Келісім министрлігінде тіркелген. Куәлік№2988-ж 2008 жылдың 25 наурызы

 
 
85 
various educational sites in order to find exciting activities and changed them adapting 
to the contents of my subject.  
Moreover,  taking  into  consideration the  knowledge  of  different  learning  styles 
based  on  the  theory  of  multiple  intelligence  developed  by  Howard  Gardner  [1]  I 
thought  about  what  interactive  methods  and  new  resources  to  employ  in  class.  It  is 
accepted that most people belong to the category of visual learners – it is important for 
them  to  see  an  object/phenomenon  before  to  remember  and  understand  it.  This  idea 
inspired  me  to  insert  videos  into  my  home  reading  classes.  In  the  global  net  I  found 
short  movies  based  on  the  stories  we  were  reading  with  students.  All  these  changes 
made my lessons more interesting and increased students’ motivation to read at home 
in order to be able to participate in all class activities. This consequently had a positive 
impact on teaching and learning processes that was seen in students’ outcomes. 
Next  step  in  improvement  my  home  reading  classes  was  concerned  with  the 
achievement of the goal defined as to develop students’ critical thinking skills.  
Within  my  six-year  workforce  experience  in  teaching  English  I  have  worked 
with students having different levels of academic preparation (A1  - C1). These years 
gave me a possibility to deal with a big range of class material adapting it to the needs 
of the exact group and students’ interests.  
Since  2012  case  method  has  been  widely  introduced  in  our  department  and  is 
mostly compulsory at English classes. Thus, as a result of this academic year I  have 
worked out eight case studies (‘THINGS YOU LEARN FROM MOVIES’, ‘PUBLIC 
ART PROJECTS’, ‘BEING BEAUTIFUL: HOW FAR WOULD YOU GO?’, etc.) in 
accordance  with  curricula  of  first-/second-year  students  and  critical  thinking 
principles. This work can be considered as one of my credentials on the path to master 
critical thinking methodology. 
That  time  I  knew  what  critical  thinking  is  but  I  was  not  sure  that  I  used 
appropriate  techniques  and  methods  to  develop  high  order  thinking  of  my  students. 
Mostly,  I  was  teaching  them  to  analyze  stories  as  we  did  at  stylistics  classes  at 
university. But the problem was they did not know anything about text linguistics, text 
interpretation,  stylistic  devices and  expressive  means that help readers interpret texts 
and decode key message of them. So, the problem was not in my students, but in my 
understanding how to develop critical thinking without knowledge of stylistics.  
In Wikipedia critical thinking is defined as a way of deciding whether a claim is 
true, partially true, or false [3]. On the basis of this understanding of critical thinking I 
clearly  saw  that  within  my  subject  I  do  not  need  to  teach  our  students  to  analyze 
language peculiarities of the text, but make students comprehend the essence of it and 
imply this knowledge into analysis of practical issues we all face in everyday life.  
Remembering  Benjamin  Bloom’s  taxonomy  presenting  classification  of 
learning objectives [1] I understood that I had to work out assignments checking not 
only  students’  comprehension,  but  such  tasks  that  would  make  them  use  new 
information  and  knowledge  in  practice  reflecting  on  real  life.  First  changes  I 
introduced  into  class  discussions  asking  questions  developing  not  only  low  order 
thinking but mainly high order thinking, like what for, why, how, etc. I have studied 
the  nature  of  questions  put  usually  in  the  reading  section  of  IELTS.  Secondly,  as  a 
result of my observation all my final assignments I arranged in the form of role-plays, 
project works, essays, and book reviews. 

 
 
86 
As  for  me,  I  find  writing  essays  very  useful  not  only  for  improving  grammar, 
writing  skills,  but  critical  thinking  as  well.  Working  on  essays  students  gain 
experience  in  stating  their  arguments,  premises,  assumptions  in  a  logical,  coherent 
way following language rules. 
Results 
To  summarize  my  experience  in  elaborating  curriculums  I  would  like  to 
highlight key points: 
1.
 
Developing any curriculum teachers need to remember that modern approach 
to educational procedures underlines individual characteristics of students. Therefore, 
curriculum is not understood anymore as a static document, but an instruction that can 
change over time meeting students’ need and interests. Planning in its nature happens 
whether before lessons, during lessons and even after lessons, when teachers reflect on 
their  outcomes,  achievements  or  mistakes.  That  is  why  it  is  important  to  insert  any 
changes into curriculum whenever than never; 
2.
 
Home  reading  classes  are  not  merely  designed  for  students  predominantly 
perceiving world verbally while reading, but can be easily changed in such classes that 
can  satisfy  requirements  and  preferences  of  students  having  dominant  interpersonal 
intelligence, 
bodily-kinesthetic 
intelligence, 
existential 
intelligence, 
special 
intelligence.  All  this  is  achievable  due  to,  firstly,  interactive  teaching  methods  when 
students can cooperate whether in class or out of it, mingle in the class, and secondly, 
thanks  to  new  technologies  making  our  lessons  more  vivid  and  exciting.  Films  give 
students  an  opportunity  to  observe  the  details  they  missed  in  the  narration  while 
reading, to get film director’s point of view on the issues described in the text, as films 
are also considered as a form of text interpretation.  
3.
 
Home  reading  classes  are  great  to  improve  critical  thinking  skills  of  our 
students. As far as I  know in Britain they have special critical thinking development 
tutorials aimed to prepare students for future situations of inevitable reality, and this is 
what we still do not have in our universities. Without critical thinking skills a person 
can  not  evaluate  a  situation,  suggest  any  solutions,  and  apply  theoretical  knowledge 
into practice.  
4.
 
Home  reading  classes  definitely  develop  reading  habits  as  most  students  at 
first  are  scared  to  read  big  stories  or  novels  in  English  explaining  that  this  is  a  time 
consuming  task,  but  later  as  they  get  interested,  as  they  are  hooked  by  a  book  they 
proceed reading without teachers instructions what to read and when to read. Most of 
my  students  finish  reading  books  much  earlier  then  I  plan.  They  come  to  class  and 
share their opinions with me, expressing their thoughts about this or that character and 
what I do like apply accepted knowledge into analyzing real life situations.  
Gained Experience 
From  the  abovementioned  research  and  observations  I  made  I  can  certainly 
assume that it positively influenced my view on teaching in modern world, taking into 
consideration today’s trend in education that is students are learning to learn. Using 
different  interactive  methods,  traditional  and  digital  resources  we  teach  new 
generation  how  and  where  to  find  information,  evaluate  whether  it  is  helpful  or  not, 
and cooperate to find solutions in this or that real life situation.  
To conclude the given case in my teaching practice I do like to mention that all 
my findings, outcomes of changes in teaching are presented now in the manual called 

 
 
87 
Development of Speaking and Writing Skills through Home Reading Classes (English 
language)  we  have  published  for  our  students.  The  manual  consists  of  three  parts: 
student’s book with texts followed by vocabulary, reading, and writing exercises, CD 
with video files and recordings, Resource Pack for teachers.  
I would like to express my acknowledgement to my colleague and friend  Anar 
Baizhanova,  who  greatly  facilitated  my  work  in  enhancing  home  reading  classes 
sharing her own experience and points of view and Aidar Abraev, PDP course trainer, 
who  helped  us  understand  the  benefits  a  specialist  gains  when  he/she  reflects  on 
outcomes of his/her work. 
 
Literature: 
1.
 
Fifty Great Modern Thinkers on Education: from Piaget to the Present Days, Ed. J.Palmer, 
2001, p.54 
2.
 
Ralph W. Tyler, Basic Principals of Curriculum and Instruction, 2013, p.38 
3.
 
http://en.wikipedia.org/wiki/Critical_thinking  
4.
 
Rabbi  Shmuli  Yanklowitz.  ‘A  Society  with  Poor  Critical  Thinking  Skills:  The  Case  for 
‘Argument’  in  Education’  http://www.huffingtonpost.com/rabbi-shmuly-yanklowitz/a-society-
with-poor-criti_b_3754401.html  
5.
 
Peter  Brouwer.  ‘Hold  on  a  Minute  Here:  what  Happened  to  Critical  Thinking  in  the 
Information Age?’ Journal of Educational Technology Systems 25, 1997, 189-197. 
6.
 
Karen  Kitchener,  M.King  Patricia.  ‘The  Reflective  Judgment  Model:  Transforming 
Assumptions  about  Knowledge’  Fostering  Critical  Reflection  in  Adulthood:  A  Guide  to 
Transformative  and  Emancipatory  Leraning.  Ed.  Jack  Mezirow,  San  Francisco:  Jossey-Bass, 
1990, 159-176. 
7.
 
Karen  Kitchener.  ‘Educational  Goals  and  Reflective  Thinking’  The  Educational  Forum 
(Fall 1983): 75-92. 
8.
 
Richard Paul, Linda Elder. The Miniature Guide to Critical Thinking: concepts and Tools, 
27
th
 International Conference on Critical Thinking, Berkeley, 2007. 
9.
 
Ritter  S.M.,  Damian  R.I.,  Simonton  D.K.  ‘Diversifying  Experiences  Enhance  Cognitive 
Flexibility’ Journal of Experimental Social Psychology 48, 2012, 961-964. 
10.
 
Beghetto  R.A.  ‘Creativity  in  the  Classroom’  Cambridge  Handbook  of  Creativity, 
Cambridge University Press, 2010, 447-463. 
 
 
Шоқанова Г.Ж. 
ТӘРБИЕ ҮРДІСІНІҢ МАҚСАТЫ-ОҚУШЫНЫҢ БОС УАҚЫТЫН 
ҰЙЫМДАСТЫРУЫ 
 
Аңдатпа 
Мақаланың басты мақсаты оқушылардың бос уақыттарын тиімді пайдалану 
мәселесі  болып  табылады.  Автор  педагог-тәрбиеші  ретінде  білімалушылардың 
осы  мәселе  өзектілігін  қазіргі  педагогикадағы  продуктивті  уақыт  өткізуді 
қалыптастырудың әдістерін талдайды. 
Тірек сөздер: тәрбие үдеріс,оқытушы, бос уақыт. 
 
Аннотация 
Предметом  данной  статьи  является  вопрос  эффективного  использования 
учащимся  своего  свободного  времени.  Автор,  с  точки  зрения  педагога-
воспитателя,  анализирует  способы  формирования  установки  у  учащихся  на 

 
 
88 
продуктивное  времяпрепровождение,  одновременно  анализируя  актуальность 
подобного вопроса в современной педагогике. 
Ключевые слова: воспитательный процесс, преподаватель, свободное время. 
 
Abstract 
The  subject  of  the  given  article  is  defined  as  the  question  of  how  effectively 
students use their free time. The author from the point of view of the teacher analyzes 
the ways of establishing by students’ their will for productive time spending and at the 
same time considers the novelty of this question in modern pedagogy.  
Key words: upbringing process, teacher, tutor, free time.  
 
Қазіргі  мектептерде  тәрбиенің  сапасына,  әдіс-тәсілдерінің  мазмұнына, 
мақсатына  зор  көңіл  бөлінуде  және  жаңаша  көзқарастар  қалыптастырылуда. 
Жаңа  талап  негізі:  қарқынды  өркениет  бағыттарынан  қалыспай,  терең  білімді 
игеру. Осыған орай, қазақ мектептерінің оқыту жүйесінде әлемдік және ұлттық 
негізде жеке тұлғаны дамыту үшін өте орынды жағдайлар жасалып, нәтижелері 
көрінуде,болашақ  ұрпақты  тәрбиелеу  ең  басты  міндеттердің  бірі-мектеп 
оқушыларының  іс-әрекетін  ізгілендіріп,  рухани  дамуының  дұрыс  жолға 
қойылуы. Ол үшін оқушылардың жеке тұлғалық қасиеттерін гуманистік бағытта 
тәрбиелеп, олардың алдын-ала шығармашылықпен дамуына жол ашу.  
Тәрбие берудің кез-келген жүйесінің негізгі мақсаты - білім алушы (оқушы) 
тұлғасының  дамуы  жөнінде  айта  келе,  ең  алдымен  қазіргі  замандағы 
педагогикалық  психологияның  негізгі  ережелерінің  бірін  атап  өту  қажет,  оған 
сәйкес  оқыту  адамның  психикалық  және  жалпы  алғанда,  тұлғалық  дамуының 
шарты  ғана  емес,  сонымен  катар  оның  негізі  және  құралы  болып  табылады. 
Оқыту мен дамытудың ара қатысының сипаты туралы сұрақ та маңызды.  
Тәрбие процесінің барлық кезеңінде белгілі бір сапалар қалыптасады, бірақ 
жеке  сыныпта  тәрбие  әдісі  өзгеріп  отыруы  тиіс.  Бірінші  сыныпқа  дәл  келетіні, 
үшінші  сыныптағыларға  сәйкес  келмейді,  ал  бесінші  сыныптағылар  оны 
қабылдамауы 
мүмкін. 
Тәрбиеленушілердің 
жекелік 
және 
тұлғалық 
ерекшеліктері. Жалпы әдістер, жалпы бағдарламалар тәрбиелік өзара әрекеттегі 
тек  бастама  ғана.  Жекелік  және  тұлғалық  түзетулер  қажет.  Инабатты  тәрбиеші 
өз  әдістерінше  әр  тұлғаның  өзіне  тән  қабілеттерін  дамытуға,  оның  өзіндік 
қасиеттерінің  сақталуына,  "мендік"  белгілерін  қалыптастыруға  мүмкіндік 
беретін әрекеттерді жасайды. 
Қазіргі таңда еліміздегі оқу-тәрбие жұмысына байланысты болып жатқан 
жаңартулар білім мен тәрбие жұмысын қайта қарауды міндеттейді. Бүгінгі таңда 
тиянақты  білім  беру  жүйесінде  оқушылармен  тәрбие  жұмысын  дамыту  басты 
мақсат  болып  отыр.  Осыған  байланысты  мектептің  алдына  қоятын  ең  басты 
мәселесінің  бірі-өркениетті,  прогресшіл  бағыттағы  азаматтық-адамгершілік 
қасиеті  мол,  сондай-ақ  ұлттық  тілін  жоғалтпаған,  өзге  елдегі  замандастарымен 
тең дәрежеде бәсекелесе алатын биік, өрелі, терең білімді ұрпақ тәрбиелеу.  
Ал  мұғалім  мен  мектептің  ең  қасиетті  міндеті-рухани  бай,  жан-жақты 
дамыған  жеке,  дарынды  тұлғаны  зерттеп,  дамытып,  қалыптастыру.  Болашақты 
гүлдендіріп,  тәуелсіздікті  нығайтатын  ұрпақ  алдымен  рухани  ұлттық  тәрбие 
нәрімен  сусындауы  қажет.  Рухани  байлық,  ең  алдымен,  әр  халықтың  ұлттық 

 
 
89 
әдет-салты,  әдебиеті,  мәдениеті,  өнері,  шыққан  түп-тамырында  жататыны 
белгілі.  
Сол  ұлттың  байлықты  бүкіл  адамзаттың  өз  ұрпағын  тәрбиелеудегі,  білім 
берудегі  озық  ұстанымдарымен  байланыстыра  отырып,  әр  баланың  қабілетін, 
талантын  ашу,  өзіне-өзінің  сенімін  нығайтып,  өзіне-өзінің  жол  ашуына  түрткі 
жасау.  Міне,  бүгінгі  білім  беру,  тәрбие  ісінің  басты  міндеті  осы...  Жаңа  білім 
парадигмасы  бірінші  орынға  баланың  білімін,  білігі  мен  дағдысын  емес,  оның 
тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр. Ендеше, тәрбие-ауадай қажет. 
Иә,  егеменді  еліміздің  жарқын  болашағы  болар  жас  ұрпаққа  терең 
мазмұнды  білім  беру  мен  ұлтын  сүйер  патриот  азамат  етіп  тәрбиелеу  бүгінгі 
алға  қойған  басты  міндет.  Ертеңгі  ел  тізгінін  ұстар  азаматтар-бүгінгі  мектеп 
оқушысы.  Жас  ұрпақ  тәрбиесі  қай  заманда  болмасын  уақыт  сөресінен  түскен 
емес.  Тәрбие  мәселесі  адам  баласының  ғұмырындағы  көнермейтін, 
ажырамайтын  баға  жетпес  құндылық,  бала  тәрбиелеу  мәселесінің  негізгі  өзегі-
өмір тәжірибесі, өз халқының әдет-ғұрпы.  
Ақиқат  пен  аңыздың  асқарында  ғұмыр  кешкен  Бауыржан  Момышұлы 
атамыздың  мына  сөзі  де  менің  жанымда  жүреді.  «Жаудан  да,  даудан  да 
қорықпаған  қазақ  едім,  енді  қорқынышым  көбейіп  жүр.  Балаларын  бесікке 
бөлемеген,  бесігі  жоқ  елден  қорқам.  Екінші,  немересіне  ертегі  айтып  беретін 
әженің  азаюынан  қорқам.  Үшінші,  дәмді,  дәстүрді  сыйламайтын  балалар  өсіп 
келеді.  Солардан  қорқам»  деген  атамыздың  осы  қорқынышын  болдырмайтын, 
бесік  жыры  үнінің  құдіретіне  тәнті  болып  өсетін  баланың  тәрбиеленуіне, 
ертегіні  құмарта  тыңдап,  оның  қызығына  тамсана  білетін  жеткіншектің 
көбеюіне, дәстүрімізді сыйлайтын намысты ұл мен қыздың өсуіне тірек болатын 
тәрбие жұмысы ұлттық мінез, ұлттық келбетіміздің ажарлануына жол ашады.  
Заманымыздың  заңғар  жазушысы  М.  О.  Әуезов:  «Адам  баласы  жан 
жемісін  татпай,  өмірдің  терең  мағынасында  шын  мақсатын  түсіне  алмайды» 
деген  екен.  Жан  жемісі  алдымен  оқу-білім,  тәрбие  десек,  сол  жемісті  берер 
мәуелі ағашымыз мектеп, ол мектептің жүрегі- мұғалімдер емес пе?! 
 Мектеп-білім  ошағы,  тәрбие  ордасы,  тағылым  табалдырығы.  Мектеп-
тұлғаның  толық  қалыптасуына  жағдай  жасайтын  әлеуметтік  орта.  Әр 
жеткіншек-зерттелмеген  құпия.  Сол  зерттелмеген  құпияны  ашып,  баланың 
басқаға  ұқсамайтын  қасиетін  тани  білу-ұстаз  атаулыға  үлкен  салмақ  тастап 
отыр.  Елбасы  Нұрсұлтан  Назарбаев  білім  мен  ғылым  қызметкерлерінің  ІІ 
сьезінде  «Болашақта  еңбек  етіп,  өмір  сүретіндер-бүгінгі  мектеп  оқушылары, 
мұғалім  оларды  қалай  тәрбиелесе,  Қазақстан  сол  деңгейде  болады.  Сондықтан 
ұстазға  жүктелетін  міндет  ауыр»,-деген  болатын.  Ендеше  елдің  ұлтжанды 
азаматын  тәрбиелеймін  деген  кез  келген  ұстаз  ұлттық  мәдениетпен,  тарихи, 
мәдени мәліметтер және құнды ата-баба мұраларымен қарулануы қажет. 
Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек,-
деп  Абай  айтқандай,  жүректің  жылуы,  махаббат,  ар-намыс,  қайрат-жігер  деген 
сезімдері бар рухтың мекені- мектеп мұғалімдерінің жүрегі болуға тиіс. 
Қазіргі  қазақ  мектептері  оқыту  мен  тәрбиенің  сапасына,  әдіс-тәсілдерінің 
мазмұнына,  мақсатына  зор  көңіл  бөлуде  және  жаңаша  көзқарастар 
қалыптастырылуда.  Жаңа  талап  негізі  қарқынды  өркениет  бағыттарынан 
қалыспай,  терең  білімді  игеру.  Осыған  орай,  қазақ  мектептерінің  оқыту 

 
 
90 
жүйесінде әлемдік және ұлттық негізде жеке тұлғаны дамыту үшін өте орынды 
жағдайлар жасалып, нәтижелері көрінуде. 
 Ең  бастысы,  оқу-тәрбие  үрдісінде  оқытудың  тиімді  жолдарын  табу,  оқушыны 
іздену, үйрену әрекетіне жұмылдыру, педагогтің өз әрекетіне ішкі мотивтері мен 
шығармашылық  ізденісін  байланыстыра  отырып,  кәсіби  ілгерілеуіне  түрткі 
болатын инновациялық технологияларды іріктей білгендігінде. 
Тәрбие  үрдісін  ізгілендірудің  және  мектептен  тыс  тәрбие  жұмысын 
жетілдірудің  негізгі  шарты  -  оқушыларға  даралап  ықпал  ету  тәсілі  болып 
саналады.  Оқудан  бос  уақытында  жасөспірім  ортақ  істің  ұйымдастырушысы, 
белсенді қатысушысы болуға үлкен мүмкіндік алады. Іске қатысушы ретінде ол 
алдына  міндеттер  қояды,  оларды  шешу  жолдары  мен  құралдарын  таңдайды 
ақпарат  алды  яғни жеке тұлғаның  дамуы, ержетуі  және  әлеуметтік  бағытталуы 
іске  асады  демекпіз.  Бос  уақытты  жүйелі  ұйымдастыру,  мәдени  құнды 
мазмұнмен толықтыру, әлемдік және отандық мәдениетке баулу, өзін-өзі саналы 
түрде  бағалай  білу  сияқты  аса  маңызды  әлеуметтік-педагогикалық  шешуге 
көмектеседі. 
Оқушының  демалуы,  сауығуы  мен  бос  уақытын  өткізуі  тәрбие  ісінде 
маңызды функцияны атқарады, оны тек әлеуметтік тұрғыдан қорғау ғана емес, 
сондай-ақ,  шығармашылық  дамыту,  рухани  байыту  мен  интеллектуалдық 
ахуалын  кеңейту  үшін  жағдай  жасалған.  Әрбір  ата-ана  өз  баласының 
толыққанды  демалуын  ғана  көздеп  қоймайды,  сонымөн  қатар  олардың  қажетті 
дағды мөн біліктерді меңгеруін, ой-өрісі мен іс-әрекетінің кеңейгенін қалайды. 
Оқушылардың  бос  уақыттары  мәдени  шараларға;  көлге  шомылу,  көкке 
шығу, спорттық ойындар, мазмұнды мерекелермен ұйымдастырылып тұрады. 
Жас ұрпаққа берілетін білім мазмұны қоғам дамуының деңгейіне тікелей 
байланысты екені мәлім. Соның бір белгісі: кешегі кеңес дәуірі кезіндегі жалпы 
білім беретін мектептегі білім мазмұны. Жалпы алғанда құрамы мен құрылымы 
жағынан  ол  кезеңнің  білім  мазмұнында  "ғылым-өндіріс-білім"  мәдени 
макромодель жатыр. 
  
Сондықтан  жалпы  білім  беру  жүйесіндегі  басты  ұстанымдардың  бірі 
ғылымның  барлық  салаларынан  білім  беруге  бағытталды.  Сол  себептен  білім 
мазмұнының  құрамы  мен  құрылымын  анықтауда  пәндік  ұстаным  ғана 
басшылыққа алынды. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 
1.Назарбаев  Н.Ә.  Қазақстан  Республикасы  Президентінің  Қазақстан  халқына  жолдауы. 
005 жыл 18 ақпан.13 б. 
2.Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы. Астана, 2000. -15 6. 
3.Қазақстан  Республикасында  Білім  беруді  дамытудың  2005-2010  жылдарға  арналған 
мемлекеттік бағдарламасы. 2004.4 6. 
4.Зимняя И.А.Педагогикалық психология. Оқулық.Алматы-2005.-123б 
5.М. Жұмабаев. Педагогика. Алматы. «Ана тілі», 1992 - 65б. 
6.Айтмамбетова Б. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері.-А., 1991. 
7.Иванова Н., Қозғамбаева М. Оқыту процесінің мәні. - Алматы, 1991. 
8.Көшекбаев Н. Оқыту теориясы. - Алматы, Мектеп, 1976. 
9.Лемберг Р Оқыту әдістері. - Алматы, 1958. 
 

 
 
91 

жүктеу/скачать 1,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: