Казахский язык и л и т е р а т у р а в русской школе

О қ у ш ы л а р м е н   с ө л е м д е с у .  К е з е к ш і м е н   д и а л о г .  
О куш ы ларды  с а б а к к а  н сихологи ялы қ ж ағьш ан  даярлау.
II.  Үй жүмысын тексеру, пысыктау,
Ш .  Ж аңа сабақ.
1. 
Ж ум бак шешу (Қызығушылығьш ояту).
Қ ал д ы рм ай  баласы н бір елі 
Қ ал таға салы п  au  жұреді.
(кенгуру)
А ң д ы гап ы  — той,
Қ ы р ган ы   —  қой.
(қасқътр)
И ір -и ір  д ен есі —
С ахаран ы ң  кемесі.
Атцьт ш өптер тамағы ,
Ш өлге ш ы дап бағады.
(түйе)
Қ айм ьгқпайды  күш ті аң н ан ,
Қ о р қ ад ы  тек  ты ш қан н ан .
(піл)
О қуш ы лар ор ж үм бақты  ш еш кенде ж ануарларды д суретін 
актин  студио  б агдарлам асы   а р к ы л ы   эл е к т р о ң д ы   т а қ т а га  
ш ы ғары п  тұрам ы н.
Балалар, с е щ е р  н е ж айлы  ж ұ м б ақ  ш еш тіңдер? 
Ж ануарлар жайлы.
Қ ан дай  ж ануарлар жайлы?
Ж абайы  ж ануарлар жайлы.
Ж а б а й ы   ж а н у а р л а р д ы   с е н д е р   қ а й д а н   к ө р і п  
тамаш алайсыңдар?
90

Хайуанатгар бағынан.
Балалар, біздің бүгінгі ж аңа сабағы мы зды ң тақы рыбы  
" Қ ар ы м -қ ат ы н ас тілі — хайуанаттар б ағы н д а” .
2. 
Создікпен жүмыс.
ары апан  — лев, 
қоян  —  заяц; 
керік  — жираф; 
піл  —  слон; 
б у ш   —  олень; 
қасқыр  —  волк; 
ж ылап  — змея.
3. 
Оқулықпен жүмыс.
1-т а п с ы р м а .  С у р етк с  қ а р а п   к ест ен і  то л ты р у .  С ур ет 
бой ы н ш а ж а зіа н  сөйлемдсрін оқыту.
2 -т а г іс ы р м а .  Ж а н ы л т п а ш т ы   т е з   ө р і  д ү р ы с   а й т у г а  
ж атты кты ру.  Ү ш  т о п қ а  ор түрлі ж аіцллтпаш  беріледі.
I топ:
Қ ап ы д а ит қ ап ты ,
Қ аггы  қап ты .
Қ ап ты  қатгы .
II топ:
Б ү л   бір  пиі,
П іл  бір бүл.
Б ір  б үл  иіл.
III топ:
К о п   еш к і к ө к  ш опті ж ейді,
К о к  ш оп ті к о п   еш к і жейді.
3-тапсы рм а. Д сңгейлік тапсы рмаларды  орыңдау.
4.  Ж ануарлар ж айлы  қ ы зы қ т ы  моліметтер.
Ж ан у ар лар   іш індегі  ш өлге  ең   ш ы дам ды сы   —  түйе.  Ол
ш өлдеген д е 50 литрге д ей ін  су іш е  алады скен.
91

