Катон-Верстка-01. indd
ҮЛКЕНАША – жайлау, Белқарағай а.о. Ойконим. Тау атауы негізінде қалыптасқан[134]. ҮЛКЕНАША
жүктеу/скачать 2,93 Mb. Pdf көрінісі
|
Катон-Верстка-336 стр.
- Бұл бет үшін навигация:
- ҮЛКЕНАША
| ҮЛКЕНАША – жайлау, Белқарағай а.о. Ойконим. Тау атауы негізінде
қалыптасқан[134]. ҮЛКЕНАША – тау, Белқарағай а.о. Атау үлкен (сын есім) және аша (зат есім) сөздерінің бірігуі арқылы жасалған. Атаудың екінші компоненті «аша» сөзі «бір нәрсенің тармағы, саласы, айрық» [44, 256 б.] мағынасын береді. Яғни ашаға ұқсап екіге айрылған тауды халық сыртқы бейнесіне қарап, «Үлкенаша» атаса керек[134]. ҮЛКЕНАША- жайлау, Катонқарағай а.о. Нысанның қасындағы нысаннан үлкенірек екенін білдіру үшін қойылған атау. ҮЛКЕНБЕРЕЛ – қорған, Берел а.о. Қос компонентті атау. Құрамындағы «үлкен» сын есімі жердің көлемін сипаттап тұр, ал «Берел» сөзі топоним ретінде өте ерте кезеңнен бері келе жатқан атау. Кейбір түркітанушы ғалымдардың пікіріне сүйенсек, атау екі компоненттен құралған: Бері және ел. «Бері» сөзі Қашқари сөздігінде субьектіге жақын орналасқан зат мағынасында сипатталады [62, 583б.]. Алтай өңірі ежелден бері түркілердің ата мекені екені белгілі. Сол замандарда Алтай тауының арғы беті мен бергі бетінде орналасқан халық, Алтайдың бергі бетін жайлаған халықтың жерлерін «Бергі ел» деп атап, кейін ол тіркес өзара кірігіп «Берел» аталса керек. М1.: Үлкенберел қорғанына заттардың бір бөлігі Мәскеу қаласындағы мемлекеттік тарих музейі қорларында сақтаулы, жинақ нөмірлері – (54660 және 54746)[83,227б.]. М2.: Үлкен Берел қорғаны (№1) үшбұрышты террасаның ең оңтүстік және ең биік нүктесінде тұрғызылған. Осылайша ерте темір дәуіріне жататын Берел қорғандарының тізбектері б.д.д. IV-III ғғ. әлеуметтік – мәдени ережелерге және өмір мен өлім туралы мифопоэтикалық 281 пайымдауларға сәйкес салынған жерлеу-еске алу құрылыстарының сәулет-жобалау ансамблінің үйлесімді жүйесін құрайды[83,203б.]. ҮЛКЕНДАЛА – ж,а., Катонқарағай а.о. Атау үлкен (сын есім) және дала (зат есім) сөздерінің бірігуі арқылы жасалған. Үлкен жердің кеңдігін, ауқымын, көлемін білдіретін сөз болса, дала «бетін шөптесін өсімдік басқан, ландшафтық-белдемдік өңірлердің жалпы атауы, ормансыз аумақтар» [46,454 б.] деген мағынаны білдіреді. Олай болса, «Үлкендала» атауы ауқымы кең ормансыз аумақтың атауы болып табылады. М1: Көкат сайынан кейінгі жер [132]; М:2. Кіші Даладан кейінгі жер[132]. ҮЛКЕНДАЛА – қыстау. Катонқарағай а.о. Жайылымдық жері аумақты болғандықтан аталған. М.: Кезінде астық салған. Қой түлегін алуға ыңғайлы тебіндік жайылымы ауқымды. жері үлкен[99]. ҮЛКЕНКӨЛ – көл, Өрел а.о. Атау үлкен (сын есім) және көл (зат есім) сөздерінің бірігуі арқылы жасалған. «Үлкен» сөзі кез келген нәрсенің көлемінің кеңдігін білдіретін сөз болып табылады, ал «көл» сөз сонау көне түркі ескерткіштерінде де орын алатын гидронимдік термин. Оның дәлелі, мәселен, «Қара көл», «Қазлұқ көл», «Тайган көл», «Тургийаргун көл» [185,173б.] гидронимдік атаулар Орхон-Енисей жазба ескерткіштерінде орын алады. Олай болса, атауды көнетүркілік негізді сөз деуге толық негіз бар. М: Осы көлде балық көп аулайды[109]. жүктеу/скачать 2,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|