Кіріспе Тақырыптың көкейкестілігі
жүктеу/скачать 355 Kb.
|
Дошматова диплом
| 2 Практикалық бөлім
2.1 Оқушы тұлғасының құндылық бағдар жүйесінің мазмұны мен мәні Жеке тұлғаның құндылық бағдарының танымдық саласы жеке тұлғаның қоғамдық болмыстың, еңбек пен мәдениеттің құндылықтары туралы білімдерді саналы түрде ұғынып, меңгерумен анықталады. Ал бұл процесс адамның санасына, зейініне, сонымен бірге қоғамдық болмыс, еңбек және мәдениет құндылықтары туралы білімдерді саналы меңгеруіне тікелей байланысты. Жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің іс-әрекет саласы жеке тұлғаның құндылық бағдары, жеке тұлғаның құндылық бағдар процесі, жеке тұлғаның құндылық бағдарының педагогикалық диагностикасы және жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің ғылыми-әдістемелік жүйесін қалыптастыруға қажетті іскерлік пен дағдылардың студенттердің бойынан көрініс табуымен анықталады. Жеке тұлға дамуының мотивация саласы жеке тұлғаның құндылық бағдары, жеке тұлғаның құндылық бағдар процесі, жеке тұлғаның құндылық бағдарының педагогикалық диагностикасы және жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің ғылыми әдістемелік жүйесін меңгеруге, қалыптастыруға деген ынта-ықылас пен қызығушылықтың пайда болуымен анықталады. Адам психикасының айырықша ерекшелігі адамда сананың болуымен тікелей байланысты. Сана адамға тән нәрсе. Сана деп еңбек арқылы пайда болып, адамның жаратылысқа және басқа адамдарға мақсатты түрде қалыптасуында орын алатын психикалық әрекетті айтады. Адамда сана болу үшін ол өзін айналасындағы дүниеден ажырата біліп, сол дүниеге және өзінен басқа адамдарға қарым-қатынасын анықтап, өзінің кім екенін саналы түрде ажырата білуі керек. Сана әлеуметтік тұрмыстың, тарихи қоғам дамуының жемісі. Адам белгілі нақты коғамдық жағдайларда өмір сүріп, тіршілік ететіндіктен, оның санасы қоғам тұрмысының ықпалында болып, сол тұрмысты сәулелендіріп отырады. Қоғамдық тәжірибенің өзгеруімен бірге адамның санасы да өзгеріп отырады. Сананы меңгеруші және оның иесі жеке адам, жеке тұлға. Оқу жұмысы мен белгілі бір білімдер жүйесін меңгеруде сана мен зейіннің маңызы өте зор. Оқушылар әрекетінің басты, жетекші түрі - оқудағы еңбек. Мұның өзі көп уақытты алып, зор ақыл-оймен ерік-жігерді талап етеді. Оқу еңбегі негізінен, интеллектуалды еңбек, оқу қызметі қажетті рухани және моральдық қасиеттерді, мінез-құлықтың әдеттері мен дағдыларын қалыптастыруға елеулі әсер етеді. Оқу арқылы оқушыларға қоғам өзінің ғасырлар бойы жинақтаған асыл мұрасын, дағды, тәжірибесін береді.. Сонымен бірге жеткіншек білім жүйелерін меңгереді, сейтіп, өзін практикалық іс-әрекетке дайындайды. Білім жүйесін меңгеру арқылы адам ой және дене еңбегінің тетіктерін жақсы түсінеді, оларды жан-жақты біле түсуге мүмкіндік алады. Білімді меңгеру ұзақ уақытты керек ететін күрделі процесс. Таным процесі туралы теориялық түсініктемені таным теориясы береді, онда бейнелеу теориясының алатын орны ерекше. Бұл теорияға лайық объективті дүниені тану процесі адамның сана сезіміндегі, шындық құбылыстардың бейнесінің ерекше процесі болып табылады. Ғылым мен техниканың өсуіне қарай адам дамуының жетілуіне қажетті жаңа таным құралдары жасалуда, адамның әлі де танылмаған заттармен құбылыстар дүниесін меңгеруін жеңілдететін зерттеудің барынша жетілген әдістері жасалуда. Оқудың ғылыми танымдық формасының бейнесі, оның үстіне ол ғылыми таныммен тығыз байланыста болып табылады. Оқу процесі Бұл педагогтік күрделі құбылыс, оның көптеген айырмашылықтары мен ерекше белгілері бар. Таным қызметінің мотивтеріндегі айырмашылық ғылыми және оқушы танымдарының салыстырмалылығына барынша елеулі ықпал жасайды. Бұрыннан белгілі болғандай, ғылыми танымның міндеттері өмірден алынады, қоғам дамуының талаптарынан туындайды. Мектеп оқушылары