Казиева Асем, Ерманова Жансая, Егдербаева Камшат, Тәж хан

Бала дамуы туралы
теориялар
Орындаған:
Казиева Асем, Ерманова Жансая,
Егдербаева Камшат, Тәж хан
Меруерт, Танирберды Раушан 
СОӨЖ№2

2
Жоспар: 
Final Defense
Жастық кезеңдер
Психоаналитикалық теория 
Пиаже теориясы
Ерте кездег теориялар
Қорытынды 
I
II
III
IV
V

2
Даниял Борисович Эльконин (1904-1984) – мәдени-тарихи
теорияны дамытушылардың б р , оқытудың белсенд
әд стер н ң теориялық нег здемес н құрастырған. Ол –
жас ерекшел к психологиясына елеул  үлес қосқан
кеңес дәу р н ң белг л  психологы. Оның балалардың
мектептег  жасын кезеңдерге бөлу  жалпы кеңест к
тұлға периодизациясының нег зг  нұсқасына айналды.
Жастық кезеңдер: сәби жасы (1 ай -1 жас), ерте балалық
шақ (1-3 жас), мектепке дей нг  жас (3-6 жас), бастауыш
мектеп жасы (7-10 жас), орта мектеп жасы (11-15 жас),
жоғары мектеп жасы (16-17 жас).
Оқушының психикалық жаңа құрылымдары –
оқушының белсенд  с-әрекет барысында оқу
субъект с не айналуында қалыптасатын психикалық
дамудың (ақыл-ой, адамгерш л к) жаңа ерекшел ктер .
III
9

2
Психоаналитикалық (жүйкел к талдау) теориясы. Оның заты –
адам эмоциялары мен тұлғааралық қарым-қатынас.
Психоаналитикалық теория өк лдер н ң ек кезеңдену кең нен
мәл м: Зигмунд Фрейдт ң және Эрик Эриксонның. З.Фрейд
(1856-1939) тұлғаның дамуын биологиялық факторлардың және
ерте отбасылық араласу тәж рибес н ң ықпалымен түс нд рд .
Ол, балалар психикалық, турасында психосексуалдық
жет луд ң 5 сатысынан өтед деп пайымдады.
1. оральдық саты (0-2 жас);
2. анальдық саты (2-3 жас);
3. фаллостық саты (4-5 жас);
4. латентт к саты (6-12 жас);
5. гениталдық саты (12-18 жас).
I
3

2
Пиаже теориясы бойынша когнитивт к дамудың кезеңдер
Жан Пиаже адам б рнеше нег зг кезеңдерд басынан өткерет н когнитивт к даму
теориясын тұжырымдады. 
Сенсомоторлық интеллект кезең (туған кезден бастап ек жасқа дей н). Бұл жаста
баланың айналасымен қозғалыс және перцептивт к тұрғыдағы әрекеттест г
дамиды. Бұл кезеңде оның қабылет заттармен т келей қарым-қатынасқа түсуге
ғана жетед және символдармен немесе шк ойымен әрекеттесе алмайды.
Бұл кезең алты сатыға бөл нед :
1. Туған сәттен бастап б р айға дей н. Бала туа б ткен рефлекстер мен толықтай
дерл к шектел п тұрады.
2. Б р айдан төрт айға дей н. Рефлекстер өзгер п, оларды көрген-б лген нег з нде
үйлест р п отырады. Бала алғашқы дағдыларына машықтана бастайды
I
4

2
2022 April 24
II
6
3. Төрт айдан сег з айға дей н. Бұрын кездейсоқ стел п келген, б рақ енд
балаға қажет әр қызық болатын қимыл-қозғалыстар қайталау арқылы
ширай түсед . Іс-әрекет сыртқы нысандарға көб рек бағытталады
4. Сег з айдан б р жасқа дей н. Әдей леп стелет н әрекеттер н ң пайда
болуы, оларды координациялау және б р кт ру. Мысалы, бала мақсатты
әрекет ету үш н кедерг н жоюға қабылетт . 
5. Б р жастан б р жарым жасқа дей н. Бала әрекеттер н әр түрленд р п,
олардың б р б р нен айырмашылығын бағамдайды. Былайша айтқанда,
ол сынақтар жасап, жаңа әрекеттер мен құралдарды здей бастайды.
6. Б р жарым жастан ек жасқа дей н. Бала сынақ-тәж рибелер арқылы
ғана емес, сондай-ақ ойлану операциялары арқылы да жаңа әрекеттер
мен құралдарды табады. Яғни, оның әрекет ету нен әрекетт ойша
елестеткен көб рек.

2
II
7
Операционалдыға дей нг елестету кезең (ек жастан жет жасқа дей н). Бұл
сенсомоторлық функиялардан елестету жұмысына өту. Бала белг ленет н
заттан белг леуд айыруды б лед және бұны пайдалана алады.
Бұл жаста балалардың эгоцентризм дамып кетед . Олар өз п к р не сырттан
көз сала алмайды, пайымдарын дәйектеуге, кереғарлықты здеп, оларды
жоюға тырыспайды. Бұл жастағы балалардың рефлексияға бей мд л г жоқ
және өз ойлары жайында ойланып жатпайды.
Сонымен қатар, осы жастағы балалар м нез не центрация, яғни заттың ең
көрнект б р белг с не сәп салып, басқа белг лер н елемей қою тән.
Нақты операциялар кезең (жет жастан он б р жасқа дей н). Бала кейб р
елестету әрекеттер н атқара алады, б рақ тек осы жаста оларды б р кт ре,
өзара үйлест ре, жүйелерд кұра бастайды. Бұл жай ғана ассоциативт к
тұрғыда байланыстырудан гөр көб рек мүмк нд ктер ашатын жаңа деңгей.
Бұл жастағы бала заттарды б рнеше белг с бойынша топтастыруды және
ж ктемелеуд үйренед .

2
IV
11
Ерте кездег психологиялық теориялар қатарына «рекапитуляция»
концепциясы жатады. Э. Геккель эмбриогенезге байланысты биогенетикалық
заңды қалыптастырды: онтогенез – филогенезд ң қысқа және жылдам
қайталануы.Бұл заң бала дамуының онтогенетикалық процес не көшт .
Американ психологы Ст.Холл: «Бала өз дамуында адамдардың болмысына тән
дамуды қысқа қайталап шығады»- деп есептед . Оның ойынша бала түн
жарымда қорқынышта шошып оянып, көпке дей н ұйықтай алмайды. Ол
бұны атавизммен түс нд ред . Бұл деген м з бала өткен дәу рге тап болады,
мысалы адам жалғыз орман ш нде көп қау п-қатерд ң ортасында ұйықтап
жатып, кенеттен оянып кетед .Ст. Холлдың ойынша, ойын – бұл балаға ең
керект жаттығу.Бала осы жаттығу арқылы өз н ң пайдасыз қылықтарынан
толығымен арылады. Бала сурет н ң дамуы адам тарихындағы бейнелеу
өнер н ң кезеңдер не сәйкес келед деп есептейд .

Назарларыңызға 
рахмет!
2022 April 24
Final Defense