антропогендік әсері. Ландшафтарды қорғау. Антропогендік ландшафтар - географиялық
ғылымының қазіргі бағыты. Ф.Н.Мильков бойынша антропогендік ландшафтардың
жіктелуі. Эксплуатациялық (мәдени) және ландшафтар. Бұзылған ландшафтарды жақсарту
шаралар. Ландшафтарды қорғау. Табиғи аймақтарды қорғау. Дүние жүзінің табиғи
аймақтарды қорғау. Табиғи - қорық фонды. ТАҚ жіктеліу және категориялары. қорықтың
ұйымдастыру және кеңістік құрылысы, мақсаты, анықтамасы. ҚР қорықтарды баяндау.
Табиғатты қорғау эколого - шаруашылық және экономикалық аспектілері.
Геожүйелерді оптималдық жағдайларда ұстауына бағытталған шаралардың бағасының
экономикалық бағасы. Сыртқы экономикалык баға. Табиғи ортаның ӛзгеру
тенденциясының болашақ болжауының бір жолы баланс. Табиғи шаруашылық
аудандастыруының принциптері және географиялық болжау.
Табиғатты қорғау мәселесін шешуін халықаралық бірлістік. Қоршаған ортаның
қорғауының халықаралық аспектілері. Табиғат қорғау ұйымдар ООН, ЮНЕСКО, БДС
(ВОЗ) т.б. Табиғатты қорғау халықаралық бірлістігі. Биоалуантүрлікті қорғау туралы.
Ӛнеркәсіптік экология
Адам және табиғат. Табиғат адамзаттың материалдық және рухани қажеттіліктерін
қамтамасыз ететін бірден-бір ошақ кӛзі. «Адамзат-қоғам-табиғи орта». Қазақстан
Республикасының табиғи ресурстары және олардың ӛндіріс
кӛздерін дамытудағы
маңызы. Ғылыми-технологиялық прогресс. Ғылыми-техникалық прогресстің екі жақты
сипаты.
Табиғи жуйелердің ресурстары. Ресурстарды пайдаланудың аумақтылығын
анықгайтын негізгі факторлар. Табиғи ресурстардың топтамасы (классификациясы)
қоршаған орта ресурстарымен болатын қарым-қатынастардың ерекшеліктері. Гидросфера
(су қабаты), литосфера (жер қабаты) ресурстарын пайдалану мумкіндіктері. Атмосфера
(ауа қабаты) ресурстары және күн сәулелері.
Табиғн ортаның сапалылығы. Су, жер, атмосфераның ауа сипаттары. Радиоактивті
ластану. Шу, тербіліс және электромагниттік әсерлар. Табиғи ортаның түрлі, ӛте қауіпті
ластаушы заттармен ластануы. Климат жағдайлары.
Қоршаған ортаның негізгі ластаушылары: ӛндіріс кӛздері. Отынды-
энергетикалық комплекс. Металлургиялык ӛндіріс. Химиялық және мұнай химиялық
комплекс. Жол-транспорттық комллекс. Атомдық электростанциялар. Пайдалы қазбалар
ӛндірісі, Машина жасау. Ауылшаруашылық ӛндірісі. Коммуналдық-тұрмыстық
шаруашылық. Техногендік авариялар, апаттар - олардың экологиялық зардаптары.
Ластаушы заттар топтамасы: газ тәріздес, сұйық және қатты түрлері. Таралу кӛздері.
Қазақстанның ӛндіріс региондары және олардың қазіргі замандағы экологиялық жағдайы.
Қоршаған ортаға тиетін әсер-ықпалды бағалау. Қоршаған орта - барлық тіршілік
иелерінің негізгі мекені. Халық денсаулығының жай-күйі мен мекен ортасының
ӛзгерістерін бағалаудың критерийлері. Табиғи ортаның ӛзгерістерінен болатын
зардаптарды бағалау. Ӛндіріс кӛздерінің экологиялық критерийлері және қоршаған
ортаның анықтаушылық (айқындаушылық) маңызы. Шикізатты қазын шығарудың жаңа
әдіс-амалдары және жаңа энергия турлері.
