Киберәдебиет Мұхаметқали Аида

Киберәдебиет

Мұхаметқали Аида

Кибер әдебиеттің өзі интернетте жарияланған әдеби туынды болып саналады.

Жалпы бүгінгі күнгі интернеттегі әдеби туындыларды Ресей ғалымдары екіге бөледі. «Кибература» және «Сетература». Қазақша «кибер» және «желілік әдебиет».

Желілік әдебиет пен киберәдебиеттің айырмашылығы мынада: желілік әдебиеттің қаласаңыз қағаз нұсқасын жасауға болады. Яғни, сіз оны қағазға шығарып немесе қағаздағы әдебиетті желіге басып шығара аласыз. Бұл желідегі әдебиет болып саналады. Ал кибер әдебиеттің (кибература) қағаз нұсқасы болуы мүмкін емес. Ол тек желіде таралған әдебиет түрі. Ол интернетте, желіде туғандықтан, тек компьютер немесе смартфон арқылы ғана оқылады. Оның себебі, кибер әдебиеттің көп қабаттылығында жатыр. Мысалы, бұл бағыт туындыларында гиперсілтемелер болады.

Классикалық әдеби шығармаларда бір суретті немесе әуенді сөзбен суреттейтін болса, кибер әдебиетте сол әуеннің немесе картинаның сілтемесін бере салады. Яғни сіз интернетке жалғанбасаңыз, ол сілтемелерді аша алмайсыз, сәйкесінше толыққанды шығарманы оқи алмайсыз.

Кибер әдебиеттің интермедиалдылық (интермедийность) қыры бар. Яғни ондағы сілтеме астарында мәтін емес, сурет, музыка, тіпті кино болуы мүмкін. Ал мұндай мол ақпаратты қарапайым қағаз түріндегі шығарма бере алмайды. Оқырманның алатын эстетикалық әсері өзгеше болары анық. Сонымен қатарқаламгерлердің ғаламтор әлеуетін пайдалана отырып, жасаған ізденістерінің нәтижесінде көптеген жанрлардың өзгеріске түскенін байқаймыз.

Киберәдебиет академиялық дискурс ретінде 1980 жылдардан бастап қалыптаса бастады деген пікірді алға тартқан В.Пирет (

Сандық әдебиет жанры туралы нақты көзқарас қалыптаспағандығының себебін кейбір зерттеушілер бұл жанрдың аморфты болып келетіндігімен де түсіндіреді.

• Қазақстандағы цифрланған әдебиеттің пайда болу кезеңі компьютер технологиясының интернет желісіне қосылу кезеңімен сәйкес келеді деп тұжырымдауға болады.
• «Уикипедия» ашық энциклопедиясының мәліметтеріне сәйкес, Қазақстанға интернеттің келу кезеңі ХХ ғасырдың соңы мен ХХІ ғасырдың бас кезі деп есептеледі.
• Таспаға жазылып сақталған әдеби туындылар, көп жағдайда, радио, телеарналар арқылы (әсіресе, радио бағдарламаларында) аудионұсқада көпшілікке таралды.
• 1994- 2000 жылдар аралығында қазақстандық «Релком», «Арна-Спринт», «Қазақтелеком», т.б. компаниялар мен фирмалар бүкіләлемдік интернет жүйесіне қосылып, түрлі бағдарламалық жобаларды іске қосқанымен («Зона интернет», «Қазақстандық интернет»), қазақстандықтардың интернет жүйесіне тұтастай болмаса да белгілі бір шамада қол жеткізуі ХХІ ғасырдың басында жүзеге асты деп айтуға болады.

BIG IMAGE SLIDE

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit