәнінің, оқу материалының, оқыту ҥрдісі мен оқушының тҧлғалық қҧрылымын жалпы теориялық деңгейде бейнелеуде білім беру мазмҧнын қалыптастырудың қҧрылымдық және қалыпты іс – әрекетін береді. «Графтар» кӛмегімен оқу пәнін оқытудың қалыпты қызметін модельдеу ҥрдісі орындайды. Графтар дегеніміз жазықтықта шектері бар, белгілі бір бағытта сызықтармен байланысқан геометриялық конструкцияны айтады. Осы графтар кӛмегімен әрбір оқу пәнінің нақты тараулары мен тақырыптары арасындағы пәнішілік ӛзара байланыс бейнеленеді. Соған сәйкес осы тарауларды оқып ҥйренуде және оның ішінен маңыздысын бӛліп қарауда ӛте рационалды жҥйелілік орнатуға мҥмкіндік болады. Психологиялық – педагогикалық теорияларда кейде модельдеу әдісінің ерекше тҥрі – ойша экспериментті бӛліп кӛрсетеді. Оның мазмҧнына зерттеу барысында алынған теориялық және экспериментальдық мәліметтердің ара қатынасы, динамикалық моделі, шынайы эксперимент барысында туындауы мҥмкін ҧқсас жағдайлар кіреді. Мҧндай идеалды модель зерттеушіге зерттелетін объектінің маңызды байланысы мен қатынасын анықтауға және абстракция мен идеалды жолмен қолда бар қҧралдармен ережелер негізінде нақтылауға және тҥсіндіруге мҥмкіндік береді. Мҧндай эксперимент сол уақытта жҥзеге аспай қалған жағдайларға шарт жасалса белгілі бір қҧбылыстар мен ҥрдістер қалай ӛтетін еді деген логикалық ой қорытуға мҥмкіндік береді. Экспериментатор шынайы эксперимент барысында болуы мҥмкін жағдайлар ҧқсастығын ойша салыстыру арқылы қозғалмалы модельді белгілі бір идеалды моделге ауыстыра алады. Кӛбіне ойша эксперимент шынайылыққа негіз болмайды. Зерттеуші мҥмкін болатын эксперимент барысын ӛзінде ойша елестету арқылы тексеруге қажетті барлық логика мен нҧсқаларды, сондай – ақ ол шынайы эксперимент нәтижесінде алынатын нәтижелермен алдын – ала, болжамдық қорытындыларды салыстыруды нақтылайды. Педагогика мен психологияда, әсіресе идеалды объектілерді модельдеу зерттелетін қҧбылыс пен ҥрдістің қиындығы мен кӛп тҥрлілігіне байланысты кҥрделі болып келеді. Бірақ та осы әдісті қолдану қажеттілігі сезіліп және керек болып отырады. Жоғарыда айтылған әдістер зерттелетін қҧбылыстың заңдылықтарын орнату мен жҥзеге 97 асыруға, теориялық жинақтау қҧруға бағытталады. Олар әрқашан бір – бірімен ӛзара әрекеттестікте қолданылады. жүктеу/скачать 1,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|