К ір п іг і  ж о қ   б о л ғ а н д ы қ т а н ,  ү й ы қ т а ғ а н д а   қ о я н н ы ң , 
б ал ы қ ты ң  ж ән е ж ы л ан н ы ң  көзі ж үм ы лм айды .
Торт а я қ т ы  
х а й у а іщ а р  
іш ііщ егі ең  ж үйрігі  — к аб ы л аи .  Ол 
сағаты на  150 тттакырымға д е й ін  жүгіреді.
Табиғатга өмір бойы  аяғьш ан тік түрумен өтстін жануарлар 
бар.  О лар  -  пілдер.  А ф р и кад а  ер есек   п іл д ер д ің   ж а т қ а н ы н  
еш к ім   к о р ге н   ем ес.  О лар  к ей д е  ш а р ш а ға н д а   ғ а н а   со яу  
тістсрім сн ағаш к а сүй ен іп  түры п  үй ы қтай ды .
4. 
О к у ш ы л а р д ы ң  
өнгім елеу,  есте  с а к т а у   к а б іл е т ін  
тексеру.
Сьтньтптан скі  оқупгы  тныгып,  ссіктің  сы р ты н д а түрады . 
Бір  о қ у ш ы   ертегіні дауы стап  о қ ы п   ш ы гады .  С ы р ттагы   бір 
о қ у ш ы   с ы н ы п қ а   кіреді.  Е ртегіні  д ауы стап   о қ ы ғ а н   о қ у ш ы  
оған ертегіні оз түсінігі бойы нш а оңгімелейді. Сы рттан екінш і 
оқуш ы  кіреді. of ан ергеііні тындаган бірінш і оқуш ы  өңгімелеп 
береді.  Л л б ү л  о қ у ш ы  ертегіні с ы и ы п к а  ай ты п  береді.
Арыстан мен түлкі 
(Ергегі)
А р ы стан   қ ар тай д ы .  А іщ арды   аул ай   а л м а й т ы н   болды . 
Арыстан үнгірде жатьш  атды. Ол аңдарды айламен ауламакш ы  
болды.
Ол:  “А урум ы н,  ж үруге  олім ж о қ ” ,  - д еп   б а р л ы қ  аң д ар ға 
хабар берді. Андар бүл хабарды естіді.  Олар ары станны н хачін 
сү р ау ға  кел ді.  Б ә р і  дс  арьтстанга  ж см   б о лд ы .  Б ір   к ү н і 
А ры стан t a  тү л х і келлі.  О л  ү ң іір д ен   а л ы с ы р ақ  түрды .
Х алің  қ ал ай ? — д еп  к ө ң іл ін  сүрады .
Х а іім   н аш ар,  ж ақы н   кел,  - деді А ры стан.
Түлкі: - М ен  саған ж ақьпі барар едім-ау. бірақ саған келген 
із бар да.  қ а й т к а н   із ж о к   қ о й ,  - д еп  ж үгіріп   кетті.
5. 
Әрі о қ у , ә р і ой ы н .  “ Ү й қ а с ы н т а п ” .
Есім діктерді  гауын, түрін  ажырату.
92

Ө зінш е н оян,
Қ о р қ а қ  к ім ? ..  ( қ о я н ) .
М аң ай ы н  түгсл көріп,
Б и ік тен  к ар ай д ы ...  (керік).
Қ ү й р ы ғы  о н  кар ы с,
Б ү л   —  ай батты   ... 
(жолбарыс).
Тауда ж ү р ген  тарғы л ан,
О л -  қай р атты ...  (қабы лан).
А йбат ш егер алыстан,
А ң п атш асы   -   ... 
(арыстан).
6. 
Электрондьт тақтадағы адасқан әріптерден жануарларлың 
атауы н күрасты р.
үітлк, ложсыраб, ркіек, сарыант.
Ж ан уардарды ң  атауына ф о н ети калы қ  талдау жаса.
Т  — дауы ссы з,  қатан ;
Y  — дауы сты , ж ің іш ке, еріндік,  қ ы саң ;
JI  — д ауы ссы з,  үнді;
К  — д ауы ссы з.  катан ;
I — 
дауы сты , ж іц іш к е, езулік,  қ ы сац .
IV.  Саоақты бекіту.
Блиц-іурнир.
Ө м ір б ой ы  аяғы н ан  тік түрум ен отетін жанугар?
Т е к  м үхитта ған а өм ір сүретін к а н д а й  жануар? 
Х айуандар іш індегі е ң  ж үйрігі  қ ан д ай  жануар?
V. 
Бағалау.
Үйге тапсырма: 
Ж ануарлар туралы  ертегі қүрасты ру.
93

Алмагүл  Т Ө Л Е Г Е Н Қ Ы З М , 
Астана  каласындағы 
> 2
  59  мектеп-лицейдіц 
казак  тілі  мен  әдебиеті 
□оніііің  мүгалімі.
ТІЛ  БАЙЛЫҒЫ  -  АЛМАТЫ ДА
Сабақтың максаты:
1.  Қ а за қ с та н н ы ң  астапалары  туралы м олім ет беру;
2.  Т уган  ж ерге  сү й ісп ен ш іл ік тср ін   ар тты ры п ,  слтануға
баулу;
3.  О лең,  м ақ ал -м э т ел д е р , д и ал о г ар к ы л ы  о к у ш ы л ар д ы ң  
тіл б ай л ы ғы н ,  о й -ө р ісін  дамыту.
Сабактыц түрі: 
дөстүрлі емес.
С аб ақты ң   әдісі:  түсіндіру,  ой лан д ы ру,  іздену,  баяндау, 
сүрак-ж ауап , әнгімелеу.
Поиаралык байланыс: 
оры с тілі,  географ ия.
Корнекіліктері: 
кадалардьщ  көріністері, мәтіндер, үлестірме 
кағаздар, үтиақ.
Сабақтың барысы:
1. Үйымдастыру кезені.
О ку ш ы л ар м сн   ам ан дасу,  с а б а қ ты ң   м ақсатьтн түсіндіру. 
О й ы н  ар қ ы л ы  т о п қ а  болу.  “А том , м о л еку л а”  о й ы н ы .
Ө л ец   оқу.  “Т уган   ж ерім   там аш аГ ’  М .Ә лім баев  (о қ у ш ы  
орындайды).
-  Б алалар,  бүгінгі сабағьтмыз саяхат тү рін д е өтеді. 
С ен дер  Қ а з а қ с т а н н ы ң  астан ал ары н  б ілесід д ер ме?  О лар
қаіщ ай  қалалар?
-  О ры нбор.  К ы зы лорда, А ям аты , А стана.
- Ь ід д  о сы  астапаларта саяхатқа б арай ы қ.
- Н с м с н  барам ы з?
94

-  Ү ш ақ п сн .
Диалог. “Ауа-райы” (сүрак-жауап).
-  Б алалар.  ауа  р ай ы   туралы   не  білдік?  Ү ш а қ п е н   үш уға 
бола ма?
-  И о,  болады .
-  О нда үш амы з. А лдымен билет ал ай ы к  (окуш ы лар билет 
алады ,  б ү л   -  д ай ы н д ал ған   тап сы рм алар).  Бес  ж олды   олең 
жазу.
1.  Зат есім.
2.  С ы н   есім.
3.  Етістік.
4.  С ей лем .
5.  С ш ю іш м д ер .
1-топ.  Қ ал а.  2-топ.  О тан.  3-топ.  М ереке.
Билет алды қ,  епді үш амы з.
2.  Ж аңа  сабақ.
-  Қ азақ стан н ы ң  ең  бірінш і астанасы  қ а й  қала болган?
- О ры нбор.
-  Балалар, біз О ры нборга келдік. Осы қалам ен тан ы сай ы қ. 
Таны су үш ін м ы на сейлемдерді орысш адан қазақш аға аудару 
керек.
1.  О р ен б ург  -  п ер в а я   столица.  О ренбургский   к р ай   в  то 
врем я счи тался казахской землей.
-  Б алалар, енді к ай д а үш амы з?
-  Қ ы зы лордаға.
Қ ы з ы л о р д а   т у р а л ы   б іл у   ү ш ін   м ы н а   т а п с ы р м а н ы  
оры ндайы қ:
Берілгеп создерден дүры с с о й іе м  күрасты ры ңдар.
1.  Б олган ,  Қ азак сган н ы ң ,  Қ ы зы лорда, астанаеы , екінш і.
95

2.  Бүрын, деп атаган, Қызылорданы, Ақмешіт.
3.  О р н ал аск ан ,  бойы нда,  ол,  С ы р,  сүлу.
4.  Қ а л а ,  үлкен,  қ азір ,  Қ ы зы лорда.
5.  Б ізге, а к ,  к ү р іш ,  келеді, бүл қ ал ад аіі.
6.  Қ ы зы лорда,  о рн аласқан , оіггүстікте.
Саяхамымызды жалгастырамьа.
-  Қ азак стаіп іы ц  осем  каласы  к а й  капа?
- Алматы.
Б ізді эк ск у р с и я ж етекш ісі кү тіп  түр. 
а)  С урет б о й ы н ш а әңгім елеу.  А лм аты  турад ы  екі окуш ы  
айтады .  “ Ү л к ен  м ү з ай ды н ы  (бір о қ у ш ы  әң гім ел ей ді). 
о)  Ө лец  оқу.  “А тм аты ” ,  “М едеу”  (2  окуш ы ).
Ж үмбақтарды шепіу.
1. 
Орі 
қызһм
,  әрі тәтті,
Көрген жанды таңыркатты. (алма)
2. 
Сыртытәтм, ішітәтті,
Ортасы суйек қатты.  (өрік)
3. 
К өк  ала  костюм  киеді,
Күннің  к ө зін   суйеді.  (қарбыз)
3.  Б ал ал ар ,  Қ а з а қ с т а н н ы ң  ж аң а аста н асы н а ү ш а м ы з ба? 
Бүл  қ ай   к а іа ?
А стана туралы  білу үш ін оқуш ы ларды  ты н д ай ы қ .
Диалог.  “Астана каласы ” .
Өлең 
оку.
К ө ш  бастап елдің сүлу жас к ата сы ,
Ж а н -ж а қ қ а  Акмолдчан қан ат жайды.
А км ола  -  Қ азақ стан н ы ң  асганасы
А км ола  - б а р  қ а за к т ы ң  Б ас к а іа с ы .  (К .С а іш қ о в )
4.
  “Астана” мотінімен жүмыс.
96

Қ азакстан  Республикасы пьщ  астапасы - Л р к ан ы ц  торііще 
орналаскан Асгана каласы.  1997 жылы асгана Акмола қаласына 
көшірілді.  1998 жылы  Қ азакстан Республикасы П резидентінің 
Ж арлы гы м ен А км о л а қ& іасы ны ң аты А стана деп өзгертілді.
А стана рәм ізі -  Бойтерек.  Б әй тер ек -  әсем ,  биік ғим арат, 
сол  ж ағалауды ң   коркі.  Қ азіргі  кезде  А стана  -  ең   сүлу  жас 
қала.  А стан ада  ғаж ап   зәулім  ғим араттар  сал ы н ы п   ж аты р. 
А стан ан ы ң   сол  ж ағалауы н да  Е л б асы н ы ң   Р ези д ен н и яс ы , 
А қорда,  П арламент,  Қ о р ға н ы с м и н и с тр л ігі,тб   ү й ы м д ар м ен  
мекемелер орпаласкаи.
1  топ .  О қу ,  аудару.
2 топ.  С ү р ак тар  қүрасты ру.
3 той .  С ө з тір к естер ін  жазу.
- 
Б ал ал ар ,  тугаи  ж ер  туралы   қ а и д а й   м ак ал -м о те л д ер  
білссіңпер?
М ақал - мотелдермен жүмыс.
1.  Туган жердей  жер  болмас,  туган елдей  ел  болмас.
2.  Туган  жердің  ауасы  да  шипа.
3.  Туган жердің жуасы да тотті.
4.  Oman - оттан да ыстық.
5.  Отапсыз  адам  -  ормансыз  булбул.
6.  Е
>1
 іңді  суйсең,  ерлік  істейсің.
4.  Венн лиаграммасы.
Алматы 
Ортак 
Астана
касиеттері
К ө н е  к а л а  
^ А с т а н а 'Х   Ж аңа қала
Ү ш ін ш і асган а 
І ә д е м і   қ а ч а )   Тортінш і астана 
Б ү р ьш ғы   В е р н ы и ^ ^ ^ ^ Ъ ү р ы н ғ ы   Акмола_
97

5. Шығармашылық жүмыс.
1-топ. А лм аты  қаласы .
2-топ. А стана қаласы .
3-гоп.  Қ ы зы дор д а қаласы .
Э р   топ  ту р и стік   о р тал ьіқ ,  өз  кал асы   б о й ы н ш а  ж ар н ам а 
д аң ғы лы н  ж асайды  (реклам ны й проспект).
Әр аген тгік оз қ ал асы п ы н  си м вольш  салады.
Саяхат каргасын күрасш рады . Эр қ ал ан ы ң  болаш акта даму 
ж оспары  ж асалынады.
6. Топтык жүмыс нәтижесі.
Э р топ  о з ж ү м ы с ы н  ко р ғай д ы .
7. Сабақтың қорытындысы.  Рефлексия.
- 
Балалар, сендерге саяхат үнады ма? М снің бүіінгі сабақтан 
алган осерім  ....  М ен ін  к ал ам  б олаш акта ...  М ен ің  қаламнътң 
дам уы на ко сар  үлесім.... (оқуш ы лар сөйлем дерді ақтайды ).
8. Үй тапсырмасы: 
С аяхатган алған әссрлсрі туралы  ш агьш  
ш ы ғарм а жазу.
98

Әдістеме  олсмінде:  қазақ  әдебиеті
Петропавл  калалық білім бөлімінін адіскері Керееыа Сәуле 
Әбукызының “Әдебиет - халықтьш рухани байлыгы” атты оку- 
адістемелік қүралында казақ әдебиетін орыс тіліңде білім беретін 
мектептердс  окытудагы сонгы бес  жьиша  Петропавл  кал асы 
үстаздарынын  жинактаған  ізденістері  мен  іс-тәжірибесінің 
үлгілері  қамтылган.  Аты аталған енбектің оте аз таралыммен 
жарык коргснін жонс осы  кала  мүіалімдерінін  іс-тэжірибссін 
республика колеміцде оріптестерініц кодесіне жарайтындығын 
ескере  келіп,  “Әдістеме  әлемінде:  казақ  адебиеті”  айдары 
бойынша  әр  номір  сайын  гүракты  жариялан  отыруды  жөн 
көрдік.
Редакциядан
Айтжан  Қ О З Ы Б А Й Қ Ы З Ы , 
П етропавл  қаласмндагы 
№  9  орта  мектептін 
қ аіақ   тілі  мен  одебиеті 
пөнінін  мүғалімі.
ӘДЕБИЕТ  -  СӨЗ  ӨНЕРІ
I  бөлім
5-сынып
Сабақтын максаты:
1. О куш ыларға халы к өмірінде сөз өнерінің алатын орны, 
қ азак  халқы н ы н  едебиеті туралы түсінік беру.
2. Окушыларды жаңа окулықпсн таныстыра отырып, жаңа 
понте  д еген   қы зы ғу ш ы лы қтар ы н   арттыру,  ж аңа  создер 
аркы лы  тілдерін байыту.
3.  Қ азақ  халқы н ы ң  мәдснистінс сү й ісп стп іл ік  сезімдерін 
ояту,  қүрметтеуте торбиелеу.
Корнекілікгер: 
Кітаптар:  “ Ертегілер” ,  “М ақал-м әтелдер” ,
99

“ Қ а з а қ   х а л қ ы н ы ң   ү л т т ы к   о й ы н д а р ы ” ,  к е с п е л е р , 
тақтағаі:Сергіту еөгінің”  сөздері, жаңа сөздер.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ.
Сабақтың барысы:
I.  Үйымдастыру кезеңі.
II.  Ж аца  сабақ.
1. Мүгалімнің сөзі:
-  Балалар,  сендер  басгауыш  сы ньш тан  келдіндер.  1-4 
сы ны птарда  к а з а қ   тілі  сабағында  к а з а қ   х алқы н ы ң   а қ ы н - 
ж азуш ы лары м сн  таны сты ндар,  олар  туралы  оқы ды ң дар, 
өлендерін жаттадындар,  5-сы ны птан  бастап  қ а з а қ  тілі  мен 
казак,  әдебиеті  саба±ъі  бөлек  өткізіледі.  Б үгін  ләрісімізді 
кірісп е  саб ак тан   бастайм ы з.  Ьіз  сабакта  әңгім елесем із. 
пйнаймыз, жаңа окультқтармсн танысамыз.
2. Әңгімслссу.
-  Балалар, бірінш і қы ркүйек қандай мереке?
-  Бүл мереке туралы не айта шіасыпдар?
-  1-ші қ ы р к ү й ек  күні  аналары ң бірге  келді ме?
-  Сендерді қай  мүғалім карсы  алды?
-  К ім  сөз сөйлейді?
-  Ссндердің кабинсітсріңнің нвмірі нешінші?
-  К абинет одемі ме?
- Ал, снді  кестслерге назар аударайык.
- Суреттерде не коріп түрсындар? Оңгімелеп беріндер.
- “Ж арқы н  жүзді үстазым” деген өлеңді кім о қ ы п  береді?
- “ Ұ стазьш ’' деген сөзге синоним сөзді естеріңе түсіріндер.
3.  “М ектен” сю ж спік ойыны:
-  Баталар, сендер қ ай  сабаққа келдіңдер?
- Б үл сабақта нс істейміз дсп ойлайсындар?
100

