Кешенді емтиханға арналған сұРАҚтар топырақтану топырақ профилі, оның құрылысы және морфологиялық белгілері

Сортаң топырақ және топырақты гипстеу

жүктеу/скачать 208,94 Kb. бет 58/82 Дата 21.12.2023 өлшемі 208,94 Kb. #141944

Бұл бет үшін навигация:

• Топырақты гипстеу
• 15. Топырақтың сіңіргіштік қасиеттері
• 16.Тыңайтқыштарды қолдану жүйесінің міндеттері.
• 17.Минералды тыңайтқыштарды сақтау, жеткізу және енгізу кезіндегі.
• 18.Топырақ қышқылдығы және сілтілігі, олардың пайда болу түрлері және агрономиялық мәні.
• 19.Топырақтың су қасиеттері: су өткізгіштігі, топырақтың су көтеру және ылғалұстағыш қабілеті.

14 Сортаң топырақ және топырақты гипстеу Сортаң топырақ, қоңыржай орманды дала, дала, құрғақ дала және шөлді дала белдемдерінде кездеседі. Сортаң топырақтың құрамында хлоридтер, сульфаттар, натрий, кальций, магний карбонаттары көп болады. Сор топырақтар мен Сортаң топырақты шатастыруға болмайды, олардың айырмашылығы Сортаң топырақтың беткі қабатында суға тез еритін тұздар жоқ, ондай тұздар кезінде бұл топырақтарда болған. Табиғи жағдайлардың өзгеруімен топырақ бетіндегі суға тез ерігіш тұздар топырақ бетінен жуылып-шайылып, топырақтың төменгі қабаттарына кеткен. Осы шайылу кезінде тұздар құрамындағы натрий катионы топырақтың сіңіру кешеніне қаныққанша сіңіп қалған. Құрғақ кезде бұл топырақтар қатты қатып, өңдеуге мүмкіндік бермесе, ылғал тиген кезде нағыз балшықты қабатқа айналып, су өткізбейді. Осы жайсыз физикалық қасиеттерінің нәтижесінде мұнда өсімдіктер өсіп, өнім бермейді. Сортаң топырақ сорлардың (күшті тұзданған), сортаңдардың (неғұрлым аз тұзданған) негізін құрайды. Сортаң топырқты қолдан жақсартпайынша оларды ауыл шаруашылығына пайдалану тиімсіз. Қазақстанда сортаң топырақ өте кең тараған, негізінен терістік және орталық белдемдерде белдемдік топырақтармен араласып, кешенді түрде орналасқан. Топырақты гипстеу — химиялық мелиорация тәсілдерінің бір түрі; топырақ құрамына гипс енгізе отырып, оның артық қышқылдық қасиеттерін сілті арқылы кетіру; сор және сортаңдау жердің топырағындағы натрий кальциймен сіңіріп алмастыру арқылы топырақтың физикалық, химиялық және биологиялық қасиеттерін жақсарту 15. Топырақтың сіңіргіштік қасиеттері Топырақтың құралу жән даму процесстері онда өсімдіктердің азот және күл қоректік заттарының жиналуымен қабаттас жүреді. Ал топырақта өсімдіктердің қоректік заттарының жиналуы оның сіңіру қабілетімен тығыз байланыста болады. Топырақтың сіңіру қабілеті деп оның өзінде ерітінді және судағы лайлы заттарды, газдарды ұстап қалуын айтады. Сіңіру қабілеті – әр топырақта әртүрлі болады , ол көбінесе өте ұсақ бөлшектердің көп болуына байланысты келеді. Мұндай топырақтың сіңіру қабілетін күшейтетін ұсақ бөлшектерді каллоидты бөлшектер деп атайды. Коллоидты бөлшектердің мөлшері 0,001 милиметрден ұсақ болып келеді. Табиғатта колоидты бөлшектердің шығатын екі жолы бар : 1) тау жыныстары бұзылуынан, 2) органикалық заттардың ыдырауынан. Осыған байланысты топырақ коллоид бөлігінің құрамына органикалық және минералдық заттар кіреді : біріншісі – топырақ шіріндісінің құрамында, екіншісі – балшық құрамында болады. Коллоидтар топырақта тұрақты тұнба гель түрінде кездеседі. Сіңіру қабілеті бес түрге бөлінеді: Биологиялық сіңіру – мұның топырақтағы қоректік заттардың жуылып кетпей сақталып тұруында үлкен мәні бар. Бұл сіңіру өсімдіктердің тамырлары мен микроорганизмдер тіршілігіне тікелей байланысты, өйткені олар топырақтан қажетті заттарды алып, оны өз мүшелерін құруға жұмсайды, сөйтіп ерімейтін күрделі органикалық қосындылар түзіледі. Механикалық сіңіру – қабілеті деп топырақтың басқа түйіршіктер аралықтарындағы қуыстардың диаметрінен үлкен заттарды сүзіп алып, қалуын айтады. Механикалық құрамы сазды және саздақ топырақтың сіңіру қабілеті күшті болады. Топырақтың химиялық сіңіру – дегеніміз оған енген түрлі тұздар мен топырақ ерітіндісіндегі тұздардың өзара химиялық алмасуы. Химиялық сіңіру арқылы түрлі қоспалар құралады. Бұл жолмен пайда тұздар сумен шайылмайды. Сондықтан топырақта өсімдіктердің қорегіне қажетті катиондар мен аниондар сияқты заттар топыраққа сіңіп сақталады. Топырақтың физикалық – химиялық алмастыра сіңіру – топырақтың иондар сіңіруін, негізінен катиондар сіңіру қабілетін физикалық – химиялық алмастыра сіңіру деп атайды. Бұл жол бойынша топырақ коллоидтары топыраққа енгізілген тұздар катиондарымен алмасады. Мұның негізінде біріншіден физикалық сырттық қуат арқылы сіңіру (адсорбция) бар да, екіншіден – өзара алмасу химиялық реакциясы бар. Топырақтың физикалық сіңіруі – қабілеті деп оның түйіршіктерінің сыртқы молекулалық күш әсерімен газды және ерітінді заттарды сіңіріп, өз бойында ұстап тұру қабілетін айтады. 16.Тыңайтқыштарды қолдану жүйесінің міндеттері. Агрохимия – Бұл ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру процесінде өсімдіктердің,топырақтың және тыңайтқыштардың өзара әрекеттесуі туралы, егіншіліктегі заттардың айналымы және өнімді ұлғайту үшін тыңайтқыштарды пайдалану, оның сапасын жақсарту және топырақтың құнарлылығын арттыру туралы ғылым. Агрохимия агрономиялық пәндер арасында маңызды орын алады, өйткені тыңайтқыштарды қолдану – өсімдік шаруашылығын дамыту мен жетілдірудің тиімді құралы. Агрохимияның маңызы өсімдіктерге барлық әсерлерді және оларды өсіру тәсілдерін зерттеуіне байланысты күшейеді. Тыңайтқыштарды қолдану жүйесінің міндеті – топырақ-өсімдік жүйесіндегі химиялық элементтердің айналым айналымы мен балансын басқару. Тыңайтқыштарды қолдану топырақ пен тыңайтқыш арасындағы айналаға араласуагрономиялық химияның мақсаты-тыңайтқыштардың әртүрлі түрлері мен түрлерінің қасиеттерін, олардың топырақпен өзара әрекеттесу ерекшеліктерін ескере отырып, өсімдіктердің қоректенуіне ең жақсы жағдай жасау, тыңайтқыштарды қолданудың неғұрлым тиімді түрлерін, тәсілдерін, мерзімдерін анықтау.дың басты тәсілі, оның ортасында агрохимия бар. Қазіргі заманғы тыңайтқыштарды қолдану жүйесінің міндеті әр түрлі ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің және олардың сорттарының берілген өнімділік жағдайларында өсіру аймақтары мен ерекшеліктерін ескере отырып, барлық биогенді элементтердің айналымдарының нақты параметрлерін айқындаудан тұрады.17.Минералды тыңайтқыштарды сақтау, жеткізу және енгізу кезіндегі. Минералдық тыңайтқышты енгiзуiнiң мерзiмiн және тәсiлiн анықтағанда өсiмдiктiң өсуiнiнiң және дамуының толық кезеңiнде ең жоғарғы өнiм алу үшiн өсiмдiктi оңтайлы қорек мөлшерiмен қамтамасыз ету керек. Минералдық тыңайтқыштарды өсiмдiктiң (15-25 см) тамырлы жүйесiнiң белсендi қызметiнiң зонасында ылғалды қабатында болатындай етiп енгiзу қажет. Ал егер тыңайтқышты жеткiлiксiз мөлшерде (0-5 см) ара жерде енгiзiлетiн болса, онда жауынның немесе суғарусыз тыңайтқыш топырақтың беткi бетiнде қалып қойады да, күткен нәтиже бермейдi. Сонымен қатар, топыраққа енгiзiлген минералды тыңайтқыш енгiзiлген жерде қалады және де әр түрлi бағытта жылжи алады. Тыңайтқыштың қоректiк заттары топырақта ылғалдың жылжуымен байланысты. Ал бұл өз кезегiнде топырақтың қасиетiне және тыңайтқаштың табиғатына байланысты. Ауыр балшықты және саздақ жерлерде кiшi құмды жерге қарағанда ақырын жылжиды. Сондықтан, қоректiк элементтердiң шайылуы тамырдың орналасқан қабатында жоғары. Минералдық тыңайтқыштың енгiзуiнiң мерзiмдерiн келесiдей бөледi: -негiзгi (егiнге дейiн); -егiн кезiнде; -егiннен кейiн ( өсiмдiктiң вегетациялық өсуi кезiнде тамырының түбiне немесе үстiнен шашыратып); Тыңайтқыштың енгiзуiнiң әдiс-айлалары: -шашыратып (топырақтың беткi бетiне немесе белгiлi бiр тереңдiкке енгiзiп); -жергiлiктi (таспалардың (арнаулы саймандармен) шұңқырға, қатарларға немесе ұяларға егiс кезiнде және егiннен кейiн отырысқа және тамырды қоректендiруге).Тыңайтқыштарды сақтау арнайы жабық үй-жайларда (қоймаларда), ыдыстарда (сүрлемдерде, сақтау орындарында) жүзеге асырылады. Жұмсақ контейнерлерге буып-түйілген тыңайтқыштарды қатты жабыны бар ашық алаңдарда және қалқа астында сақтауға рұқсат етіледі. Сақтау кезінде тыңайтқыштардың бұзылмауы (олардың саны және сапасы) қамтамасыз етілуі және қоршаған ортаға зиян келтіру қатері болмауы тиіс. Тыңайтқыштың нақты түріне арналған нормативтік құжаттамада және қауіпсіздік паспортында көрсетілген сақтау шарттарына қойылатын ерекше талаптар сақталуы тиіс.Тыңайтқыштарды сақтау кезінде олардың физика-химиялық қасиеттері және оларды күшті тотықтырғыштардан, өрт қауіпті және жарылыс қауіпті заттардан бөлек сақтаудың қажеттілігі ескерілуі тиіс.18.Топырақ қышқылдығы және сілтілігі, олардың пайда болу түрлері және агрономиялық мәні. Топырақтың қышқылдығы– топырақ ерітіндісіндегі және топырақтың сіңіретін кешеніндегі сутек иондарының концентрациясы. Топырақтың қышқылдығы маңызды агрохимиялық көрсеткіштердің бірі.Топырақтың сілтілігі – топырақ құрамының сілті тарту қабілеті, оны актуалды және потенциалды деп ажыратады. Актуалды сілтілік топырақ ерітіндісінде гидролитикалы сілті тұздары (Na2СО3, NaНСО3, Са(НСО3)2) болғанда байқалады, сонымен қатар ол жалпы сілтілік және нормальды карбонатов және бикарбонаттар сілтілігі деп бөлінеді.19.Топырақтың су қасиеттері: су өткізгіштігі, топырақтың су көтеру және ылғалұстағыш қабілеті. Топырақтың су өткізгішгігі — топырақтың жоғарыдан төмен қарай су өткізу қабілеті. Ол топырақтың түйірөлшемдік механикалық құрамына, органикалық қорына байланысты — сіңіру, ылғалдану және өткізу кезеңдерінен тұрады. Суды жақсы өткізгіш топырақтарға — құм, құмайт, ал суды аз өткізгішке — балшықтар, орташа өткізгіштерге — құм-балшықтар жатады. Ғалым С.В.Астановтың еселтеулері бойынша ылғал түскен алғашқы сағатта 15 сантиметрден астам су сіңіретін топырақ суды жақсы өткізетін топыраққа, егер 5 сантиметрден кем су сіңірілсе, онда бұл суды нашар өткізетін топыраққа жаткызылады. Топырақтың суды жоғары көтергіш қасиетіне қылтүтіктері арқылы жоғарыға су өткізгіштігі жатады. Бұл қасиет топырықтың түйірөлшемдік және механикалық құрамына тәуелді. Мысалы, құм суды тез, бірақ аз биіктікке (тәулігіне 30-60 см-ге дейін) көтереді, балшықтар бұған керісінше, суды баяу сорып жоғары биіктікке (3—4 м-ге) көтереді. Құрамында ірі шаң бөлшектері (0,05—0,01 мм) мол құмды-балшықты топырақтар "сусүйгіш" топырақтарға жатады. Қылтүтікшемен су көтеру арқылы топырақ өсімдіктерді сумен қамтамасыз етеді. жүктеу/скачать 208,94 Kb. Достарыңызбен бөлісу: