Казахский национальный
жүктеу/скачать 2,7 Mb. Pdf көрінісі
|
55 Рядом ученых угрозы национальным интересам фактически приравниваются к угрозам национальной безопасности и понимаются как совокупность условий и факторов (процессов и явлений), препятствующих реализации национальных интересов и создающих опасности национальным ценностям и национальному образу жизни. Их источниками могут быть зарубежные государства, группировки и организации, отдельные лица, процессы и явления в экологии, экономике и других сферах. Такое толкование во многом основано в статье 1 Закона РК «О национальной безопасности», что угроза национальной безопасности - совокупность условий, процессов и факторов, препятствующих реализации национальных интересов или создающих им опасность. В научной литературе предлагается несколько вариантов классификации угроз национальной безопасности (национальным интересам), анализ которых позволяет систематизировать их следующим образом. 1. По сферам действия (или территориальным признакам — месту нахождения угроз): а) внешние угрозы; б) внутренние угрозы. 2. По источникам возникновения: а) угрозы природного характера (стихийные бедствия, землетрясения, ураганы и т.п.); б) угрозы социального характера (угрозы, порожденные деятельностью человека по результатам социально-политических, экономических и иных процессов). 3. По сферам деятельности: а) политические; б) военные угрозы (применение, демонстрация или угроза применения военной силы); в) экологические угрозы; г) этнонациональные угрозы; д) угрозы в правоохранительной сфере (или в сфере общественной безопасности); е) техногенные угрозы. 4. По масштабу деятельности: а) глобальные угрозы; б) государственные угрозы; в) региональные угрозы; г) субрегиональные угрозы. Либо: а) стратегические (создающие принципиальную опасность для государства); б) тактические (те или иные конкретные политические, экономические, социальные и другие проблемы). 5. По субъектам деятельности: а) угрозы интересам человека; б) угрозы интересам общества; в) угрозы интересам государства. 6. По вероятности реализации: а) реальные угрозы; б) потенциальные угрозы /18/. Безопасность всегда конкретна, а потому органы государственной власти обязаны определять ее степень и следующие отсюда конкретные действия по нейтрализации тех или иных угроз. Изложенное дает основание сделать вывод о том, что под основаниями ограничения прав и свобод граждан следует понимать угрозы национальным интересам РК (национальной безопасности), выражающиеся в возникновении чрезвычайных (экстремальных) ситуаций, влекущих, как правило, введение особых правовых режимов. Анализ показывает, законодательство Республики Казахстан достаточно последовательно развивалось в направлении постепенной конкретизации содержания и перечня этих угроз. В действующем законе «О чрезвычайном положении» определено, что чрезвычайное положение вводится при наличии обстоятельств, которые представляют собой непосредственную угрозу жизни и безопасности граждан или конституционному строю Республики Казхстан и устранение которых невозможно без применения чрезвычайных мер. Достаточно конкретизированы подобные обстоятельства пунктом 17 статьи 44 Конституции РК и конституционным законом «О военном положении», согласно которым основанием для введения военного положения на территории Республики Казахстан или в отдельных ее местностях является случаи агрессии против Республики Казахстан либо непосредственная внешняя угроза ее безопасности. Следует отметить, что существует и опасность смешения понятия оснований ограничения прав и свобод граждан и целей таких ограничений, определенных пунктом 1 статьи 39 Конституции РК. Все-таки отсюда следует теоретическая возможность подмены вышерассмотренных понятий, тем более что между ними объективно существует тесная неразрывная взаимосвязь. Первичный характер имеют именно основания (те или иные угрозы национальным интересам), устранение которых и является целью ограничения прав и свобод граждан. 1 Рыбаков О.Ю. Личность и правовая политика // Российская правовая политика. - М., 2003. - С. 252. 2 Саидов А.Х., Кашинская Л.Ф. Национальная безопасность и национальные интересы: взаимосвязь и взаимодействие (опыт политико-правового анализа) // Журнал российского права. – М., 2005. - № 12. - С. 122–125. 3 Конституция РК. Научно-правовой комментарий / Под ред. Сапаргалиева Г.С. Изд.2-е, испр. и доп. – Алматы, 2004. – С. 237. 4 Пчелинцев С.В. Гражданское общество и проблемы ограничения прав и свобод граждан: теоретические и правовые аспекты ///www.ni-journal.ru. 5 Гасанов К.К., Стремоухов А.А. Абсолютные права человека и ограничение прав // Правоведение. 2004. - № 1. - С. 173; Малько А.В. Правовые ограничения: от отраслевого понимания к теоретическому // Правоведение. 1993. - № 5. - С. 19. ҚазҰУ хабаршысы. Заң сериясы. № 2 (50). 2009 56 6 Новоселов В.И. Правовое положение личности в советском государственном управлении. - Саратов, 1976. - С. 121– 127. 7 Конституционный статус личности в СССР /Ред. коллегия Н.В. Витрук, В.А. Масленников, Б.Н. Топорнин. - М., 1980. - С. 174. 8 Полянский Н.Н. Английские законы о чрезвычайных полномочиях правительства и об отправлении правосудия во время войны // Советское государство и право. 1940. № 2. С. 147–150. 9 Европейское право. Право Европейского Союза и правовое обеспечение защиты прав человека: Учебник для вузов / Отв. ред. М.Л. Энтин. 2-е изд. - М., 2005. - С. 296–298. 10 Горшкова С.А. Дерогация по Европейской Конвенции и Россия // Московский журнал международного права. - 1999. - № 4. - С. 85. 11 См.: Пчелинцев С.В. О возможных ограничениях прав и свобод граждан (из практики Европейского Суда по правам человека) // Российская юстиция. - 2006. - № 1. - С. 67–73. 12 Шейнин Х.Б. Допустимые ограничения прав человека в международном праве и по Конституции Российской Федерации // Общепризнанные принципы и нормы международного права, международные договоры в практике конституционного правосудия. - М., 2004. - С. 159, 166. 13 Рушайло В.Б. Административно-правовые режимы в Российской Федерации. - М., 2004. - С. 61, 76, 85. 14 Правовое обеспечение безопасности Российской Федерации / Под ред. В.Г. Вишнякова. - М., 2005. - С. 30– 31, 35. 15 Хабриева Т.Я. Национальные интересы и законодательные приоритеты России // Правовое обеспечение национальных интересов: Материалы международной научно-практической конференции (Москва, 25–26 октября 2005 г.). - М., 2005. - С. 8–28; Шувалов И.И. Обеспечение национальных интересов как цель правотворческой деятельности // там же. - С. 53–62; Яковлев В.Ф. Национальные интересы и правовое государство // там же. - С. 38–41. 16 Ожегов С.И., Шведова Н.Ю. Толковый словарь русского языка. М.: Азбуковник, 1999. С. 824. 17 Гацко М.О. О соотношении понятий «угроза» и «опасность» // Обозреватель. - 1997. - № 7. - С. 24–29. 18 Возжеников А.В. Национальная безопасность: теория, политика, стратегия. - М., 2000. - С. 59–60; Геополитика и национальная безопасность. - С. 184–186; Информационная безопасность государства / Под ред. В.М. Герасимова, А.А. Прохожева, Б.П. Елисеева. - М., 2003. - С. 43–63; Основы национальной безопасности / Под общ. ред. В.Л. Манилова. - М., 1998. -С. 156–158; Правовое обеспечение безопасности Российской Федерации. - С.12–13; Стрельцов А.А. Обеспечение информационной безопасности России. - М.: 2002. - С. 101–111. *** In the article constitutions-legal bases of restriction of the rights and freedom of the person and citizen Republic Kazakhstan in the conditions of special legal regimes are considered. *** Мақалада ерекше құқықтық тәртіп жағдайында адамның құқығы мен бостандығын шектеудің Қазақстан Республикасының азаматтық конституциялық-құқықтық негіздері қарастырылады. Қ. Дауталиев ПАРЛАМЕНТТІҢ БАҚЫЛАУ ФУНКЦИЯСЫНЫҢ ЖІКТЕМЕСІ (КЛАССИФИКАЦИЯСЫ) Парламенттің бақылау функциялары белігілі-бір заңиландырылған формаларда іске асады. Парламенттік бақылаудың формалары сандық және сапалық көрсеткіштері тұрғысынан алғанда әр мемлекетте әр түрлі. Бұлай болуы заңды құбылыс, себебі мемлекеттің тұрпаты, әлеуметтік-мәдени және экономикалық дамуындағы ерекшеліктер парламенттік процедураларға тікелей әсер етеді. Керісінше аталған жәйттердегі ұқсастықтар парламенттік бақылаудың формалары туралы ұғымды жинақтауға, жүйелеуге, сұрыптауға мүмкіндік береді және мұндай логикалық операциялардың практикалық маңызы жоғары. Себебі бақылаудың кез-келген формасы процедуралық ерекшеліктерден тұрады және бақылау функциясы ретінде іске асқанда ғана көрініс табады. Ал мұның қозғаушы күштері мен мазмұндық жүйесі қоғамның даму деңгейімен анықталады. Парламенттің бақылау функциясына келесі негіздер бойынша жіктеу жүргізуге болады: 1. Субъектісі бойынша: 1) парламенттік (бірлескен отырыс формасында ұйымдастырылады не парламент атынан төменгі палата өкілдік етеді); 2) парламент құрамына кіретін органдар мен лауазымды тұлғалар( парламент палаталары, комитеттер мен комиссиялар, депутаттар, депутаттық топтар және т.б.); 3) парламент құрамына кірмейтін құзырлы органдар мен тұлғалар(Есеп палатасы (комитеті), Адам құықтары жөніндегі уәкіл, Ғылыми ақпараттық қызмет және т.б). Бақылау функциясын субьектілері бойынша жіктегенде келесідей ерекшеліктерге назар аударылуы қажет. Біріншіден аталған субьектілерді бақыланатын обьектіге әсер ету сипаты бойынша екі топқа бөліп қарастырған жөн. Оларды бақылау функциясын 1) тікелей және Вестник КазНУ. Серия юридическая. № 2(50). 2009 57 2) жанама түрде жүзеге асырушы субьектілер деп бөлеміз және бұлай бөліп көрсетудің тәжірибелік маңызы жоғары. Тікелей бақылау фунциясын жүзеге асырушы субьектіге парламент, оның палаталары, палаталардың бірлескен отырыстары, тұрақты(уақытша) комитеттер мен комиссиялар, депутаттар, депутаттық топтар жатады. Аталған субьектілер бақылау функциясын жүзеге асырғанда тек соларға ғана тән әрі конституциялық құқықтық актілермен танылған бақылау формаларын ғана қолданады(мәселен, сенімсіздік білдіру, депутаттық сауал және т.