танымының мотивтері серпінді болуға тиіс. Білім шәкірттік таньтмға айналу үшін оқушының оқуға, білім алуға деген қүштарлығы болуы керек. Оқу, білім алу адам жеке басының танымдық Қызметінің ерекше түрі. Оқи жүріп, білім негіздерін меңгере отырып, олар өздерін қоршаған дүниені таниды. Кез- келген білімдерді меңгеру оқушыларға зор талап қояды. Өйтксні, ұғыну өте күрделі процесс. Ол бірнеше кезеңдерден тұрады, бірінші кезеңінде нені оқыту керек, қалай оқьш, қалай меңгеруі керектігі жайлы мағлұмат алады. Бұдан кейін қабылданған білімнің тәжірибеде орындап, оның келесі кезеңін тұжырымдап, ұғынған нәрсені ойда ұстап тұру, яғни есте сақтау қабілетін қалыптастыру, соңғы кезең білімнің негізін сипаттайтын немесе негізгі болып саналатын зат, я болмаса құбылыс туралы белгілі ұғымды қалыптастырумен сипатталады. Болашақ ұстаздарды жеке тұлғаның құндылық бағдар жүйесінің танымдық саласын қалыптастыруда танымдық іс-әрекеттің маңызы өте зор. Ғалымдар оқу белсенділігі туралы мәселеге назар аударып, көптеген ғалымдар өздерінің зерттеу жұмыстарын осы проблемаға арнады, және де бұл мәселе төңірегінде әр түрлі көзқарас бар. Ғалымдардың бір тобы (А.В. Дарвинский, А.К. Грощева, Б.П. Есипов) оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың негізгі құралы, олардың өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуі деп санайды. Жаңа нарықтық қатынастардың өмірге келуіне байланысты оқушылардың танымдық әрекеттерін әлеуметтік маңызы бар өзекті мәселелердің қатарына жатқызамыз. Себебі, қазіргі кезде қоғамда болып жатқан түбегейлі өзгерістер жаңа әлеуметтік-экономикалық қатынастардың қалыптасуы біздің қоғамның әрбір мүшесі үшін маңызы бар құбылыс болып табылады. Мектептің міндеті - оқушыларға құндылықтар жүйесін қалыптастыру процесі кезінде танымдық іскерліктің өз алдына, оқушының талабына сай қалыптастырып, оларға мектеп қабырғасында ғылыми танымның әдістемелері туралы мағлұмат алуларына жағдай жасап, осы бағытта оқу-тәрбие процестерін ұйымдастыру. Егер оқушылар жеке тұлғаның құндылық бағдарының мәнін, маңыздылығын ұғынса, білсе, жеке тұлғанын құндылық бағдар процесінің ерекшеліктері мен заңдылықтарын, компоненттерінің маңыздылығын, механизмдері туралы, жеке тұлғаның құндылық бағдарын меңгеруге қажетті іс-әрекеттердің маңыздылығын түсініп, соны меңгеруге қажетті білім негіздерін игерсе, онда танымдық іс-әрекеттің тиімділігінің артқаны. Бұл оқушыларға өздерінің болашағы туралы, болашақ мамандығы туралы бастапқы мағлұматгар алып, өз мүмкіндігін пайдалана білу, білімнің пайдасы мен маңызын саналы түрде ұғынып, түсінуіне көмектеседі. Білімді меңгерудің басты көрсеткіштері оқушылардың алған білімдерін жалаң түрде қайтадан қайталап айтып іс- берулерімен анықталмайды, сол алған мазмұнына орай өз пікірлерін ортаға салып, ойларын ашық білдіруі, жалпы өзінің көзқарасын анық батыл түрде білдіріп, өз бағасын беруі болып табылады. Жеке тұлғаның құндылық бағдарының танымдық саласы тек құндылықтар туралы түсініктердің жиынтығымен ғана емес, сонымен бірге белгілі бір объектіні немесе құбылысты құндылық ретінде ұғынуымен де анықталады. Бұл құндылықтар арқылы солардың негізінде жеке тұлға өзін адамгершілік, өнегелі сапаларды «таратушы» санайды. Құндылықтар теориясында жалпы адамзаттың, моральдық интероризация процесінің мәнін жете ұғыну, өте маңызды орын алады. Көрнекті кеңес психологы ғалымы А.Н. Леонтьев: "Менің өмірімдегі мен нені меңгере алмадым, соны ұғына алдым ба, жоқ па, егер ұғынсам, меңгерсем, қаншалықты қандай дәрежеде ұғындым, оның мен үшін, менің жеке тұлғам үшін маңыздылығы қандай..." деп, психология ғылымында "мән" және "маңыз" деген ұғымдардың түсініктемелерін зерттеген. Білімді меңгеру процесінде бағалау мен бағаның алатын орны ерекше. Себебі баға объективті қасиеттерді танып білулердің негізінде беріледі және бағалау өз алдына таным болып табылады. Мектеп іс-тәжірибесінде білімді формальды түрде, яғни білімді немқұрайлы меңгеру жиі кездеседі. Оқушы ғылыми фактіні біле тұра, оны саналы түрде түсініп, ұғынбайды, ғылым оқушы үшін, бұл жағдайда жеке тұлғалық мәнге ие болмайды, жай құбылыс ретінде қалып қояды. Білім мен оны саналы түрде сезінудің арасындағы мұндай алшақтық білімнің маңыздылығын, яғни құнын түсіреді, білімнің маңыздылығы абстрактілі күйде болуының салдарынан пайда болады. Оқушы білімді жай, уақытша қажеттілік деп санаса, онда білімнің маңыздылығы төмендейді. Ал егер де оқу өрекетін басқа іс-әрекеттермен (шығармашылық, болжамдық, танымдық, қарым-қатынас, бағалау) байланыстырса, оңда "білсем", "маған керек", "маған қажет" сияқты мотивтерге ұласатыны сөзсіз. Оқушылардың құндылық бағдарының қалыптасуының жоғарғы деңгейден көрінуі олардың құндылық бағдарды қалыптастыруға, құндылық бағдарды анықтайтын білімдерді саналы түрде меңгеріп, ұғынуға байланысты. Сайып келгенде, мұндағы ең басты нэрсе білім болып табылады. Жалпы жеке тұлғаның құндылық бағдары дамудың танымдық, іс-әрекет және мотивация салаларының бірлігін сипаггайтын жеке тұлғалық қалыптасу болып табылады. Жеке тұлғаның құндылық бағдарының танымдық саласы төмендегідей білімдермен анықталады: жеке тұлғаның құндылық бағдарының маңыздылығы туралы: жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің маңыздылығы туралы: жеке тұлғаның құндылық бағдарының ғылыми-әдістемелік жүйесі туралы білім негіздерін саналы түрде ұғынып меңгеру. Жеке тұлғаның құндылық бағдарының танымдық саласын сипаттайтын сараланған білімдердің жекелеген көрсеткіштері: I. Жеке тұлғаның құндылық бағдары: жеке тұлғаның құндылық бағдары; жеке тұлғаның құндылық бағдарының маңызы; жеке тұлға проблемасы; жеке тұлғаның құндылық бағдарының ерекшелігі; жеке тұлғаның құндылық бағдарының компоненттері; II. Жеке тұлғаның құндылық бағдар процесі: жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің маңыздылығы туралы; - жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің механизмдері туралы (амалдары); жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің компоненттері туралы; жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің зандылықтары туралы; жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің қайшылықтары мен оларды білу туралы; - жеке тұлғаның құндылық бағдар процесін жеке тұлғалық интегралдық қалыптасу екендігі туралы; - жеке тұлғаның құндылық бағдар процесінің компоненттерінің өзара байланыстылығы туралы; IIІ. Жеке тұлғаның құндылық бағдарының педагогикалық диагностикасы: - жеке тұлғаның құндылық бағдарының педагогикалық диагностикасының маңыздылығы туралы; жеке тұлғаның құндылық бағдарының педагогикалық диагностикасының бағдарламасын жасау туралы; жеке тұлғаның құндылық бағдарының педагогикалық диагностикасының нәтижесін «көре білу» туралы; жеке тұлғаның құндылық бағдарының педагогикалық диагностикасының нәтижесіне қарап, тәрбие жұмысын жоспарлауы; жеке тұлғаның құндылық бағдарының педагогикалық диагностикасын компьютерлеу туралы; тәрбиенің мақсаты мен міндеттерін анықтау туралы; мұғалім мен бағдарламаны жасаушы (программист) арасындағы іскерлік қарым-қатынастың ерекшелігін білу туралы; ІV. Жеке тұлғаның құндылық бағдарының ғылыми-өдістемелік жүйесі: - жеке тұлғаның құндылық бағдарының ғылыми-әдістемесінің маңыздылығы туралы; - жеке тұлғаның құндылық бағдарының ғылыми әдістемесін қолдану туралы; - жеке тұлғаның құндылық бағдарының ғылыми- әдістемесінің қажеттілігін сезіну, ұғыну туралы; - жеке тұлғаның құндылық бағдарының ғылыми-әдістемесін оқу процесінде тиімді пайдалану туралы білім негіздерін үйрену, саналы түрде меңгеру болып табылады. жүктеу/скачать 355 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|