-  Ал,  енді,  балалар,  бой сергіту сәтін  өткіземіз.
4. Дәптерге бой сергіту сотініц создерін жазу.
Оцга,  оцга,
Түзу  түр.
Солга, солга,
Түзу  түр.
Алга карай бір адым,
А ртқа карай бір адым,
Ж оғары, томен қарайьтк,
Орнымыздьт табайьтқ.
5.  Бой сергіту сәті создерін үйрену.
6. Жаңа окулықтармен танысу.
-  Ребята,  кто  мне  скажет,  что  такое  литература?  Что 
м ож но узнать из литературы?
-  Б алалар,  5 -сы н ы п та  біз  м ы на  екі  кітап п ен   ж үм ы с 
істейміз:  1) Әдебиет. О ку кітабы, авторлары Г.С.Күрманбаева, 
Ф .Ш .О разбаева,  А .К .Рауандина  ж әне  2)  “ Х рестом атия” , 
авторы Г.С.Қүрманбаева. a) “Қ ы м б ап ы  5-сынып окушылары” 
мотінін мүғалім окиды   (“ О қул ы қ” ,  З-б.).
ә)  Сүрак-жауап.
-  Кім біледі?  П ән  деген сөздің орысш а аулармасы калай? 
(тақгада)
-  Балалар, ж аңа п ән н ің  аты қандай?
-  Бүл п о н  сабағында біз нем ен танысамыз?
-  Мына сөздердің мағынасын (тактада) кім түсінді? (Қ азақ 
ауыз эдебиеті, қ азақ  халқы,  шығарма,  қ азак  өдебиеті, ертегі, 
аңы з-оң гім е,  м акал-м отел,  ж үм бак,  ж аңы лтпаш ,  тұрм ы с, 
м ә д е н и е т ,  о н е р ,  ә ң г ім е ,  м а з м ү н д а м а ,  сау атты   ж а зу , 
кейіпкерлер)
-  Қ а за қ   әдебиеті  сабагы іш а  не  істейміз?  Д оптерлеріце
101

жазындар.
б) 
Дәитсргс жазу: 
“ Қ азақ әдебиеті сабағында әңгіме айтьш, 
мазмүндама жазып үйренсміз, сркін сөйлейтін боламыз. Қазак 
тілінде дүры с о к ы п , сауатты жазуға ж аттьиам ы з” .
- Балапар, қ азақ әдсбиеті сабағына екі дәптер керек: бірінші
-  жүмыс дәггтер.  екінш і  -  сөздік.  Ж аңа сөздерді сөздіктеріңе 
жазып атыңдар.
в)
 
“Жас  достарыма хат” 
(Хрестоматия, З-б) 
м о т і і ш і  
мүгатім 
оқиды.
г)  Сүрак-жауап:
- Б а іа л а р , не  гүсіндіндер?
- Ж аңа оқу жылдарьщ қүггы болсын!  Қ а іа й  түсінесішіер?
-  “Хрестоматняда” не бар?
д)  Создікке 
жазу: 
елеңдер,  ойы ндар,  бақы тты   ем ір,  дос 
болайық.
е) 
Ютапгарды  корсету: 
“ Е ртеііііер” ,  “М ақал -м өтелд ер” , 
“ Қ азақ  х а іқ ы н ы ң  ойьтндары” .
III.
 
Қорытынды 
(жауап  қазақ,  орыс тілдерінде).
-  Ребята,  мы  что с вам и делали сегодня на уроке?
-  Ч ем   мы   б удем   з а н и м а т ь с я   на  у р о к ах   к а з а х с к о й  
литературы?
IV.  Yй жүмысы:
1.  В спом нить и рассказать отры вок из стихотворения  на 
казахском  языке.
2.  В ы у ч и ть  с л о в а ,  к о т о р ы е   з а п и с а л и   в  т е т р а д ь   и 
физминутку.
3.  Читать стр.  3  в обоих учебниках и  перевести.
102

Гүлнар  МҮҚАНҚЫЗЫ.
ҚАДЫР  М Ы РЗА  ЭЛИ
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:  Қ .М ы рза  Әли омірі мен ш ы ғарм аш ы лы ғы нан 
мағлүмат беру.  Бай  ш ы ғармаш ы лы к мүрасы мен таныстыру. 
Ж ас  буынды  п о эзи я  нәрім сн   сусындату.  О қуш ы ларды ң  
поэзияга,  қ а за к  эдебиетіне деген қызығуш ылыгыы арттыру.
Дамытушылық: 
оқуш ы ны ң  сөйлеу тілін  үш тау,  оз  ойы н 
еркін,  ж аты к жсткізе білугс дағдыландыру, логикалы к ойлау 
кабілетіп жетіддіру.  Ш ы гармаш ы лы қ кабілетіл дамыту.
Тәрбиелік: 
ақы и жырларынан үлгі алып,  оз Отаігын сүюге, 
халкы н қүрметтеп, қон акж ай лы қ,  сыйластық, адамгершілік 
п ен   м е й ір ім д іл ік   қ а с и е т т е р ін   б о й л ар ы н а  сің іре  білуге 
тәрбиелеу.
Сабактың түрі: 
ж аңа материалды меңгерту.
Сабактын әдіс-тәсілдері: 
талдау, сүрақ-ж ауап, ж инақтау, 
топтастыру.
Пәнаралык байланыс: 
тарих,  орыс тілі,  музыка 
пөні.
Сабақтың  көрнскілігі: 
и н терактивті  так та,  буклеттер, 
а қ ы ш ш ц  портреті, кітаптары.
Сабактың барысы:
I. 
Ү йы м дасты ру  кезені: 
о қ у ш ы л а р м е н   с ә л е м д е с у , 
окуш ы ларды  түгелдеу.
Психологиялық  кезец. 
(О қуш ы ларға  б о й терек  суреті 
сал ы н ған   қ а ға з  кесп есі  тараты лы п  беріледі.  О қуш ы лар 
таратылған қағазға бір-біріне тілектер жазып, тақтадағы “Білім
103

ағаш ы на”  іледі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
И нтсраетивті тақтада сүрақтар жазьтлған.
1)  О .С үлейм енов кім?
2)  Ол ш ы ғарм алары н қ а й  тілде жазған?
3)  О .С ү л е й м е н о д   к а н д а й   х а л ы қ а р & іы к   к о зға л ы с т ь  
басқарады ?  Бүл қозғалы с кандай нәтижеге жеткізщ?
4) Ол а қ ы н  ғана смсс,  ол өз халкы ны ң тағдырын  ойлағаь 
адам.  Б үіщ ай адамды кім деп атауға болады?
5)  “А дам ғатабы н,  Ж ер,  енді”  поэм асы н кімге арнады?
6) А қ ы н и ы ц  үлтгы қ рухып қаіщ ай олецдеріңде кореміз?
7)  “А рғъш ак”  елеңін жатка оқу.
III.  Ж аца  сабақ.
- 
Қ ад ы р   М ы рза  Э ли   О рал  об лы сы нд а  туған.  Қ а за і 
п оэзи ясындағы аса көрнскті ақы ндардьщ  бірі.  Қ ады р Мырзі 
Әли  -   Қ а з а қ с т а п п ы ц   х а л ы қ   ж азуш ы сы .  Б ү р ы н ғы   Қ1 
ән ү р ан ы н ы н  созін ж азған авторларды ң бірі. А лғаш қы  өлсн 
1954  ж ы лы   “ П и о н е р ” ,  казіргі  “А қ  ж е л к е н ”  ж үрналы н; 
ж ари ялан ы п ,  түң ғы ш   “ К өктем ”  елсн лср  ж и н ағы   больп 
басы лы п  ш ы қты .  Бастауы ш   сы н ы п   балалары на  арпалғаі 
ж үм б ақ,  ж аны лтпаш ,  ертегі  м ен  әңгімелері  қ а з а қ   балала] 
әдебиетінің дамуы на үлес косты.
104

