Камбарова А. А. Шеримова С. К «Жануарлар физиологиясы және биохимиясы» пәнінен
жүктеу/скачать 454,93 Kb.
|
Êàìáàðîâà À. À. Øåðèìîâà Ñ. Ê «Æàíóàðëàð ôèçèîëîãèÿñû æ?íå áèîõè
- Бұл бет үшін навигация:
- Керекті құрал жабдықтар
- Үй жұмысының тізімі мен түрлері
- Бақылау сұрақтары: Зат алмасуының биохимиялық жұйелерінің өзара байланысы. СӨЖ-ге тапсырмалар
- I. нұсқа( жай) 1. Ацидоз және оның түрлері. 2. Алкалоз және оның түрлері. II. нұсқа (күрделі емес)
- Сабақтың тақырыбы
- Сабақтың мақсаты және міндеті, қабілеттілігі, бейімделуі, құзыреттілігі : Қанда сүйық ортаға тән көптеген физикалық және химиялық қасиеттерін анықтау. Сабақтың қысқаша мазмұны
| Тәжірибе сабағында студент:
Студенттер қанның физикалық қасиеттерге тұтқырлық, тығыздық, беттік керіліс, химиялық касиеттерге — қанның әрекетшіл ортасы (рН), буферлік қасиеттерімен танысады. Керекті құрал жабдықтар: плакаттар, суреттер Аудиторияда орындалатын тапсырмалардың тізімі мен түрлері: 1. Қан және оның құрамы. 2. Қан плазмасының химиялық құрамы. 3. Қан сарысуы деген не? Үй жұмысының тізімі мен түрлері: Канның осмостық және онкостық қысымы дегеніміз не? Изо-, гипо- және гипертониялық ерітінділер дегеніміз не? Қаннын, осмостық қысымының деңгейі қалай реттеледі? Бақылау сұрақтары: Зат алмасуының биохимиялық жұйелерінің өзара байланысы. СӨЖ-ге тапсырмалар: 1. Қанның физикалық қайиеттері. 2. Буферлік жуйе дегеніміз не, оныд мақызы қандай? I. нұсқа( жай) 1. Ацидоз және оның түрлері. 2. Алкалоз және оның түрлері. II. нұсқа (күрделі емес) Натрий алмасу III. нұсқа (күрделі) Марганец алмасу Кальций алмасу Темір алмасу №15. Тәжірибелік сабақ Сабақтың тақырыбы: Ақуыздар мен ДНҚ анықтау әдістері Сабақтың жоспары: ДНҚ, РНҚ. Нуклеин қышқылдарының қасиетері, ерекшелігі. ДНҚ молекуласының құрылысы: бірінші, екінші реттік құрылымы. Сабақтың мақсаты және міндеті, қабілеттілігі, бейімделуі, құзыреттілігі: Қанда сүйық ортаға тән көптеген физикалық және химиялық қасиеттерін анықтау. Сабақтың қысқаша мазмұны: Нуклеин қышқылдары - элементтік құрылымы белгілі, гидролиз кезінде азоттық негізге, пентозаға жəне фосфор қышқылына ыдырайтын жоғары молекулалы қосылыстар. Нуклеин қышқылдарын 1868 жылы щвед врачы Ф.Мишер ашты. Ол лейкоцит пен балық спермасынан жоғары мөлшерде фосфоры бар зат алды жəне оны нуклеин (ядро) деп атады. Нуклеин қышқылдары ағзада маңызды бірқатар қызметтер атқарады. Олар гентикалық ақпаратты сақтау жəне тапсыруды қамтамасыз етеді жəне барлық жасушалық ақуыздар, пиримидин – цитозин(Ц), урацил(У), тимин(Т) синтезіне қатысады. Табиғатта құрамы, құрылысы, атқаратын қызметі жағынан айырмашылықтар бар екі түрлі нуклеин қышқылдары бар. Көмірсу компонентінің сипатына байланысты біріншісі - дезоксорибонуклеин қышқылы, екіншісі – рибонуклеин қышқылы деп аталады. ДНК жəне РНК қышқылдары пиримидиндік негізінің сапалық құрамы жағынанда айырмашылық бар: ДНК-ға тимин, РНК-ға урацил тəн. 20 Пиримидиндік жəне пуриндік негіздер, көмірсу жəне фосфор қышқылы нуклеин қышқылдарының құрамына нуклеотид деп аталатын блок(мономер) түрінде кіреді. Пиримидиндік немесе пуриндік негіздердің рибоза немесе дезоксорибозамен əрекеттесуі нуклеозидтің түзілуіне алып келеді. Нуклеозид деп гетероциклдік негіздің N-гликозидтерін айтады. Қант пиримидтің N3-атомымен жəне пуриннің N9- атомымен β-глюкозидттік байланыс арқылы байланысады. Молекулалық массасына байланысты нуклеин қышқылының поликонденсация- лану дəрежесі, біріңғай полинуклеотид тізбегінде байланысқан нуклеотид звеноларының санына қарай ауытқып отырады. Егер нуклеотид қалдығының орташа молекулалық массасын 330 Да-ға тең деп алсақ, онда ірі ДНК молекулаларының поликонденсациялану