Кіріспе қазақстан Республикасының мемлекеттік білім стандарттарының талаптарына сәйкес, 050608

 

 

КІРІСПЕ 

 

Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік  білім  стандарттарының 

талаптарына сәйкес, 050608 «Экология» мамандығын бітіруші – эколог ӛзінің 

кәсіби  даярлығының  деңгейіне  сәйкес,  маман  ретінде  қоршаған  ортаны 

қорғау және экологияның ғаламдық, аймақтық, жаппай проблемалары туралы 

жалпы түсінік болуы қажет. 

Эколог білуі қажет: 

-  биосфераның  дамуы  мен  құрылымын,  қызметінің  негізгі 

заңдылықтарын;  сонымен  қатар  әртүрлі  ластану  кӛздерінен,  олардың  құрам 

бӛліктерін қорғау әдістері мен тәсілдері; 

- топырақ, су экожүйелері, ӛсімдіктер, жануарлар, адам, микроағзалар 

экологиясын;  оларды  қорғау  әдістерін;  жүйелі  экологиялық  талдаудың 

негіздерін; 

-  табиғи    ресурстарды  молықтыру  мен  есептеу  принциптерін,  тірі 

материяны ұйымдастырудың түрлі деңгейлеріне экологиялық факторлардың 

ықпалы; 

- экологиялық ғылыми тәжірибелерді ӛткізудің әдістері; 

Эколог істей білу керек: 

-  экологиялық  есептерді  шешуде  фундаментальды  ғылымдардың 

заңдарын қолдана білуі қажет; стандартты экологиялық жағдайларды болжау 

және модельдеу; 

- табиғатты пайдалануды басқаруға қажетті шараларды ӛткізу; 

-  экожүйелерді  және  олардың  процестерін  зерттеуде  қазіргі  кездегі 

әдістерді қолдану; 

-  жиналған  мәліметтерге  статистикалық  ӛңдеу  жүргізу,  қорытынды 

есеп жасай білу және ғылыми-техникалық құжаттаманы жүргізе білуі; 

- далалы жағдайда жұмыс жасай білу, экспедицияларды жүргізу және 

оларды  ұйымдастыру  білу;  ластану  кӛздерін  анықтай  білу  және  олардың 

классификациясын білу; 

-  оқу-тәжірибелік  құралдарды,  техникалық  оқу  құралдарын  қолдана 

білу;  

Қоршаған  ортаның  сапасына  баға  беру  және  бақылаудың  әдістерін 

қолдана білу: 

-  қоршаған  ортаны  қорғау  мен  табиғатты  тиімді  пайдалануға 

бағытталған іс-шараларды орындау; 

Эколог білуі қажет: 

-  қоршаған  ортаның  сапасын  бағалаудың  түрлі  әдістерін,  табиғи 

үрдістер  мен  құбылыстарды  экспериментелды  зерттеуде  негізгі  тәсілдерді 

қолдана  білуі,  бақылаулар  мен  эксперименттерден  алынған  мәліметтерді 

ӛңдеу. 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПӘНДЕР ТІЗІМІ 

 

І ТАРАУ: ТЕОРИЯЛЫҚ  ЭКОЛОГИЯ 

Экология. 

Қоршаған орта туралы ілім. 

Ӛсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдердің биоәралуандылығы 

Биологиялық  экология. 

Әлеуметтік экология және тұрақты даму.  

Экологиялық білім және дүниетаным  

 

ІІ ТАРАУ: ҚОЛДАНБАЛЫ  ЭКОЛОГИЯ 

Табиғатты пайдалану экономикасы. 

Топырақтану.  

Геоэкология. 

Ӛнеркәсіптік экология.  

Қоршаған орта мониторингі. 

Экологиялық нормалау және сараптама.  

Биогеохимия және экотоксикология 

Экологиялық құқық, менеджмент және маркетинг негіздері. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І ТАРАУ:ТЕОРИЯЛЫҚ ЭКОЛОГИЯ 

 

Экология 

Экология пәні ретінде. Экологияның міндеттері мен әдістері. Экологиялық білімдердің 

қалыптасуы және дамуының қысқаша тарихы. Экология элементтері кӛне дәірден бастап 

XVIII  ғ.  соңына  дейін.  А.  Гумбольдт,  Ч.  Дарвин,  К.Ф.  Рулье,  Н.А.  Северцов.  Геккель 

жұмыстарының  маңызы.  В.И.  Вернадский,  Ч.  Элтон,  Г.Ф.  Гаузе,  В.Н.  Сукачев  және  т.б. 

еңбектері.  Экологияның  Э.  Геккель  бойынша  анықтамасы.  Экологияның  бӛлімдері: 

аутэкология,  демэкология,  синэкология,  ғаламдық  экология.  Экологияның  басқа  іргелі 

пәндермен  байланысы.  Табиғатты  пайдалануды  және  адамзаттың  ғаламдық  болашағын 

дамыту  үшін  экологияның  іргелі  биологиялық  пәні  ретінде  маңыздылығы.  Экологияның 

практикалық маңызы. Экологиялқ мәселелер, оның қазіргі экономикалық және саясаттық 

үрдістердегі  орны  мен  ролі.  Шет  елдердегі  және  Қазақстандағы  экологиялық 

зерттеулердің  бағыттары.  Қоршаған  ортаны  қорғау  және  табиғат  пайдалану  саласында 

жаңа әдістер мен технологияларды дайындау және ендіру үрдістері. 

Жалпы экологияның негіздері 

Организм және орта 

Жер  бетіндегі  тіршіліктің  пайда  болуының  қысқаша  тарихы.  ДЖ.Берналдың  биопоэз 

теориясы, оның негізі. Тірі емес материядан тіршіліктің пайда болу мүмкіндігінің негізгі 

жағдайлары. Жер бетіндегі химиялық және биологиялық эволюцияның кезеңдері. 

Тірі  организмдердің  ұйымдастырылуының  деңгейлері.  Ӛсімдіктер  мен  жануарлар 

алуантүрлілігі.  Биологиялық  алуантүрлілікке  әсер  ететінфакторлар.  Жер  бетіндегі 

экожүйелер:  тропикалық  ормандар,  шӛлдер,  шӛлейттер,  далалар,  тайга  тндра.  Негізгі  су 

экожүйелері: теңіз және тұщы сулар. Континеттер дрейфі мен плита тектоникасы туралы 

теория. 

Дарақ экологиясы – аутэкология 

Организм  және  оның  тіршілік  жағдайлары.  Экологилық  факторлар  және  олардың 

жүйесі.Абиотикалық  және  биотикалық  факторлар.  Антропогендік  факторлар  – 

экологиялық  факторлардың  ерекше  тобы.  Шектеуші  факторлар.  Ю.  Либихтың  минимум 

заңы.  В.  Шелфорттың  толеранттық  заңы.  Толеранттық  диапазоны.  Стенебионтты 

жәнеэврибионтты  организмдер.  Негізгі  абиотикалық  факторлардың  жарықтанғандық, 

температура,  ылғалдану,  тұздану  және  т.б.  экологиялық  маңыздары.  Организмдердің 

индикациялық маңызы. 

Популяцилық экология – демэкология 

Популяция  туралы  түсінік.  Популяцияның  статикалық  сипаттамасы:  саны 

(тығыздығы)  және  популяцияның  биомассасы,  жастық  және  жныстық  құрамдары. 

Кеңістікке орналасу және оның ӛзгешелігі, кездейсоқ, біркелкі, топтасып. Популяцияның 

динамикалық  сипаттамасы;  туылымы,  даму  қарқыны,  ӛлім  –  жітімі.  Тірі  қалу  қисығы, 

экспоненциалд  даму,  биотикалық  потенциал.  Популяция  тығыздығы  мен  байланысты 

және  байланысты  емес  факторлар.  Санның  түраралық  реттелуі.  Экологиялық  қуыс, 

потенциалды және жүзеге асқан. 

Қауымдастық экологиясы – синэкология 

Биоценоз, биогеоценоз, экожүйе туралы түсінік. Экожүйенің энергетикалық  балансы. 

Экожүйедегі  энергия  ағымы  және  химиялық  элементтер  айналымы.  Термодинамикалық 

зңның  экожүйеде  орындалуы.  Кӛмірсутек,  азао,  оттегі  және  басқа  химиялық 

элементтердің  айналымы.  Биоценоздың  трофикалық  құрылымы.  Қоректену  тізбектері 

және  трофикалық  деңгейлер,  қоректену.  Биоценоздардың  ӛнімділігі.  Организмдер 

арасындағы қарым – қатынастардың типтері: бәсекелестік, жыртқыштық, арам тамақтық, 

симбиоз,  комменсализм,  аменсализм.  Түр  аралық  бәсекелестік  қауымдастықтың  түр 

құрылымын  сақтаудың  негізгі  бір  механизімі  ретінде.  Экожүйенің  тұтастығы 

жәнетұрақтылығы.  Экожүйенің  гемеостазы,  кері  байланыс  механизмі.  Экологиялық 

сукцессия.  Табиғи  сукцессия  процесінде  және  антропогендік  әрекетінен  биологиялық 

әртүрліліктің ӛзгеруі. 

Биосфера және оның ресурстары 

Биосфера  туралы  ілім  және  В.И.  вернадский  биосерлі  –  ноосфералық 

концепциясы 

Биосфера туралы концепциясының қалыптасуы. Биосфера және ноосфера туралы В.И. 

Вернадский ілімі, тірі зат концепциясы. Тірі заттыңәлемдік ролін анықтау. Антропогендік 

әрекеттік  концепциясы  күшті  геологиялық  және  геохимиялық  факторлар  ретінде. 

Экожүйедегі  адамның  орны  мен  ролі.  Қазіргі  кезең  биосферасы.  Биосферадағы  затар 

айналымы.  Әлемдік  биорхимиялық  циклдар.  В.И.  Вернадскийдің  негізгі  биохимиялық 

заңдары. Ӛндірістің даму қарқыны және қоршаған ортаға түсетін салмақ. 

Табиғи қорлар және табиғатты тиімді пайдалану 

Жердің  табиғи  қорларынң  сипаттамасы:  литосфера,  гидросфера,  және  атмосфера. 

Табиғи  қорлардың  жүйелері.  Адамзатты  табиғи  қорлармен  қамтамасыз  ету  проблемасы. 

Табиғатты тиімді пайдалану. Қалдықсыз технологияларды дамыту. 

Су ресурстары және оны қорғау. Жер бетіндегі су ресурстары. Адамның шаруашылық 

қызметіндегі судың маңыздылығы. Суды қамтамасыз ету және суды пайдалану, жүйелеу, 

түрлері. Су қорларын тиімді пайдаланудың негізгі бағыттары. Судың ластану кӛздері және 

су  қорларын  дұрыс  пайдаланбау.  Су  қоймаларында  зиянды  заттардың  шектелуі 

кӛрсеткіштері.  Ӛндірістік  және  тұрмыстық  ағынды  сулардың  сипаттамасы.  Ағынды 

суларды  ластаушы  құрамдарының  тірі  организмдерге  әсері.  Ағынды  суларды  тазалау 

әдістері:  механикалық,  химиялық,  және  биологиялық.  Су  қоймаларының  жылылқ 

ластануының  себептері  және  салдары.  Жерасты  сулары,  олардың  маңызы  және  қорғау 

жолдары. Суды тазалауда тірі организмдердің ролі. Организмдер су сапасының кӛрсеткіші 

ретінде. Қазақстандағы су қорларының проблемалары. 

Атмосфералық ауа және оны қорғау жолдары. Атмосфераның газдық құрамы. Қазіргі 

атмосфераны  қалыптастыруда  тірі  организмдердің  рлі.  Атмосфералық  ауаның 

ластануының  себептері  мен  салдары.  Әртүрлі  шығындылардың  жүйелері  және 

сипаттамасы.  Атмосферадағы  ластаушы  заттардың  шектеулі  рұқсат  мӛлшері  (ШРМ). 

Атмосфералық  ауаны тазалауда кӛгалдандырудың ролі. Атмосфералық  ауаны қорғаудың 

құқықтық  негіздері.  Атмосфераның  ластануының  зиянды  әсерлері.  Фотохимиялық  түтін 

және  оның  пайда  болу  себептері.  Ауаның  ластануының  топыраққа  және  ӛсімдіктерге 

әсері.  Атмосфераның  ластануының  ғаламдық  салдары:  Жер  бетінде  климаттың, 

радияцияның, термикалық режимнің, Әлемдік Мұхиттің иондық құрамының ӛзгерулері. 

Топырақтар  және  оларды  тиімді  пайдалану.  Қазақстан  жер  қорларының  экологиялық 

жағдайы.  Жер  қорларының  ластануы  және  құнарсыздану  кӛздері,  себептері.  Шӛлдену 

проблемасы. Жерді қорғау шаралары. Жерді рекультивациялау және оның түрлері. 

Табиғатты қорғау 

Қазіргі кезеңнің әлемдік экологиялық мәселелері 

Қазіргі  кезеңнің  әлемдік  экологиялық  мәселелері:  климаттық  ӛзгерістер,  озон 

қабатының  азаюы,  қышқыл  жаңбырлар,  шӛлдену,  биологиялық  әртүрліліктің  азаюы. 

Ауылшаруашылық,  ӛндірістің  даму  нәтижесінде  пайда  болған  экологиялық  мәселелер. 

Пестициттерді  пайдаланудың  экологиялық  салдары.  Ауылшаруашылыққа  зиян  тигізетін, 

улы  химикаттарға  тұрақтытүрлердің  пайда  болуы.  Ауа,  топырақ,  Әлемдік  мұхиттың 

глобальды ластануы. Қоршаған ортаның ластануының тірі организмдерге әсері. 

Қазіргі кезеңнің әлеуметтік – экологиялық мәселелері 

Әлеуметтік  –  экологиялық  мәселелер:  халық  санының  ӛсуі,  ресурсты  кризис, 

генофонттың  ӛзгеруі,  ортаның  жалпы  агрессивтігінің  ұлғаы,  әсерлердің  жаңа  түрлері. 

Соғыстар: Экологиялық себептері мен салдары. Әскери  - ӛндірістік кешен және тіршілік 

ортасы.  Радиясия  және  ӛмір.  Радиоактивті  изотоптардың  биосферада  жылжу  жолдары. 

Қазақстанның  экологиялық  проблемалары.  ҚР  табиғи  ортасының  бұзылу  процесі  оның 

себеп – салдары. Арал ӛңірінің әлеуметтік – экологиялық проблемалары. Семей ядролық 

полигоны  және  ҚР  территориясындағы  полигондар.  Невада-Семей  ядролық  жарылысқа 

қарсы озғалыс. Ядролық жарылыстардың адамзатқа тигізетін салдары. Қоршаған ортаның 

жағдайын  бағалаудың  әдістері  мен  критерилері.  Экологиялық  мониторинг,  оны 

ұйымдастыру  принциптері.  Химиялық,  физикалық,  биологиялық  мониторинг.  Қоршаған 

ортаға  қатысты  заңды  және  құқықтық  қатынастар.  Адамның  экологиялық  білім  алуында 

этикалық және эстетикалық проблемалар. 

Қоршаған орта және адам қоғамның тұрақты дамуы 

Әлеуметті  –  экологиялық  дағдарыс  және  тұрақты  даму.  Тұрақты  қоғам  моделі,  оның 

іске  асу  қасиеттері  мен  принциптері.  Тұрақты  дамуды  қамтамасыз  етуде  халықаралық 

қызмет  атқару.  Тұрақты  даму  теориясын  ғылыми  анықтауда  халықаралық  ұйымдардың 

қызметі.  Қорғалатын  территориялар  –  қоршаған  ортаны  қорғаудың  бір  түрі  ретінде. 

Генетикалық  әртүрлілікті  қорғау.  Биосфералық  резерватар.  Биосфералық  резерваттарды 

дамытудағы  Севиль  стратегиясы.  Қызыл  кітап.  Халықаралық  ұйымдардың  құжаттары. 

Қоршаған  ортаны  қорғау  және  табиғатты  тиімді  пайдалану  негіздерін  жасау  – 

биосфераның ноосфераға ауысудағы қажетті кезеңі. 

Қоршаған  ортаны  бақылауды  және  мониторингті  ұйымдастыру  принциптері. 

Қоршаған ортаның жағдайын бағалау әдістері мен кӛрсеткіштері. Мониторингтің барлық 

түрлерін  (ілемдік,  аумақтық,  фондық,  табиғи  –  шаруашылық,  биоэкологиялық, 

геоэкологиялық)  ұйымдастырудың  негізгі  жолдары  және  принциптері.  Табиғи  ортаның 

жағдайы және оның қорларын ақпараттық бақылаушының кадастрлық жүйелері. Кадастр 

түрлері және олардың сипаттамасы. Табиғи ортаның жағдайын есептеудің автоматикалық 

жүйесі. 

 

Қоршаған орта туралы ілім 

Қоршаған  орта  туралы  ілімнің  негізгі  мақсаты  мен  міндеттері  жараластың  жаңа 

ғылыми  пәндерінің  жетістіктері  негізінде  қоршаған  орта  туралы  ілімнің  дамуы.  Осы 

кездегі  орта  туралы  ілімнің  дамуы.  Осы  кездегі  басты  экологиялық  проблемаларды 

шешуде қоршаған орта туралы ілімнің алар орны. 

Жер  -  тірі  материяның  тіршілік  ету  орны.  Жер  планетасы  Күн  жүйесінің 

құрамына  кіретін  басқа  планеталар  қатарында.  Химиялық  құрамы.  Жер  қойнауында 

болатын  химиялық  элементтердің  негізгі  формалары.  Вернадский-Кларк  заңдылығы. 

Қоршаған  ортадағы  химиялық  элементтердің  миграциясы.  Табиғатта  болмайтын 

техногендік 

қосылыстар. 

Химиялық 

элементтің 

биогендік 

формалары. 

Тірі 

зат.В.И.Вернадскнйдің   тірі   зат   туралы   ілімі.   Тірі   заттың ерекшеліктері және оларға 

қатысты химиялық элементтердІң айналымы.  

Биосфера - адамзаттың тіршілік ортасы. Тірі организмдердің жер бетінде жаппай 

таралуы.  Жер  бетіңде

 

тіршіліктің  пайда  болуы  -  биосфераның  пайда  болуы.  Кейінгі  4 

млрд. Жьіл бойы жер бетінде орын алған табиғи апаттар. Биосфера-техносфера, ноосфера-

қоршаған орта күйінің - объективті эволюциялық даму. Ноосферлік ойланып-толғану және 

технологиялар. Биохимия ландшафттар, геохимиялык барьерлер. 

Тірі  организмдерге  әсер  -  ықпал  етуші  табиғи  факторлар.  Тірі  организмдердің 

қажетті тіршілік жағдайларын құраушы табиғи факторлар. ТіршілІк ортасының химиялық 

күрамы.  Қоршаған  ортадағы  химиялык  элеметтердің  шашырап  таралуы.  Жеткілікті, 

жеткіліксіз  элементтер.  Қоректік  элементтер  сызықтығы.  Организмдердің  тіршілік 

ортасында  болатын  химиялық  элементтердің  формалары.  Биосферадагы  химиялық 

элементтердІң  таралуы.  Химиялық  элементтердің  радиоактивті  ыдырауы  жэне  ӛмір. 

Магниттік  ӛріс  және  тірі  организмдер.  Энергияның  түр-түрі  (жылу,  электрдік)  және 

биосфера.  Геопатогендік  зоналар  геохимиялық  және  геофизикалық  іспеттес  және  тірі 

заттар. 

Атмосфера. 

Атмосфера 

құрылымы. 

Атмосфераның 

химиялық 

қүрамы. 

Атмосфераның  ластануының  антропогендік  ошақ-кӛздері.  Атмосфераның  антропогенді 

апатты  ластануының  тарихы.  Транспорт  жэне  ауа  кабаты.  ӛндіріс  және  ауа  қабаты. 

Пайдалы қазбаларды қазып алу және ауа қабаты. Атмосферлік ауаныц ластануын ескерту 

(құқықтық,  экономикапық,  техникалық  аспектілер).  Санитарлық  зоналар.  Ластаушы 

заттардың ӛсімдіктер, жануарлар дүниесіне әсері.  

Гидросфера. Су қасиеттері және тірі зат. Жер планетасы жоне су қабаты. Климатты 

реттеудегі  мұхиттардың  маңызы.  Теңіздер,  мұхиттар  ӛнімділігі.  Табиги  және  ластанған 

сулардың  химиялық  құрамы.  Су  қажеттілігінің  мӛлшері.  Ӛзен,  кӛлдер,  мұхиттардың 

ластануының алдын-алу. Су айналымы. Сулы қорыктық территориялар.  

Литосфера.  Топырақ  адамзатты  тағам  ӛнімдерімен  және  шикізатпен  қамтамасыз 

ететін  маңызды  құрал.  Топырак  мониторингі.  Топырақка  антропогендік  әсер  түрлері. 

Топырақтың  бұзылуы,  яғни  жырақтың  физикалық-химиялық  әсер-ықпалдарға  ұшырауы. 

Топырақ  биосфераның  экологаялық  күрме  түйіні  іспеттес.  Топырақта  жер  қыртысы, 

гидросфера аралығанда зат айналу процесінің тұйықталуы жүреді. 

Қоршаган  ортаның  осы  кездегі  проблемалары.  Топырақ  эрозиясы  (жел,  су,  жер 

суару).  Топырақтың  екінші  рет  тұздануы  және  т.б.  Рекультивация.  Жерді  ұтымды 

пайдаланудың және қорғаудың құқықтық нормалары. Халықаралық табиғи ресурстар. 

Халыкаралық құқықтық принциптері. қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық 

ынтымақтастықтың кұқыктық негіздері. 

Халықаралық 

ұйымдар 

және 

қоршаған 

орта 

мәселелері 

бойынша 

багдарламалар.  БҰҰ  бағыттары  бойынша  халықаралық  ұйымдар  (БҰҰ  коршаған  орта 

зкайындағы  бағдарламасы  -  ЮНЕП).  Европалық  экономикалық  комиссия  (ЕЭК).  Табиғи 

ресурстарды  және  табиғатты  қорғаудың  халықаралық  одағы  (МСОГТ),  ЮНЕСКО 

бағдарламасы "Адам және биосфера", Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ВОЗ) және 

басқалары. 

Қоршаған  ортаныц  аймактық  проблемалары.  Арал,  Балхаш  және  Семей 

полигоны  ӛңіріндегі  (немесе  Қазақстанның  ӛзге  де  нақтылы  аймақтарындағы)  қоршаған 

ортаны  қорғау  проблемалары.  Булінген  экожүйелерді  калпына  келтіру.  Атмосфералық 

ауа,  жер  асты  және  жер  беті  суларының  ластануьшың  алдын-алу.  Радиоактивті 

қалдықтарды кӛму. 

 

Ӛсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдер биоәралуандығы 

Ботаника,  зоология  микробиология  тірі  табиғаттың  алуантүрлілігін  зерттейтін 

ғылым.  Прокарииоттар  және  эукариоттар.  Тірі  организмдердің  биологиялық 

алуантүрлілігімен  –  тірі  табиғаттағы  патшалықтардың  санымен  таныстыру.  Ӛсімдіктер 

Жабынының экологиялық рӛлі. 

Тірі организмдердің алуантүрлілігінің экожүйенің қалыпты жағдайда болуына әсері. 

Биологиялықалуантүрлілік  туралы  конвенция  (Рио-де-Жанейро,  1992).  Ӛсімдіктердің, 

жануарлардың және микроорганизмдердің биосферадағы және адам ӛміріндегі маңызы. 

Ботаниканың, зоологияның және микробиологияның тарихы. 

Ботаниканың,  зоологияның  және  микробиологияның  негізгі  бӛлімдері.  Ӛсімдіктердің 

жануарлардан  айырмашылығы.  Микроорганизмдердің  ашылуы  және  бактериялардың 

таксономиялық  кӛптүрлілігін  анықтаудағы  алғашқы  жұмыстар.  (Ф.Мюллер,  Х.Г. 

Эренберг).  Микроорганизмдердің  кӛптүрлілігін  зерттеудегі  методикалық  тәсілдердің 

дамуы  (Л.  Пастердің,  Р.  Кохтың  жұмыстары).  Микроорганизмдердің  функционалдық 

кӛптүрлілігін  зерттеудегі  Н.В.  Вернадскийдің,  М.  Бейерингті,  А.  Клювердің,  А. 

Флемингтің,  Н.А.  Красильниковтың,  В.Л.  Омелянскийдің,  Л.С.  Ценковскийдің  қосқан 

үлестері.  Биосферадағы  бактериялардың  рӛлініңмаңызының  ауқымдылығы  дұрыс 

ұғыныға  В.Н.  Вернадскийдің  қосқан  үлесі.  «Ӛсімдіктердің  жануарлардың  және 

микроорганизмдердің  биологиялық  алуантүрлілігі»  курсының  басқа  биологиялық 

ғылымдардың  ішінде  алатынорны.  Осы  курстың  басқа  биологиялық  пәндермен 

байланысы:  гистологиямен  және  цитологиямен,  анатомиямен  және  морфологиямен, 

физиологиямен,  экологиямен,  палентрологиямен,  географиямен,  систематикамен, 

филогениямен  және  басқалармен.  Автороптар  және  гедеретроптар,  продуценттер, 

редуценттер, консументтер ұғымдары. Ӛсімдіктердің және жануарлардың морфологиялық 

құрылысының әртүрлі деңгейлері (бірклеткалы, колониялы, кӛпклеткалы) 

Таксономиялық категориялар. 

 Ӛсімдіктердің  биологиялық  алуантүрлілігі.  Ӛсімдік  клеткасының  құрылымдық 

ерекшеліктері.    Клеткалық  теорияның  негізі.  Клеткаға  түсінік    және  оның  құрылысы. 

Ӛсімдік клеткасының жануарлар клеткасынан айырмашылығы.  

Саңырауқұлақтар  әлемі.  Жалпы  сипаттамасы.  Ӛсімдіктіктерге  және  жануарларға 

ұқсастықтары.  Шығу  тегі,  құрылысы,  кӛбеюі.  Саңырауқұлақтардың  коректену 

ерекшеліктері  (сапрофиттігі,  паразиттігі),  Саңырауқұлақтардың  баска  организмдермен 

селбесіп 

тіршілік 

етуі 

(симбиоз).Саңырауқұлақтардың, 

классификациясы. 

Саңырауқүлақтардың 

негізгі 

биогендік 

элементтердің 

айналымындағы 

ролі. 

Саңырауқұлақтардың  экологиялык  топтары.  Саңыраукұлақтардың  табиғаттағы  және 

халық шаруашылығындағы маңызы. 

Саңырауқұлақтар бӛлімі.  

Жалпы сипаттамасы. Кластарға бӛлінуі. 

Оомицеттер класы. Жалпы сипатгамасы.  

Зигомицеттер класы. Жалпы сипаттамасы, 

Аскомицеттер класы. Жалпы сипаттамасы. Вегетативті денесінің құрылысы, Клетка 

қабырғаларының  химизмі.  Кӛбеюі  жолдары.  Жыныстық  кӛбеюінің  ерекшеліктері.  Қалта 

мен  ілгектің  қальштасуы.  Жемісті  дене  мен  қалта  типтері.  Табиғаттағы  таралуы  және 

халық  шаруашылығындағы  маңызы.  Сапрофитгі  және  паразитті  аскомицеттер.  Ашу. 

Басты ӛкілдері. Экологиялық топтары. 

Базидиомицеттер  класы.  Жалпы  сипаттамасы.  Құрылымдык  ерекшелігі,  кӛбеюі. 

Жыныстық  кӛбеюі: базидийлер мен базидиоспоралардың тұзілуі.  Базидийлердің, жемісті 

денелердің  типтері.  Алғашқы  және  екінші  реттік  мицелийлер.  Табиғаттағы  таралуы  мен 

халық  шаруашылыгындагы  маңызы.  Сапрофиіті  және  паразитті  базидиомицеттер.  Жеуге 

жарамды және улы саңыраукұлақтар. Микориза түзуші базидиомицеттер. Басты ӛкілдері. 

Экологиялық топтары. 

Дейторомицеттер (немесе жетілмеген саңыраукұлақтар) класы. Жалпы сипаттамасы. 

Клетка  қабырғасының  химизмі,    құрылымдық  ерекшелігі,  кӛбеюі.  Гетерокариоз. 

парасексуальды  процестер.  Басты  ӛкілдері.  Табиғаттағы  таралуы  жэне  халық 

шаруашылығындағы  маңызы.  Жетілмеген  саңырауқұлактар  экологиялық  полиморфты 

топ. 

Қыналар бӛлімі. Қыналардың құрылымдық компоненттері, анатомиялық ерекшелігі, 

талломдарының  әр  трүлі  формалары.  Кӛбею  тәсілдері.  Табиғатта  таралуы.  Қыналар 

ӛсімдіктер  жабынының  бастамасын  түзеді.  Қыналардың  экологиялық  топтары. 

Қыналардың практикалық маңызы.