Қызметі:
105

Қ үрм анғазы н ы ң  “А дай”  күйі тыңцалады.
-  К оз  алдары ны зға  не  елестейді?  (Т ой,  қуан ы ш ,  ж ары с, 
жайлау, дәстүр,  үлтты қ ойындар)
-  Қ азақ ты ң   үлтты қ  рухы,  дәстүрі,  қ а за қ т ы н   қуанынгы, 
к ең   ж айлауы ,  туған  жерге  сүйіспенш ілігі,  ш ексіз  халқы н 
сүйетіндігі  “ Қ азақ тар д ы   ш етелдік  қ о н ақ тар ға  тан ы сты ру” 
олеңінде ерекш е байкалады.
1.  Создік жү.мысын жүргізу.
Сойгуліктің  жая-қуйрыеы
  - 
рашкошный  хвост  скакуна;
кокпар тартып  - козлодрания;
аңгал-сацгал  - нерасторопный;
аеьы-тегиг - в достатке;
жібек  шапан жабады  -  шелковый  чапан подарить;
қудайындай  сыйлайтын  - уважать как бога.
2.  Өлеңді мәнерлеп оку.
3. Топтастыру. 
М әтінге сүйенс  оты ры п,  к а з а қ  х алқы н ы ң  
бейнесін топтастыру.
К окпар ойындары н 
сүйеді.
[ 
К үйш і халы к
Е?
Ә
ііш і
  халы қ 
]
халкы
|J
аш ы к  ж арқьш , 
кең п ейіл
[Д осты қты  сүйеді
—
L
r
 Ш еш ен   х ал ы қ   ]
[Тілйі  қүрм еттейді.')
106

-  К азак  халқы ны ң кандай үлттык ойындары н білесіңдер?
-  К ейінкерлері  кі\щ ер?
4. 
Қ азак  халкы ны н қонақж айлы лы ғы ,  ж ақсы  қасиеттері 
туралы,  тіл  ж өніндегі  м ақал-м әтел  интерактивті  тақтадан 
көрсетіледі, жалғасын сәйкестендіру.
1. Жоқсы жаныңа жолдас,
2
.  Қүтгпы қонаққа
  - .....
3
.  Бірлік  бошай,
  ...
4
.  Қүтты қонақ келсе,
  ...
5
.  Сыйлап  берсе,  ....
1
.  Қоіі егіз табады.
2
.  Тірлік  болмас.
3
.  Tutmn пшіақ.
4
. 
CvbiH 
іш.
5
.  Жаман малыңа
жолдас.
5. Венн диаграммасы:
О.Сүлеймснов
Үксастьиы
Қадыр  Мырза Әли
1. 
Н евада  -  С ем ей.
А қы н,  үлттык. Драмалық.  прозалық
рух, 
ДО СТ^'р, 
О ган, тілін 
қүрмеггегсн.
шыгармалар жазгап.
2.  Қ оғам  кайраткері.
Ш ыгармалары Бастауыш сы ны н ба-
коптсгсн тіл-
лаларына арналган
дерге аударыл әңгімелер,  ертегідер,
3.  Елші.
ғап.
жүмбактар жазды.
4. 
“Адамға табын,
Ж азушы
Ж ер -ан а!”  гтоэма-
ҚазҮУ-ді
сы.
бітірген.
О .Сүлсйменовтің
5.  О ры с тілінде
Жазушылар
“А тамекен”  ж ыр жи-
ж азады.
Одагының
нағын қ а з а қ  тіліне
мүшесі.
аударган.
107

6.  Ф ильм   түсірген.
Газет, журнал
Өлеңдеріне ән  жазыл-
редакторы.
ган.
Туған жерге
деген сүйіс-
пенш ілігі зор.
Әдебиеткс
үлкен үлес
қосты.
“Тарлан” сый-
лы ғы ны ң ие-
гері.
6. 
“А дай”  күй і ойн алы п  түрады.  “ Қ азак стан  -  бірлік пеіі 
ы н ты м ақ елі”  атты эссе жазу.
Сабақты қорытындылау, бағалау.
- 
Е л ім із д і ң   үльт  т ү л ғ а л а р ы   О л ж а с   п е н   К а д ы р  
ағаларымыздан үлгі алътп, еліміздің адал азаматьт болыңыздар. 
Елімһдің сртсңі - Сіздср! Еліміздің гүлдснуі, бақытты б о л у ы - 
Ө здсріңіздің қолдарыңызда!  Елімізгс кы зм ет сте біліңіздер.
Үйге  тапсы рм а: 
О л е ң н е н   ү з ін д і  ж аттау .  А қ ы н н ы ң  
омірбаяньш  мазмүндау.
108

П ән а р а лы қ  байланыс

жүктеу/скачать

Достарыңызбен бөлісу: