Кенесары хан. Жусупова

Кенесары хан
 Қазақ хандығының соңғы ханы (1841 – 1847). Кенесары Шыңғыс
ханның 27-ұрпағы, Абылай ханның немерес .

Балалық шағы
Ордасын Көкшетауға тіккен Абылай ханның отыз
ұлы болған. Абылайдың қалмақ қоңтайшысы
Қалдан Сереннің қызынан дүниеге келген
баласы Қасым сұлтанның бәйбішесі Айкүмістен
Кенесары (алты ағайынды – Саржан, Есенгелді,
Көшек, Ағатай, Бопай), екінші әйелінен
Наурызбай туған. Кенесары өзге бауырлары
секілді көшпелі әскери ақсүйектер қауымының
дәстүріне сай жастайынан шабандоз, ұшы-
қиырсыз даланың қатал табиғатына шыныққан,
қиындыққа төзімді болып тәрбиеленеді. Жеке
басының ерлік қасиеттері, бірбеттігі, алға қойған
мақсатына жету жолындағы қайсарлығы мен
дүлей күш-жігері оның жетекшілік қабілетін
айналасына ерте мойындатқан.

Кенесарының саяси көзқарасының қалыптасуы Ресей
империясында Петр І бил г  кезең нен басталған Ресей
мен Қазақ хандығы арасындағы қатынастар сипатымен
тығыз байланыста болды. Ресей империясы өз не
шекаралас жатқан Қазақ хандығын, күлл  Азия елдер
мен жерлер не бастар қақпа деп есептегенд ктен, оны
Ресейге қосып алу қажетт г не ерекше мән берген-д .
Қазақ хандығы аумағын империяға күштеп қосу оның
отарлануымен қатар жүрд . 

Абылай хан бил ктен кеткеннен кей н, орнына
Үәли хан келед . Бұл кезде орыс шаруалары
Қазақстанға ағылып, келе бастайды. Уали хан
кеткеннен кей н, орнына Ғұбайдолланы Ресей
үк мет  бек тпей тастады және орта жүзде хандық
бил кт  жойды. Қарсылық көрсеткен
Ғұбайдолланы тұтқындап, С б рге жер аударды.
Осыған байланысты Кенесары Ресей мен Абылай
хан арасында жасалған жазбаша кел с мшарттың
бұзылғанына наразылық б лд рд
19ғ-дағы Қазақ хандығында болып жатқан
өзгер стер

Ақ киізге көтерілуі
1841 жылы Кенесары хан сайланды, оның
саясатының басты мақсаты қазақ хандығын
қайта қалпына келтіру болды. Кенесары
мемлекетті басқаруда шариғаттың негізгі
ережелерін енгізді, сонымен бірге, билер
сотын қалпына келтірді. Мемлекет пен
оның әскерін нығайту жолдарын жетік
білетін хан мұсылмандық құқық ережелерін
бекітті. Салық саясаты да оны тиімді
жолмен жинауға бағытталды.

Кенесары бастаған халық көтерілісінің ауқымы кең болды, ол 18 ғ. соңы мен 19
ғ. басындағы азаттық жолындағы өзге қозғалыстардан қазақ рулары көп
қоныстанған негізгі аудандарды қамтуымен ерекшеленеді.
Кенесары мемлекет құрылымына көп көңіл бөлді, елді басқаруда жаңа
құрылымдар мен ережелер енгізді, сонымен бірге істен шығарылған
құрылымдарды қайта қалпына келтірді. Әскер қатарында қатаң тәртіп орнатты.
Әскерді ұзақ дала соғыстарына бейімдеу үшін мыңдықтар мен жүздіктерге
бөліп басқару құрылымын құрды. Ол қажет ақпараттарды жеткізіп тұратын
тыңшыларына да сүйенді, саяси күрес пен дипломатияның тиімді әдістерін
қолданды. Мемлекеттің ішкі саясатын хан өзі қатаң бақылауға алды, ру аралық
қақтығыстардың жолын кесті.