б.) және арнайы парламенттік процедурамен рәсімделеді. Ал бақылау функциясын жүзеге асыратын жанама субьектілерге мұндай парламенттік процедура талап етілмейді, көп жағдайда олардың әрекеттері жалпыға бірдей әкімшілік процедурамен рәсімделеді. Парламенттің бақылау фунциясын жүзеге асырушы жанама субьектілерге парламентпен толықтай не ішінара құрылатын бақылау құзыретіне ие институттар кіреді: омбудсмен, Есеп палатасы (комитеті), Адам құықтары жөніндегі уәкіл (омбудсмен), Ғылыми ақпараттық қызмет және т.б. 2. Мазмұны бойынша: 1) қаржылық-бюджеттік бақылау функциясы ; 2) адам құқықтары мен бостандықтарының сақталуына қатысты бақылау функциясы; 3) қоршаған ортаны қорғауға қатысты бақылау функциясы; 4) мемлекеттің қауіпсіздігі мен қорғаныс саласындағы бақылау функциясы; 5) ақпараттық саладағы бақылау функциясы және т.б. Парламенттің бақылау функциясының іске асу салаларын анықтау және толық тізімін түгендеу билік бөлінісі қағидасының айқындылығына және саяси тұрақтылыққа оң ықпал етері сөзсіз. Дегенмен көптеген ұлттық парламенттердің заңда анықталғаннан тыс «көрінбейтін өкілеттіліктері» бар және бұл әр түрлі факторлерге тәуелді(парламент лидерінің саяси ықпалы, қалыптасқан саяси немесе конституциялық дәстүр және т.б.) екендігін ескергеніміз жөн. Сондықтанда әлем парламенттеріне ортақ әрі тек маңызды салалардағы бақылау функциясын анықтаумен шектелу – бақылау функциясының негізгі мәнінен ауытқымауымызға және негізгі сұлбасын көрсетуге мүмкіндік береді. 3. Парламент бақылау функциясын іске асыратын мерзімі бойынша: 1) Алдын-ала жасалатын бақылау функциясы, яғни заңсыз және/немесе тиімсіз атқарушылық қызметтің орын алмауын бақылайды(парламенттің өзімен, көмекші органдары және қызметтерімен жүзеге асырылады). Мәселен, Есеп комитетінің бюджеттің орындалуын бақылауы заңсыздықтардың орын алмауына және бюджеттің ысырап етілмеуіне жағдай туғызады. 2) Ағымдағы(жедел) бақылау функциясы қабылданған барлық заңдардың нақтылай іске асуы барысында бақылауға алады(мәселен, Қазақстанда «Атаулы әлеуметтік көмек туралы» заңның іске асуы барысында депутаттық сауалдар мен сұрақтар ықпалды болды және т.б.). 3) Кейінгі бақылау функциясы – нақтылы орын алған жағдайларға қатысты заңның орындалуымен қатар жауапты тұлғалардың іс-әрекеттерін тексеруге және сәйкесінше тиісті қорытынды әзірлеуге бағытталады(тергеу комиссияларының жұмысын жатқызуға болады). 4. Парламенттің бақылау функциясының әсерлілігі мемлекеттің басқару нысанына тәуелді Мемлекеттің басқару нысанына байланысты республикада, сондай-ақ монархиялы мемлекеттерде де парламенттің бақылау функциялары кездеседі. Республикалық басқару нысанындағы мемлекеттердегі парламенттің бақылау функциясы келесі түрлерге бөлінеді: 1. Президенттік; 2. Парламенттік; 3. Жартылай президенттік: а) президенттік-парламенттік; б) парламенттік-президенттік. Қазақстан Республикасы Конституциясының 2-бап, 1-тармағы «Қазақстан Республикасы – президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет» деп бекітеді және бұл нормаға Конституцияның 91- бабының 2-тармағы келесідей заңи кепілдік орнатқан: «Конституцияда белгіленген мемлекеттің біртұтастығын және аумақтық тұтастығын, Республиканы басқару нысанын өзгертуге болмайды». Конституцияда бекітілуі бойынша Қазақстан – президенттік республика болып табылады. 2007 жылдың 21 мамырында Қазақстан Республикасы Конституциясына енгізілген толықтырулар мен өзгертулер нәтижесі бойынша Қазақстан Республикасының басқарылу түрі жартылай президенттікке, оның ішінде президенттік-парламенттік республикаға жақын келеді. Парламенттің бақылау функциясы Конституциялық монархияларда да (Ұлыбританияда) орын алады. Абсолютті монорхияларда бүкіл мемлекеттік билік монархтың қолында шоғырлануы себепті бақылау функциясы теориялық тұрғыдан болуы мүмкін емес. 5. Парламенттегі саяси күштердің ара салмағына қарай екіге бөлінеді: 1) парламенттік көпшіліктің бақылау функциясы ҚазҰУ хабаршысы. Заң сериясы. № 2 (50). 2009 58 2) парламенттік азшылықтың(оппозицияның) бақылау функциясы. Парламенттік көпшілік заңи тұрғыдан әлемдік тәжірибеде де және Қазақстанда да парламентке тиесілі көптеген маңызды сұрақтарды шешуде маңызды роль атқарады. Мәселен Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес көпшілік дауыспен келесі сұрақтар шешіледі: 1) Есепті тыңдау қорытындысы бойынша Үкімет мүшесі Республика заңдарын орындамаған жағдайда Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен оны қызметтен босату туралы Республика Президентіне өтініш жасауға хақылы. Егер Республика Президенті мұндай өтінішті қабылдамай тастаса, онда депутаттар Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен алғашқы өтініш берілген күннен бастап, алты ай өткеннен кейін Республика Президентінің алдына Үкімет мүшесін қызметтен босату туралы мәселені қайталап қоюға хақылы. Мұндай жағдайда Республика Президенті Үкімет мүшесін қызметтен босатады (ҚР Конс. 57-б.,6-т.). 2) Республиканың Премьер-Министрі жаңадан сайланған Парламент Мәжілісінің алдында Үкіметке сенім туралы мәселе қояды. Мәжіліс сенім білдірген жағдайда, егер Республика Президенті өзгеше шешім қабылдамаса, Үкімет өз міндеттерін атқаруды жалғастыра береді (ҚР Конс. 70-б., 1-т.). Бұл арада сенім білдіру заң актілерінде өзгеше көзделмегендіктен сенімсіздік білдіру тәртібіне ұқсас жүзеге асырылады, яғни депутаттардың көпшілік даусы шешуші роль атқарады. 3) Парламент Мәжілісінің Регламентіне сәйкес(76-бап) Мәжіліс депутаттарының көпшілік даусымен, Мәжіліс депутаттарының жалпы санының кемінде бестен бір бөлігінің бастамасы бойынша Мәжіліс Үкіметке сенімсіздік білдіруге құқылы. 4) Конституцияда өзгеше көзделмесе кез-келген заң жобалары, соның ішінде республикалық бюджетті бекіту, оған толықтырулар мен өзгертулер енгізу Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен мақұлданады және т. б. Қазақстанда тұтастай алғанда қоғамдағы саяси жүйені, жекелей алғанда мемлекеттік механизм институттарын ұйымдастыруда партиялық жүйенің жетілмеуі Парламент Регламенттерінен анық байқалады. 6. Отандық авторлардың бір тобы атқарушы билікті бақылаудың мазмұнына қарай парламенттің бақылау функциясын екіге бөліп қарастыруды жөн санайды: 1) Құрылтайшы(мемлекеттік органдарды құру, қайта құру жане тарату, лауазымды тұлғаларды тағайындау және міндетінен босату;сондай-ақ парламент депутаттарының өкілеттілігін тану, тоқтату және депутаттық имунитеттен айыру мәселесін шешу); 2) Ағымдағы(сессиялық және сессияаралық бақылау). Бұған сессия отырыстарындағы парламент, парламенттің комиссиялары мен өзгеде жұмыс органдары және арнайы органдар сипатындағы субьектілердің бақылаушылық қызметтері жатады[1]. 7. Рәсімделуіне байланысты: 1. жария(ашық); 2. жария емес(жабық). 8. Негізі бойынша: 1. заңи(заң бұзушылық орын алуы тиіс) ; 2. саяси(үкіметтің жүргізіп отырған саясаты үшін жауаптылығы). 9. Парламенттің бақылау функциясының іске асу формаларына байланысты келесідей негізгі түрлері бар: 1. Парламенттік тыңдау 2. Үкімет мүшелерінің есебін тыңдау 3. Сенім және сенімсіздік білдіру (вотумы) 4. Интерпелляция. Депутаттық сауал салу және сұрақ қою 5. Парламенттік тергеу. 6. Импичмент. 1. Парламенттік тыңдау. Қазақстан Республикасы Конституциясының 57-бап, 5-тармағына сәйкес Парламент Палаталары «өз құзіретіндегі мәселелер бойынша парламенттік тыңдаулар өткізеді» делінген. Парламенттік тыңдауларды Палаталар Бюроларының шешімдері бойынша Палаталардың тұрақты комитеттері өткізеді әрі олар ашық және жабық нысанда өткізілуі мүмкін. Парламенттік тыңдаулар Парламент палаталары қызметінің ұйымдық нысаны болып табылады. Бұл қызметтің мақсаты болып заң жобаларының тұжырымдамаларын алдын ала талқылау, заңдардың іске асырылу, Үкімет, министрліктер мен ведомстволар қызметінің әртүрлі бағыттары бойынша жалпыұлттық және өңірлік бағдарламалардың орындалу барысы туралы жан-жақты және объективті ақпарат алу, сондай- ақ мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының түйінді мәселелеріне терең талдау жасау табылады. Парламенттік тыңдау әдетте аптаның жұма күндері өткізіледі. Тыңдаудың тақырыбы қоғамда өзекті мәселе тудырып отырған сұрақтарды қамтиды және үкімет мүшелері мен қатар арнайы шақырылған Вестник КазНУ. Серия юридическая. № 2(50). 2009 59 адамдар(ғалымдар, мамандар, қоғамдық бірлестіктердің өкілдері және т.б.) қатысады. Мемлекеттік және заңмен қорғалатын өзгеде құпия мәліметтерді жария етпеу жағдайларын қоспағанда, парламенттік тыңдау көп ретте ашық әрі жариялы тәртіпте болады. Қазақстанда парламенттік тыңдаудың қорытындылары бойынша қатысушы депутаттың көпшілік даусымен міндеттеуші күші жоқ ұсыныстар қабылданады және қандайда бір саяси не құқықтық жауаптылық тудырмайды. Табиғаты жағынан президенттік немесе жартылай президенттік мемлекеттерге ғана тән. Парламенттік тыңдау ұйымдастырылуының тиімділігі жағынан АҚШ-та жақсы жолға қойылған. Депутаттар ауызша және жазбаша нысанда баяндамашыларға және шақырылған адамдарға сұрақтар қоюға хақылы. Қазақстан тәжірибесінде парламенттік тыңдау белгілі бір сұрақты алдын-ала талқылау арқылы көп жағдайда парламенттің заң шығармашылық жұмысын жеңілдетеді. Өз кезегінде атқарушы билік органдары мен ведомстволар да өкілеттілігі шегінде шығаратын нормативті құқықтық актілерін парламенттік тыңдаудың қорытындысына негіздеу арқылы парламенттік тыңдаудың әсерлілігіне үлес қосады. 2.Үкімет мүшелерінің есебін тыңдау. Қазақстан Республикасы Конституциясының 57-бабының, 6-тармағына сәйкес Парламенттің әр палатасы дербес, басқа палатаның қатысуынсыз «Палата депутатарының жалпы санының кемінде үштен бірінің бастамасы бойынша Республика Үкіметі мүшелерінің өз қызметі мәселелері жөніндегі есептерін тыңдауға хақылы». Тыңдау нәтижелері бойынша Мәжіліс депутаттары тек заңдардың орындалмауы (құқықтық жауапкершілік) себепті ғана көпшілік дауыспен орнынан кетіру туралы Президент алдына мәселе қоя алады. Кей елдерде Президент мұндай жағдайда Парламентті таратып, сайлаудың күнін белгілей алады. Ал Қазақстанда Президент Парламент Палатасы депутаттарының өтінішін қабылдамаса, алты айдан кейін көпшілік дауыспен қайталап қоя алады және бұл кезде Президент Үкімет мүшесін қызметінен босатады. Үкімет мүшесі ретінде Қазақстан Республикасы Үкіметі туралы 18-желтоқсан 1995ж. N2688 заңының 3-бап, 4-тармағына сәйкес «Республиканың Премьер-Министрі, оның орынбасарлары, министрлер және де Республиканың өзге де лауазымды адамдары» танылады. Демек, Премьер-Министірдің Үкімет мүшесі ретіндегі есептілігі және жауаптылығы Конституцияның 57-б., 6-т. көзделген тәртіпке сәйкес анықталады. Ал Премьер- Министердің қызметінен босатылуы Қазақстан Республикасы Конституциясының 70-бап, 7- тармағына сәйкес Үкіметтің өкілеттілігі тоқтатылғанын білдіреді. Демек Қазақстан Республикасы Парламентінің жоғарғы және төменгі палаталары болып табылатын Сенат пен Мәжіліс заңи тұрғыдан алғанда (de jure) Үкіметті орнынан кетіре алады. Бірақ Конституция жобасын әзірлеушілер Үкімет мүшесінің есебін тыңдау арқылы Үкіметті бүтіндей орнынан кетіру мәселесін көтермеген әрі аңдамаған тәрізді. Тіпті саяси салдарға алып келетін мұндай өкілеттіліктің Сенатқа берілуі әрекет етіп жатқан Конституцияның мәніне қайшы келеді деп топшылаймыз. Себебі, 2007 жылдың 21 мамырында Конституцияға енгізілген толықтырулар мен өзгертулердің нәтижесінде тек Парламенттің төменгі палатасы ғана Үкіметті қалыптастыру мен орнынан кетіру өкілеттілігіне ие бола алады. Бұл араға Мәжіліс тарқап кеткен жағдайдағы, Сенаттың тұтас Парламент атынан өкілдік ететін жәйтті қоспаймыз. Әлемдік тәжірибеде Үкіметті құру мен тарқатуға саяси күштерді ескеру мақсатында тек Парламенттің төменгі палатасын ғана тартады. Сондықтан да алдағы уақытта осы олқылықтарды жою немес ұтымды пайдалану сұрақтарын заңи не дәстүр(конституциялық) тұрғысынан реттестіру қажет деп санаймыз. 3. Сенім және сенімсіздік білдіру(вотумы) Үкіметтің парламент алдындағы саяси жауапкершілігі рәсімдік ерекшеліктерге орай екіге бөлінеді: 1) сенім білдіру және 2) сенімсіздік білдіру(вотумы). Сенім білдірудің негізгі ерекшелігі, ол тікелей Үкіметтің белсенді әрекетінен туындайды. Қазақстан Республикасында сенім білдіру туралы сұрақты әдетте Үкімет келесі жағдайларда қояды: 1) жаңа сайлаған Парламенттің төменгі Палатасы алдында өз қызметін жалғастыру үшін (ҚР Конст. 70-б.,1-т.); 2) Үкімет ұсынған заң жобасы қайтарылғанда, саяси ықпал ету шарасы ретінде (ҚР Конст. 61-б.,7-т.). Бірінші жағдайда үкімет саяси кіріптарлықта болады, себебі Парламент өз Үкіметін құруға ынталы болуы мүмкін. Ал екінші жағдай рәсімдік және саяси тұрғыдан күрделілеу. Мәселен Қазақстан Республикасы Конституциясының 61-б.,7-т. сәйкес Үкімет енгізген заң жобасының қабылданбауына байланысты Премьер-Министр Парламент Палаталарының бірлескен отырысында Үкіметке сенім туралы мәселе қоюға хақылы. Бұл мәселе бойынша дауыс беру сенім туралы мәселе қойылған сәттен бастап қырық сегіз сағаттан ерте өткізілмейді. Егер сенімсіздік білдіру туралы ұсыныс палаталардың әрқайсысының депутаттары жалпы санының көпшілік даусын ала-алмаса, заң жобасы дауысқа салынбай |