Ӛндіріс кӛздерінің табиғи ортаға тигізетін кауіпті әсерлер деңгейін азайтып,
тӛмендету мүмкіндіктері. Кері әсерлер деңгейін тӛмендетудің негізгі бағыттары.
Қалдыксыз
ӛндіріс
концепциялары,
қалдықсыз
және
жартылай
калдыксыз
технологиялардың негізгі бағыттары. Қалдық, шайынды сулар бӛлініп шыкпайтын ӛндіріс
кӛздері. Ӛндірістік шайынды суларды тазалау. Ӛндіріс кӛздерінің ластаушы газ тәріздес,
сұйық, қатты заттар түрлерінің мӛлшерін азайту, жою шаралары, сонымен қатар
автотранспорттан белінетін зиянды загтарды тӛмендету жолдары. Рекультивациялык
жолдар (тау-техникалық жэне биологиялық рекультивация).
Экологизация принциптері. Ӛндіріс кӛздерін экологизациялаудың негізгі
бағыттары мен міндетгері. Ӛндірістік технологиялардың экологиялық жағдайын сараптау
тұрғысынан қарастыратын принциптер. Ӛндіріс кӛздерін жақсартатын ресурстарды
пайдалану арқылы экологизациялау. Ресустарды пайдалануды қалыпты деңгейлерге
келтіру (оптималдау).
Қоршаған ортаны комнлексті сараптау. Қоршаган табиғи орта монитроингісі.
Табиғи ортаның ластануының монитоингісі, табиғи ресурстардың мониторингісі,
қоршаған орта монитоингісінің ғылыми негіздері. Қоршаған орамен болатын қарым-
қатынастарды стандарттау және құжаттау. Қоршаған ортаны қорғау аймағындағы білім
мен зерттеулердің ұйымдастыру, оларды біріктіру, белгілеу және бағыттау жағдайларын
жақсартатын ӛзекті деген мәселелерді шешу,
Қоршаған ортаны қорғаудың құқықтық нормалары. Қоршаған табиғи ортаны
қорғаудың құқықтық негіздері. Қоршаған ортаны қорғаудың міндеттері мен маңызы. Жер
қойнауын, жер қабатын, атмосферлік ауаны жэне су жүйелерін қорғайтын заңдар мен
заңдылықтар. Мүхит, теңіз суларының ластану деңгейлеріне бақылау жургізу. ӚсімдІктер
мен жануарлар дүниесін қорғау жолдары. Қоршаған ортаны қорғаудың халықаралық
құқыкгық негіздері.
Ӛндіріс кӛздерін экологизяциялау жолдары.
Қоршаған орта мониторингі
«Қоршаған ортаның мониторингі» пәнінің ұғымы мен мәні. Мониторингтің
сыныптамасы және деңгейлері. ГАЖ - бұл деректер қоры, анықтамалық-ақпараттық жүйе
және құбылыстарды зерттеу құралы. Табиғи орталарды ластайтын табиғи және
антропогенді кӛздер. Санитарлық-эпидемиологиялық мониоринг. Жергілікті мониторинг.
Ластануды анықтау. Уыттылық, оның дәрежесі (ӛлтіретін молшерлері) және әсері.
Суперэкотоксиканттар. Табиғи орта мен тағам ӛнімдерінің сапалық нормативтері.
Шектеулі рауалды мӛлшерлер.
Атмосфераның
тӛменгі
қабаттарындағы
ауаның
сапасы.
Атмосфераның
ластануының кешенді кӛрсеткіші. Ластағыш заттардың шығарылуы. Атмосфераға
шығарылатын заттардың түрлері. «Қышқыл жаңбыр» түзілуінің себептері және оның
салдары.
Судың сапасын нормалау және зиянды заттардың түрлері, олардың шектеулі
рауалды мӛлшерлері. Тӛгінді сулар жӛне олардың күрамы. Суды тазалаудың тәсілдері.
Шығарындылар және ластанудың әр түрлеріне арналған байрақшалық сипаттамалар. Таза
судың эталоны ретіндегі тау суы.
Топырақтың сапасын нормалау және зиянды заттардың түрлері, олардың шектеулі
рауалды мӛлшерлері. Жиынтықты керсеткіш бойынша топырақтың ластану қатерін
бағалау шкаласы. Топырақты санитарлык тұрғыдан қорғау. Топырақтың ӛзін езі тазартуы.
Тағам ӛнімдеріндегі зиянды заттардың шектеулі жол берілген мӛлшерлері. Химиялық
қосылымдардың уыттылық сипаттамасына байланысты олардың кауіптілік сыныптары.
Ықпалдық мониторинг. Радиациялык кауіпсіздік саласындағы нормалау.
Радиобелсенді заттардьщ жартылай ыдырау кезеңдері. Экспозициялық доза. Иондаушы
сәулеленудің түрлі топтарға (қызметкерлер, түрғындар) арналған негізгі дозалық шектері.
Жүйелік геоэкологиялық мониторинг. Табиғи ортаға жасалатын антропогендік әсер.
Жүйе, экожүие, геожүйе. Геоэкологиялық жағдай. Резистенттік және серпімді тӛзімділік.
«Экожүиелердің тізбекті реакциялары». Ауыл шаруашылығы ӛндірісінің, металлургия
зауыттарының, тау-кен қазбалау жұмыстарының және басқалардың ландшафттьщ
құрылыстарына әсері.
Жүйелік геоэкологиялық мониторинг. Сукцессия сатылары. Геоэкологиялық
мониторинг жүргізу әдістері. Техникалық тектегі ӛнімдердің табиғи ортада уытсыздануға
қабілетін сипаттайтын факторлар. Ауыр металдар. Ауыр металдармен және
бейметалдармен ластану кӛздері. Әр түрлі кәсіпорындардың табиғи ортаны ауыр
металдармен салыстырмалы түрде ластауы. Ірі калалардың аумағындағы ауыр металдар.
Қаланың түрлі бӛліктерінің ластанудағы уақыттың, қарқындылықтың рӛлі.
Пестицидтердің табиғи ортаға әсері. Тыңайтқыштарды қолданудың мониторингі.
Тыңайтқыштардың негізгі түрлері - азот, фосфор, калий. Сырттан енгізілген
элементтердің қозғалысы, олардың табиғи ортаға әсері.
Мұздықтар жүйелерінің мониторингі. Ыстық елдердің тау мұздыктары - суық тұщы
суды сақтайтын ӛзіндік бір бағалы қор. Гляциологиялық мониторинг.
Топырак мониторингі. Суарылатын топырақтардың экологиялық ӛзгерістерінің
мониторингі. Топырақ биотасының антропогендік ықпалға жауабының мониторингі.
Қоршаған ортаның ластануын сынап бағалау үшін топырақтың биохимиялық
белсенділігін пайдалану.
Ормандар мониторингі. Орманның қорғаныс сипаттары, Орман ӛрттерінін
мониторингі жүйесі. Жас ормандарды пайдаланудың экономикалық-экологиялық
теңгерімсіздігі. Табиғи ортаның ғаламдық мониторингі.
Авиациялық мониторинг. Ғарыштық мониторинг. Биосфераның ғаламдық
ӛзгеруіндегі адамның атқаратын рӛлі. Ӛсімдік әлемінің табиғи тіршілік етуінің
ғаламшарды тазартудағы атқаратын релі. Жер шарын қашықтан тексеру. Экологиялық
жағдайлардьщ ғарыштық мониторингі және оларды картаға түсіру жағынан қамтамасыз
ету.
Атмосфераның ғаламдық антропогендік ластануының түрлері мен тәсілдері.
Литосфераньщ
ғаламдық
ластануына
әсер
ететін
антропогендік
факторлар.
Гидросфераның ғаламдық ластануы. Гидросфера мен су тепе-теңдігіне жасалатын
белсенді ықпал.
Қоршаған орта мен табиғи ресурстардьщ мониторингінің біртұтас мемлекеттік
ақпараттық жүйесі (ҚО мен ТР МБМА) туралы ереже.