дəрежесі он мыңдаған звенолардан тұрады. ДНК молекулаларының массасының өте үлкендігі соншалықты, оларды кейде құрылымын бұзбай жеке бөліп қарау өте қиынға соғады. Адамның сомалық жасушаларының ядросында 23 жұп хромасомалар бар. Олардың əрқайсысына ДНК-ның бір молекуласынан тура келеді. Адам денесіндегі бір жасушасында орналасқан барлық 46 ДНК молекуласының ұзындығы 2 метрге жуық, ал нуклеотидтер жұбының саны – 3,2 млрд. РНК-ның молекулалық салмағы ДНК-кі сияқты үлкен болмайды. Молекулалық салмағына, атқаратын қызметіне қарай жасуша РНК-ын төмендегіше бөледі: 1. Тасымалдаушы РНК (тРНК) - молекулалық салмағы 17000-35000 Да, олар аминоқышқылдарды кодтауды жүзеге асырады. 2. Рибосомалық РНК (рРНК) - молекулалық салмағы 1,1 -1,7 млн. Да, олар рибосомалардың құрылымдық негізі. 3. Ақпараттық (матрицалық) РНК (мРНК) - молекулалық салмағы 300 мыңнан 4 млн Да аралығында ауытқып отырады, олар полипептидтік тізбек биосинтезінің матрицасы болып табылады. 4. Вирустық РНК (вРНК) – вирустардың құрылымдық бөлігі, ағза жасушасындағы вирустардың көбеюіне қажет ақпараттардыжеткізеді. Жасушада РНК –ның саны функционалдық белсенділігіне байланысты əртүрлі. Нуклеин қышқылдарының биосинтезі. Нуклеин қышқылдарының биологиялық ролі. Нуклеин қышқылдарының биосинтезінің өзіне ғана тəн ерекшелігі бар, яғни атаанасынан ұрпаққа тұқым қуалау ақпаратын нуклеотидтердің белгілі ізбе-ізділігінің арқасында дəл сол күйінде жеткізеді. Сондықтан нуклеин қышқылдарының синтезі – матрицалық синтез: бала (дочерний) полимер ата-аналық ДНК матрицасының негізінде құралады, оның көшірмесі болып табылады. Сондай-ақ, ДНК, РНК, ақуыз синтезінің өзіне ғана тəн ерекшеліктерінің бірі – инициация (басы), элонгация (жалғасы), терминация (соңы) сияқты этаптардан өтуі. Бала (дочерний) жасушаға ақпараттың берілуі бөліну процесі кезіндегі комплементарлық принцип бойынша жүзеге асады. Əрбір азоттық негіз өзінің комплементарлық жұбына ие. Ақуыз синтезі туралы алғашқы ақпарат ДНК-да сақталады. Дəл осы жерде ақуыздардағы аминоқышқылдардың ізбе-ізділігі анықталады. Нуклеотидтердің құрамына енетін үш негізгі бөліктердің ішінде – фосфор қышқылы жасушада үнемі болады, рибоза көмірсулар ыдырауы кезінде түзіледі. 22 Пуриндік жəне пиримидиндік негіздердің синтезделу жолы əртүр. Бірақ синтез механизмінде бір қатар ұқсастықтар бар. 1. гетероциклдік сақинадағы азоттың көзі ретінде глицин, аспарагин, глутаминді қолдануы; 2. пуриндік жəне пиримидиндік циклдердің құрамында көмірқышқыл газының көміртегі атомының жəне құмырсқа қышқылының болуы; 3. нəтижесінде биосинтездің ақырғы өнімі нуклеозид-5-фосфат болатын пуриндік негіздің түзілуі жəне пиримидиндік негіз синтезінің аяқталуы; 4. нуклеотидтер синтезі процесі кезінде жүретін барлық реакциялардың ферментативтік күйі; Нұсқада көрсетілгендей пурин сақинасындағы екі азот атомы (N3-N9) глутаминнің амид тобынан, үшінші азот атомы (N1) аспартаттан(аспарагин қышқылынан), төртінші азот атомы (N7) глициннен алынады. Осылайша, глицин молекуласы үш атом береді. Көміртегінің екінші жəне сегізінші атомы формиаттан(құмырсқа қышқылынан), ал көміртегінің алтыншы атомы CO2- нан алынады. ДНК биосинтезі қырық жылдан астам уақыт бойы зерттелуде. Қазіргі таңда бұл көп сатылы күрделі процестің ферменттік жүйесі туралы көп дүние белгілі, дегенмен бірқатар талқылаулар əліде болса қажырлы еңбек қажет етеді. Бұл əсіресе жоғары сатыдағы ағзалардың ДНК синтездеуші аппаратына қатысты. Бұл мəселенің шешімі қатерлі ісік ауруларын, ағзаның қартаю процесін бақылауға алуда, вирустық инфекциялармен күресте маңызы зор. жүктеу/скачать 454,93 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|