і таңбасы алынған соң, <і> фонемасы /j/ әрпімен таңбаланатын
болды, мысалы: tjl (тіл), zjl (зіл). Бұл орфограмманың да тый,
сый сөздерінде бұрынғы емле сақталатыны туралы ескерту бол-
ды.
1938 жылы “Қазақ әліппесі мен орфографиясын біраз өзгерту
туралы” қаулыдан соң әліпбиге f (ф), x (х), v (в) әріптері енді.
<ы> – ь, <у>-u, <в>-v, <ұ>- ŭ, <ү>-y, <ф>-f-мен берілді, ю-іu,
я-іа тіркесімен таңбаланатын болды. Әліпбиде е, ц, ч, щ, ъ, ь, э,
ю, я таңбалары болмады.
Қысаң езуліктердің таңбалары (ь, j) мазмұнға ие болып тұрса,
256
257
жазылуы керек делінді. Бірақ бұл емле ала-құлалығын тудырды:
topьraq, pьcad, tjrek, kjlem, ьras, ьrai. Сондай-ақ түбірдің соңғы
буынында < ы>, <і> дыбыстары естілетін сөздерге тәуелдік
жалғауы қосылғанда, қысаң езуліктер түсіп қалса, түбірде жа-
зылмайды, ал түсірілмесе түбірде жазылуы керек делінді.
мысалы, көрк, себебі көркім; көрік, себебі, көрігі (ұстаның).
Пысықтау сұрақтары
1. Қ.Жұбанов ұсынған әліпбиде не себептен 24 әріп, бір дәйекші
болды?
2. Кірме сөздерді таңбалауда Қ.Жұбановтың ұсынысы қандай бол-
ды?
3. 1938ж. әліпби мен емледе болған өзгерістердің себебі неде бол-
ды?
4. uv (ұу) мен yv (үу) қосар әріп орнына бір ғана u жазу не себептен
қабылданды?
5. С.аманжоловтың қандай ұсыныстары қазіргі қазақ емлесінде
сақталған?
1-тапсырма
1938 ж. әліпбиге түзету енгізгеннен кейінгі төмендегі ем-
леге сипаттама беріңіз.
Provinsia, pozitsia, Эspania, artileria, aviatsia, armia,
aia
ƣ ь.
2-тапсырма
1938 ж әліпбимен жазылған термин сөздердің, төл
сөздердің, күрделі сөздердің, қосымшалардың емлесіне тал-
дау жасаңыз:
Испаниа, Еспан ушаскесі, позитсиа, артиилериа, оператсиа,
авиатсиа, самолөт, килограммалық, танк екипажы, Григори,
Мехаил, оқитын, Қыир шығыс, лұқсат, Қалқ Комиссары, аброй,
комсомолетс, дайарлайтын, кәзір, колхоз председателі.
Достарыңызбен бөлісу: |