Экология және табиғи ресурстар министрлігі қоршаған орта мен табиғи ресурстарды
қорғау, зерделеу, олардың мониторингі саласындағы мемлекеттік басқарудың орталық
аткарушы органы ретінде. ҚО мен ТР МБМА құрылымдау жалпы мемлекеттік, аймақтық
(аумақтық филиалдары), жергілікті (түрақты жэне жылжымалы байқау станциялары).
Гидрометеорологиялық бақылаулар мен коршаған ортаның мониторингінің
мемлекеттік жүйесі (МБЖ). МБЖ элементтерінің ұйымдастырушылық құрылымы:
бакылау орындары, гидрометеорология мен мониторинг жӛніндегі облыстык орталыктар,
акпарат жинау және ӛңдеу орталығы, Мониторинг орталығы, Ауа-райы бюросы.
Ақпараттық жүйелер. Геоақпараттық жүйенің құрылымы. Басқарушылық
шешімдерге қолдау кӛрсету блогы. Ақпараттык, іздестіру жүйелері. Экологиялық
сараптамалар блогы. Анықтамалық-нормативтік блок. Деректер қоры блогы - аумақтық,
құрылыстык, элементтік және мақсаттык кіріктірумен байланысты пәндік деректердің
ішкі жүйесі. Білім қоры блогы - суреттеуге, болжамдар жасауға, оңтайландыруға, картаға
түсіруге арналған үлгілердің жиынтығы.
Зертханалық және іс-тежірибелік дӛрістердің үлгілік тізбесі. Пәнмен таныстыру:
табиғи ортаның ахуалын байқау, бағалау және болжау. Ықпал ету кӛздерінің мониторингі.
Ықпал
ету
факторларьшың
мониторингі,
олардың
айкындамалары
мен
айырмашылықтары.
Атмосфералық ауадағы зиянды заттардың шектеулі жол берілген молшері, мг/м
3
.
Шектеулі жол берілген мӛлшерлердің ауадағы әр түрлерінің кейбір заттар бойынша
аракатынасы.
Атмосфераның ластануының кешенді кӛрсеткіші (АЛК). Қатер сыныптары, УГ-2
немесе «Пчелка» түрпатты газталдауыш. Фотокалориметр - түстік реакцияларды Іске
асыруға негізделген параметрлерді ӛлшеуге арналған. Органикалық қоспаларды
айқындауға арналған газдық хроматограф.
Жұмыс орындарының ауасындағы радиобелсенді заттардын шектеулі рауалды
мӛлшерлері. Ластаушы заттардын шоғырлы (немесе түтас) шығындылары, ШРШ.
«Қышқыл жаңбыр» түзілуінің себептері және оның салдары. Осы жауын-шашыннын
ықпалымен синтезделу мен ыдыраудың теңгерімі. Тағам ӛнімдерін дайындау кезінде
ауаны микробиологиялық түрғыдан бақылау.
Шаруашылық пен ауыз су үшін пайдаланылатын су айдындағы судың саласының
және балық шаруашылығының мақсаттарына арналған судың сапасының салыстырмалы
ахуалы, Тӛгінді сулар және олардың құрамы. Суарылатын сулардың және басқа
нысандардың ластануы мен экологиялык. ӛзгерістерін есептеп шығаруға арналған
физикалық және биологиялык параметрлерді лайдалану. Аэробтық және анаэробтык шіру
үдірістері. Су түбіндегі шӛгінділер.
Сулы ерітінділердің қарсыласуын ӛлшеуге арналған кондуктомер. Иономер, рН-метр
- ерітінділердегі сутегі кӛрсеткішін (рн), нитраттардың, хлоридтер мен басқа да
иондардың санын айқындауға арналған.
Топырақтардың стандартты үлгілері. Аймакка түсетін шектеулі рауалды жүктемелер.
Топырақты санитарлық түрғыдан қорғау.
Қайта пайдаланылған жыныстардағы химиялық қосылымдардың қалдықтарын есептеу
(құрамындағы пайызы (%) - алып шығу пайызы (%), пайдалы қазбалардың айқындалып
отырған қосылымдарындағы атомдық бӛлшектерді есепке ала отырып).
Уранды жер асты сілтісіздендіретін кӛсіпорындардағы қоршаған ортаны қорғау
тұрғысында. Радиобелсенді заттардың жартылай ыдырау кезеңдері. Цезий-137-ні
айқындауға арналған гамма-спектрометрия. Стронций-90-ды, плутоний-239-ды, 240-ты
айқындауға арналған радиохимиялық әдіс.
Үйінділердің, карьерлердің, шахталардың кӛлемдері мен үстіңгІ беттері. Текше
тәріздес, конус тәріздес, цилиндр пішінді нысандардың кӛлемдерінің, үстіңгі беттерінің
формулалары.
Фотометрия мен спектрофотометрия, люминесценттік талдама, электрометриялық
әдістер, ион алмасу хроматографиясы, қағаздағы хроматография - пестицид іздерін
сандық жағынан айқындауға арналған. Потенциометрия, жалынды спектрофотометрия.
Нейтрондық-активадиялық талдама.
Түз шығып қалатын кӛздердің және тұзды шаң шӛгуі ықтимал аудандардың
карталарын жасау. Құрғақ жӛне дымқыл сортаңдар. Аймақтык және ғаламдық
мониторингіге арналған аэро-ғарыштық картографияны қамтамасыз ету.
Экологиялық орташа ауқымды карта жасау. Геоэкологиялық картаның мазмұны.
Экологиялық карта жасау әдістемесі. Атмосферадағы, гидросферадағы, литосферадағы,
топырақтар мен ӛсімдік жабынындағы экологиялық ахуапды карталарда бейнелеу.
Экологиялық нормалау негіздері және сараптама
Қоршаған ортаға әсерді экологиялық нормалау және сараптауды басқару
негіздері. Қоршаған ортаның жалпы сипаттамасы. Қоршаған ортаның ластануы.
Қоршаған ортаға әсер етуді басқару. Қоршаған ортаның сапасын бақылау. Бақылау
тәсілдері. Қоршаған ортаға әсер етуді бақылау әдістері. Ақпараттық - қоршаған орта
параметрлері ӛзгереруінің мониторингі. Алдыналу -экологиялық сараптама. Әкімшілік
ескерту. Мемлекеттік экологиялык бақылау, экологиялық аудит. Жазалау заңдық,
экономикалық, қаржылык әсер ету шаралары.
Қоршаған ортаның қорғаудың тарихи кезеңдері: консервативтік, табиғи
ресурстык,антропоорталықтық. Экологиялық іс-әрекет түрлері және олардың ӛзара
байланысы. Бақылау. МЭБ (мемлекеттік экологиялык бақылау), ҚЭБ (қогамдық
экологиялық бақылау), ӚЭБ (ӛндірістік экологиялық бакылау). ҚҚМ (шығу кӛздері мен
қалдықтар мониторингі). ЭА (экологиялық аудит).
Экологиялық мӛлшерлеу. Нормативтік және нормативтік емес кӛрсеткіштер.
Нормативтік кӛрсеткіщтер бекітілген құжаттар. Негізгі конвенциялар мен қаттамалар.
Табиғатты қорғау нормативтері мен ережелері бекітілген негізгі заңдар. Табиғатты қорғау
және табиғат ресурстық нормалар, ережелер, шешімдер, уақытша шешімдер, белгіленген
тәртіптер, мемлекеттік стандарттар.
Санитарлық-гигиеналық нормативтер. Санитарлық -гигиеналық нормалаудың
теориялық негіздері. Ағзалардың зиянды әсерлерге жауаптарыньщ заңдылықтары. Зиянды
заттарды классификациялау принциптері. Улы заттардың қауіптілік кластары.
Ӛндіріс -шаруашылық нормативтері. Лимиттер. Қалдықтар. Қалдық жиналу
нормативтері. Қалдықтарды орналастыру лимиті. Қоршаған орта сапасының комплекті
нормативтері. Қоршаған ортаға шекті рауалы жүктеме. Су қорғау зонасы. Санитарлық
қорғау зонасы.
Экожүйенің жай күйін нормалау. Санитарлық-гигиеналық және экожүйелік нормалау
арасындағы ӛзара байланыс. Экожүйелерді нормалық және патологиялық бағалау
проблемасының сандық тәсілі. Микросколиялық тәсіл. Макроскопиялық тәсіл.
Дескрипторлар мен маркерлер. Табиғи экожүйелерге әсер ету мүмкіндігінің шегі. Табиғи
жүйеге зиянды факторларьшың әсер рауалы деңгейі. Антропогендік салмақтар. Экожүйеге
зиянды заттардың қалдықтары мен шығындыларын шығарудың шекті рауалы мӛлшері.
Экожүйелердің экологиялык тұрақтылығы. Экожүйелердің буферлік сыйымдылығы.
Тӛтенше экологиялық жағдайлар зоналары. Экологиялық апат зоналары. Экологиялық
қолайсыз зоналарды анықтау ӛлшемдері. Табиғи ортаның ӛзгеру багалау ӛлшемдері.
Химиялық, физикалық және биологиялык ластаулардьщ ерекшелігі және олардың әсерін
нормалау, Қоршаған орта компанентерінің сапасын нормалау. Ауа ортасының газ құрамы
және негізгі. Ластаушы компаненттер. Бақылау параметрлері. Қоршаған ортаның
ӛндірістік зиянды сәулелермен ластануы. Атмосфераның ауаның ластану мӛлшерін
нормалау. Ауа ортасының жай күйін бақылау әдістері мен аспаптары.
Су ортасының сапасын бақылау. Судың тудыну сапасы және негізгі ластаушы
компаненттері. Бақылау параметрлері. Су сапасын нормалау. Ауыз судың сапа
нормативтері. Шайынды сулардың қосылу мӛлшерін нормалау. Шайынды су лимиттері.
Су жұмсау лимиттері. Су ортасы сапасын бакылау әдістері мен аспаптары.
Топырақ сапасын бақылау. Экологиялық таза топырактың сипаттамасы. Топырақты
ластаудың негізгі кӛздері мен ластаушылардың сипаттамасы. Бақылау параметрлері.
Топырақ сапасын нормалау. Топырақ сапасын бақылау әдістері мен аспаптары.
Тамақ ӛнімдері мен тұтыну заттардың сапасын нормалау.
ҚОЭЕБ - коршаған ортаға тигізелетін әсерді бағалау және экологиялық
сараптама. Табиғатты пайдалануды нормалау. ҚОЭЕБ мақсаты, міндеттері және
қызметтері. ҚОЭЕБ принциптері. ҚОЭЕБ мәні. ҚОЭЕБ пайдалану аумағы. ҚОЭЕБ
процедураларынын этаптары. ҚОЭЕБ нәтижелерін қорытыл жазу. ҚОЭЕБ субъектілері.
ҚОЭЕБ қоғамда алатын орны. Қазақстанда ҚОЭЕБ жүргізу ерекшеліктері. ҚР ҚОЭЕБ
туралы заңдары. ҚОЭЕБ саласындағы дүние жүзілік тәжерибие. ҚР және алыс жақын шет
елдерде ҚОЭЕБ пайдаланудың салыстырмалы сипаттамасы.
Экологиялық сараптама. Экологиялық сараптама міндеттері. Экологиялық
сараптаманьщ қызметтері. Экологиялық сараптама объектілері. Экологиялық сараптама
субъектілері. Экологиялық сараптама принциптері. Экологиялық саралтама түрлері:
мемлекеттік экологиялық сараптама, қоғамдық мемлекеттік сараптама. Алғашқы және
қайталанған сараптама. Экологиялык сараптаманың жариялалығы. Жобаға вета қою және
негізгі бағыттар. Мемлекеттік экологиялық сараптама. Мемлекеттік экологиялык
сараптаманың
жүргізуді
ұйымдастыру
формалары.
Мемлекеттік
экологиялық
экспертизаны жүргізуді ұйымдастыру. Экологиялық сараптама кезеңдері. Мемлекеттік
экологиялық сараптама тапсырылатын кұжаттар мен материалдар. Мемлекеттік
экологиялық сараптама қүқытары мен гарантиялары. Жүргізу уақыты және іс-эрекет
уақыты. қоғамдық экологиялық сараптама. Ӛкілеттілігі, працедуралары, тіркелуі.
Қаржылау мәселелері. Тапсырыс берушілердің кұқықтары мең міндеттері.
Келіспеушіліктердің ретгеу тәртіптері. Табиғат қорғау заңдарының бұзылу түрлері. ҚР
экспертиза жургізілу ерекшеліктері. ҚР сараптама саласындағы заңдары. Экологиялық
сараптама саласындағы дүние жүзіндегі тәжирибие. Қазақстандағы және алыс жақын шет
елдердегі экологиялық сараптаманы пайдаланудың салыстырмалы сипаттамасы.
Экологиялық аудит. Экологиялық аудит түсінігі. Экологиялық аудиттің ҚОЭБ пен
экологиялық сараптамадан принциптік айырмашылығы. Аудит процедураларын жүргізуді
қажет ететін жағдайлар. Экологиялық аудиттің даму болашағы. Экологиялық аудит
жүргізу бағыттары. Экологиялық аудиттің құрылымы мен құрамы, ұйымдастырылуы.
Жүргізу қаттамасы. Экологиялық аудит жургізу кезеңдері. Іс-эрекет дайындығы.
Экологиялық аудит жүргізуге қажетгі техникалық кркаттар тізімі. Экологаялық аудит
жүргізу. Қорытынды баяндама дайындау, Қоршаган ортаны қорғауды басқаруды
әзірленген жоспарын жасау. Жоспарда белгіленген істердің жүзеге асыруын бақылау. ҚР
экологиялық аудит жұргізудің ерекшеліктері. Экологиялық аудит саласындағы заңдар.
Экологиялық аудит пайдаланудьщ дүние жузілік тәжерибиесі, Қазақстандағы және алыс
жақын шет елдердегі экологиялық аудитгі пайдаланудың салыстармалы сипаттамасы.
ҚР табиғат пайдалануды мӛлшерлеу. Қоршаған ортаны қорғау және экологиялық
қауіпсіздікті сақтау саласындағы іс-әрекеттерді, табиғат пайдалануды лицешиялау
тәртіптері мен принциптері. Табиғат пайдалануды лицензиялау. Табиғат пайдалану
құкығын алудың лицензиялық (руқсатгык тәртібі). Табиғат ресурстарының пайдалану
шеңберіндегі рұқсаттың әртүрлілігі. Комллекстік табиғат пайдалану. Табиғат
пайдаланудың комплексті лицензиялау туралы негізгі ережелері. Қоршаған ортаны қорғау
және экологиялық қауіпсіздікті қамтамассыз ету саласьшдағы лицензиялау. Табиғи
ресурстық лицензиялардың құқықтық мәні. табиғат пайдаланудағы келісім шарттық
бастаманың дамуы.
Экологиялық сертификация түсінігі. Экологиялық сертификациялардың 14000
сериялы Халық аралық стандарттары. Стандарттау жӛніндегі Халық аралык (ИСО). ИСО
14 000 стандарттары экологаялық кӛрсеткіштерді жақсартуға жағдай туғазатын
жүйелендірілген негізі. ИСО стандарттарының бӛлімдері.
Экологиялық маркетинг жүйесіндегі экологиялық қамсыздандыру мен экологиялық
аудиттің ережелері мен принциптері. Экологиялық қамсыздандыру (қоршаған ортага
тигізген зиянды қамсыздандыру жауапкершілігі). Қоршаған ортанын апаттық жағдайда
ластау. Экологиялық қамсыздандыру жүйесі. Экологиялық камсыздандырудың негізгі
кызметтері. Экологиялық қамсыздандыру жүйесінің құрамдас бӛліктері, Міндетті түрде
қамсыздандыру. Ерікті турде камсыздандыру. Экологиялық аудит ӛндірістік компания іс-
эрекетінің экологиялық аспектілері туралы маркетингтік мағлұмат кӛзі. Экологиялық
қызмет саласының қалыптасуы (аудит және қамсыздандыру).
Достарыңызбен бөлісу: |