Педагогиканың тұжырымдамалы аппараты Педагогика, кез келген басқа ғылым секілді, өзінің
категорияларына (тәрбиелеу, оқыту, білім беру),ұғымдарға
(педагогикалық қызмет, педагогикалық өзара әрекеттесу,
педагогикалық үдеріс) сүйенеді. Педагогиканың мәні, тәрбиелеу,
оқыту, педагогикалық үдерістің заңдылықтары әдіс, заңдылық,
қағида, тәсіл, сабақ, кәсіп және т.б. сияқты ұғымдардың
көмегімен анықталады.
Бір жағынан, педагогика, өзіне маңызды болып саналып,
бірақ олар басқа ғылымдардың негізгісі болып табылатын
ұғымдарды (даму, орта, қалыптастыру, қызмет, тұлға және
т.б.) пайдаланады. Бұл – пәнаралық ұғымдар. Басқа жағынан,
көптеген ғылымдар (психология, әлеуметтану, физиология,
этнография, тарих және т.б.) негізгі педагогикалық ұғымдарды
пайдаланады, олар өз кезегінде бұл ғылымдар үшін пәнаралық
болып жұмсалады.
Әр ғылымның өз пәні бар, яғни ол болмыстың белгілі бір
саласын зерттейді. Педагогика үшін болмыстың осындай саласы
болып тәрбие беру саналады. Ол тәрбие берудің мәнін, оның
терең ішкі тетіктерін, тұлғаның дамуы және оның тіршілік
етуінің сыртқы жағдайларымен өзара байланысын зерделейді.
Сондықтан педагогиканың негізгі категориясы болып тәрбие саналады, басқа категориялар мен ұғымдар оны толықтырып,
кеңейтеді және нақтылайды. Дегенмен, тәрбие сөзі күрделі
43
қоғамдық құбылысты сипаттай отырып, жалпыға бірдей
