Казахского государственного женского педагогического университета
жүктеу/скачать 6,41 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сӛздер: психологиялық менеджмент, тұлға, ерік, эмоция, стресс, психологиялық денсаулық
Адам ақиқатты тану процесінде қоршаған әлемнің нысандары мен қҧбылыстарын әрқилы кӛзқараста қарастырады. Бірін кӛріп, ҧнатады, қуанады, шаттанады, басқасынан кӛңіл кҥйі бҧзылады, әлденеден қорқады. Осылайша, эмоциялар адамды тану ҥдерісінде ақиқаты субъективті бейнелеудің ерекше тҥрі ретінде айқындалады. Басшы ӛзінің және қол астындағы адамдардың қолайсыз сәттерінде туындаған жағымсыз эмоцияларын, сәтсіздіктерін, қателескен кездерін талдай отырып, міндет-талаптарды орындауға дәл эмоциялардың ықпал еткенін тҥсіне білуі керек. Кейбір адамдар қатты қобалжығанынан іскер кездесуде сәтсіздіктерге бой алдырады, тағы біреулері қатты толқығаннан кӛпшіліктің алдында сӛйлегенде кедергілер кездеседі. Психологтар эмоцияларды адамның жағымды жағдайларды тікелей кҥйзелу тҥрінде маңызды да мәнді қажеттіліктерінің қанағаттандыруға бағытталған тәжірибелік іс-әрекеттің нәтижелері мен ҥдерістерін сипаттайтын субъективті психологиялық кҥйлердің ерекше тобы ретінде анықтайды [1; 36-37]. Ч.Дарвин эмоциялық процесстерді тірі ағзалардың ӛз қажеттіліктерін қанағаттандыру ҥшін қажет болған қайсыбір жағдайлардың мәнін анықтауға ықпал ететін қҧрал ретінде эволюциялық дамудың барысында пайда болды деп пайымдаған болатын. Сондай-ақ, органикалық қажеттіліктерді қанағаттандырудан туындайтын ләззат пен сол қажеттіліктің арту себебінен, оларды жҥзеге асыра алмаудағы қанағаттанғыссыздық тірі ағзалардағы эмоциялы кҥйзелістердің ең қарапайым, кӛне және кең таралған тҥрі деп білген [2; 81-83]. Эмоциялар ағзаның сырқы және ішкі орта ӛзгерістеріне ерекше реакциясы. Я.Рейковский оның негізінде эмоциялы процестің негізгі үш құраушысын кӛрсетеді [3; 82]. Бірінші қҧраушысы – ағзадағы әрекетке белсендіруші ауытқуларды анықтайтын эмоциялы қозу. Субъекті ҥшін маңызды оқиға орын алған барлық жағдайларда адамның психикалық, моторлы және вегетативті ҥдерістерінің жҥру жылдамдығы мен қарқындылығы ӛзгере тҥседі, эмоциялы қозу орын алады (немесе ҧлғаяды). Дегенмен, кейбір жеке жағдайларға қатысты ондай оқиғалардың әсерінен қозу ҥдерісі керісінше тӛмендеуі де мҥмкін. Ондай жағдай әр адамның сондай оқиғаларға реакциясының даралық ерекшеліктеріне байланысты болуы мҥмкін. Эмоциялардың екінші қҧраушысы эмоцияға қанық оқиғаның субъекті ҥшін жағымды не жағымсыз мәнінің болуына байланысты. Ол эмоциялардың мазмҧнын анықтайды. Оқиға жағымды есебінен қабылданса, жағымды эмоция туындайды, ал ол жағымсыз деп қабылданса теріс эмоция пайда болады. Эмоциялардың ҥшінші қҧраушысы субъекті ҥшін мәнді де маңызды, сондай-ақ эмоциялардың мазмҧны немесе сапасы ретінде кӛрініс беруі мҥмкін, оқиғаның тҥрлі сапалы ерекшеліктеріне байланысты. Осы қҧраушыға байланысты туындаған эмоциялы реакциялар Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы № 1 (77), 2019 286 немесе мінез-қҧлықтың эмоциялаудан туындаған ерекше тҥрлері айрықша сипатта кӛрініс береді. Іс-әрекет процесінде пайда болған эмоциялық кҥйлер адамның тіршілік әрекетіндегі тҥрлі жағдайларды арттыруы немесе тӛмендетуі мҥмкін. Біріншісі стеникалық болса, екіншісі астеникалық, яғни жағымды деп аталады [4; 70-71]. жүктеу/скачать 6,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|