Kazakh national pedagogical university after Abai хабаршы вестник bulletin «Тарих және саяси-әлеуметтік ғ ылымдар»
жүктеу/скачать 9,77 Mb. Pdf көрінісі
|
| ВЕСТНИК КазНПУ имени Абая, серия «Исторические и социально-политические науки», №3(58), 2018 г.
146
Сыртқы істер министрлігінің веб-сайтында Түркияның «жұмсақ күші» бірінші кезекте үш негізгі сипаттамасынан тұрады: Демократия, экономика және сауда, және еуропалық жұмсақ күші. Түркияның «жұмсақ күшінің» басқа да құрамдас элементтері немесе көздері Түркияның либералды визалық режимі ретінде, мұсылман әлеміне әсер ету, тарихтың рөлі және Түркияның «донор» ретіндегі рөлінде анық көрінеді. Сонымен қатар «жұмсақ күштің» негізгі акторлары Түрік Радио және Теледидар Корпорациясы (ТРТ) шет тілдік бағдарламалары, Түрік әуе жолдары, Түрік даму және ынтымақтастық жөніндегі агенттігі (TIKA), Юнус Эмре мәдени орталықтары болып табылады [4]. Түркияның «жұмсақ күш» саясатының негізгі объектісі ол Әзірбайжан. Қатынас көбіне білім саласында жүзеге асады, өйткені Әзірбайжанның шетелдегі студенттерінің ең басым саны Түркияда білім алады. Қазақстан қарқынды дамып жатқан мемлекет болғандықтан, Түркия көпжақты байланыс орнатуға тырысады, және аталмыш саясатының жүзеге асырылуын экономикалық тұрғыда бизнес кеңесін құруда, түрік мәдени орталықтарының еліміздегі жұмысынан көрініс табады. Қырғызстан республикасындағы «жұмсақ күш» саясатының бағыттары білім, медицина салаларында жоғары деңгейде, сонымен қатар 2008 жылдан бері қырғыз тәртіп сақтау қызметін даярландыруда Түркия халықаралық жобаны іске асыруда. Тәжікстан мен Өзбекстанда Түркия түрік тілін ерекше насихаттайды. «Тюркология» жобасының негізінде, екі елдің бірқатар жоғары оқу орындарында түрік тілі мен әдебиеті кафедралары құралған. Түркия өзінің аталмыш саясатын тек көршілес елдер мен тарихи, мәдени тұрғыда жақын мемлекеттерде ғана емес, басқа аймақтарда да жүргізуге мүдделі. Елбасы Режеп Таип Ердоған Судан, Чад және Тунис елдеріне сапарлары – Анкараның аймақтағы ықпалын күшейтетін, дипломатиялық құндылығы бар жаңа қадам, жұмсақ күш саясатының жаңа бағыты. Ердоған Африкадағы бұл төрт күндік сапары кезіндегі алғашқы аялдамасы Судан болды, сондай-ақ ол түрік президентінің Суданға алғаш рет келуі болатын. Суданнан кейін ол Чадқа, содан кейін Тунис еліне сапар жасады. Ердоғанның Чадқа сапары да Түркия президентінің бұл елге алғаш рет келуі еді. Анкарадағы Африка стратегиялық зерттеу орталығының жетекшісі Мұстафа Эфе былай дейді: «Бүгінгі күні технологиялық дамудың арқасында біз осы аймақтарға логистикалық тұрғыда жақынбыз, дегенмен өткен жылдардағы тарихи оқиғалар арасындағы Осман дәуіріне байланысты үзіліс бар. Бұл президенттік сапарлар осы аралықты толтыру үшін маңызды». Эфе сондай-ақ, «Африка Түркияның сыртқы саясатын әртараптандыруда көмекші рөл атқарады» деп қорытындылады. Соңғы бірнеше жылда континенттегі түрік дипломатиялық миссияларының саны 2009 жылы 12-ден 42-ке көтерілді. Таяу Шығыс, Солтүстік Африка және Шығыс Еуропа елдерін 500 жылдан астам уақыт бойы басқарған Осман империясы Африкада тұрақтады, алайда бұл 1923 жылы Түркия Республикасының негізі қаланғанып, батысқа бағдарланған сыртқы саясатқа көшуінен кейін тоқтатылды. 2002 жылдан бастап Түркия өзінің Африкаға ашылу саясатымен белсенді бола бастады, сондай-ақ 2005 жылды Африка жылы ретінде жариялады. Түркияның континенттегі белсенділігінің дәлелі ретінде 2011 жылы Африканың экономикалық болжамы журналы Түркияны континенттің ең маңызды әріптестерінің бірі деп мәлімдеді[5]. Түркия сондай-ақ Африкадағы жарналар есебінен 2017 жылы өткізілген Әлемдік гуманитарлық көмек туралы есебіне сәйкес АҚШ-тан кейінгі әлемдегі екінші дүниежүзілік гуманитарлық донор болды. Африка бойынша мамандандырылған академик Хатидже Угур «Африкалық құрлық деп айтқан кезде, біз елуден астам ел мен жүздеген мәдениет пен тілдерді елестетеміз» деп, Африканың Түркия сыртқы саясатындағы маңыздылығын көрсетті. Суданға барар алдында Анкарадағы Эсенбога әуежайында журналистерге берген сұхбатында Ердоған Түркияның Африкамен ынтымақтастықты одан әрі нығайтуды және аймақтағы іскерлік байланыстарды нығайтуды көздейтінін айтты. Бұл 2017 жылдың басынан бері Африка елдеріне жасалған екінші президенттік сапары болды. Ердоғанның аталған жылдың қаңтар айында Танзания, Мозамбик және Мадагаскарға жасаған сапарларын қосқанда, әлем басшылары арасында Африкаға ең көп ресми сапар жасаған елбасы болып саналады. Стамбул Мәдениет Университетінің саясаттану факультетінің деканы және Түркияның Чадтағы бұрынғы елшісі, профессор Ахмет Кавастың айтуынша, бұл сапар Судан, Чад және Тунис елдерімен байланыстардың жаңа бағыттарын ашу процесін бастаумен қатар, елеулі экономикалық жобалар іске қосылады. Маариф қоры - Түркиядан тыс мектептерді басқаратын коммерциялық емес, мемлекет қаржыландыратын орган. Қазіргі таңда ол Африкадағы 32 мектепті қаржыландыру мен басқарумен айналысады.
|