Кэкен Аханов грамматика теориясының негіздері ж о га р ы оку оры ндары ны ц филология ф акульт ет т еріне арналган оқу цүралы


  В .А .  Богородицкий.  Общий  курс  русской  грамматики,  стр. 101



Pdf көрінісі
бет130/237
Дата31.12.2021
өлшемі5,78 Mb.
#21265
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   237
1  В .А .  Богородицкий.  Общий  курс  русской  грамматики,  стр. 101.
2  Н.М.  Шанский,  Очерки  по  русскому  словообразованию ,  издательство  МГУ,
1968,  стр.  223.
116


сыртқы  қабы»)  енген  кезінде),  дәл  казіргідегідей  негіз  бен 
жүрнақтарға (-н жэне -йк) мүшеленбейтін болған1.
Орыс  тілінде,  этимологиясын  ескергенде,  морфемаларға 
ажыратылмауға  тиісті  фляжка  (поляк  тілінде  Яазгка  — «фляга») 
сөзі  крышка,  книжка,  тележка  жэне  т.б.  осылар  тәріздес  сөз- 
дердің  құрылымы  мен  үлгісіне  үқсас  келіп,  аналогия  бойынша 
морфемаларға  туынды  сөз  ретінде  бөлшектенеді  де,  -к(а)  жүрнақ 
ретінде,  фляга  «түпкі»  форма  ретінде  танылады.  Орыс  тіліне 
түркі тілдерінен  енген  басмачи сөзі  орыс тіліндегі лихачи,  палачи, 
толмачи  тэрізді  сөздердің  үлгісімен  аналогия  бойынша  игеріліп, 
көпше  түріндегі  атау  септіктің  формасы  ретінде  қаралады.  Бұл 
сөздің  туынды  емес  негізі  (негіздің  морфемаларға  мүшелене  алу 
қабілеті  бүл  сөздің  түркі  тілдерінен  ауысқан  кезінде  жойылған) 
орыс  тілінде  қазірде  басмач-  (негіз)  және    (жалғау)  түрінде 
ажыратылады.  Латынның  лекция  деген  сөзі  поляк  тілінен  орыс 
тіліне  қосымшасыз  сөз  ретінде  енген.  Кейініректе лекция  сөзімен 
түбірлес  лектор  сөзі  еніп,  бүлар  бір-бірімен  қатарлас  келген  де, 
лекция  сөзі  рекомпозиция  процесіне  (сөздің  қүрылымының  қайта 
өзгеру  процесі)  үшырап,  ол лект-  деген  түбірге  жэне  -ці-  жұрна- 
ғына ажыратылатын болған2.
Күрделену  қүбылысы  көбінесе  төл  сөздерде  емес,  кірме 
сөздердің морфемалық қүрамында үшырасады.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   237




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет