Кіріспе Тақырыптың өзектілігі
Бұл тұрмыс кіммен тоқтар таластан?
жүктеу/скачать 326,5 Kb.
|
Дип.-Қазақ-татар-ауыз-әдебиеті
- Бұл бет үшін навигация:
- Қаһарман, Рүстем, Әлі де «Бұрам» деп жолда тұра алмас. Тоқай: О, туған тіл, ата-анамның тілі, Көп нәрсені үйрендім сен арқылы.
- «Айқап», «Шора
| Бұл тұрмыс кіммен тоқтар таластан?,
Соғыс сен де арып талмастан! Сұлтанмахмұт: Тұрмысы бұл дүниенің күреспен тең, Тәуекел, күреске түс, бар-дағы жең. Тоқай: Сескенбейміз дұшпанның күшінен біз, Бұл күні Ғали, Рүстемдерге теңбіз. Сұлтанмахмұт: Қаһарман, Рүстем, Әлі де «Бұрам» деп жолда тұра алмас. Тоқай: О, туған тіл, ата-анамның тілі, Көп нәрсені үйрендім сен арқылы. Сұлтанмахмахмұт: Сүйемін туған тілім – анам тілін, Бесікте жатқанымда берген білім. Мұның барлығы бір жағынан үлкен мәдениет ортасынан шыққан Тоқайға қарағанда, қараңғы халық арасынан шыққан С.Торайғыровтың ой-өрісі мен сана – сезімінің шектелісін көрсетсе, екінші жағынан, оның өзіндік пікірі, ақындық беті, шығармашылық жолы болғанын дәлелдейді. Дегенмен бұл айырмашылықтарына қармастан, Тоқай мен Торайғыров шығармашылығы қазақ-татар әдебиеттері байланысының тарихындағы ең ірі елеулі бет болып қала бермек. ХХ ғасырдың басында татар әдебиетінен көп үйреніп,одан едәуір үлгі-өнеге алған қазақ ақын- жазушыларының бірі – Сәбит Дөнентаев (1894-1933). Өйткені ол жастайынан татарша, орысша қатар оқып, білім алады. С.Дөнентаев қазіргі Павлодар облысында, қазақ, татар аралас отырған жерде дүниеге келді. 1907-1908 жылдары Маралды деген жерде Жәлелитдин деген татардың медресесінде Нұрғали деген молдадан төте оқу әдісімен, бірқатар білім алады.Одан кейін Павлодар қаласының жанындағы Қасымқажы Ертісбаев дегеннің татарша медресесінде оқиды. Бұл сол кездегі ескі хадим оқуы әдісіне қарсы төте оқуды, ғылымның әр саласынан білім беруді жақтаған медресе болады. Сәбит осы медресеге келіп оқумен байланысты (1910-1912) ана тілі, есеп, география, тарихты үйренеді. Медреседе оқып жүрген кезінде , сол сияқты ауылда мұғалім болып істеген жылдарында (1913-1916) Сәбит қазақ- татар тілдерінде шығатын «Айқап», «Шора» журналындарын, «Қазақ», «Уақыт» газеттерін алып, оқып жүреді. Өз тұсындағы татар , қазақ әдебиеттерімен танысып, қазақ ақыны Абай Құнанбаевтың өлеңдерін, татар ақыны Ғ.Тоқайдың шығармаларын, орыс ақыны И.А.Крыловтың мысалдарын оқып үйренеді. Солардың ықпалымен өзі де өлең жаза бастайды. Сәбиттің алғашқы өлеңдер жинағы 1915 жылы Уфа қаласында, татар баспаханасында «Уақ-түйек» деген атпен басылып шықты. Сәбит Дөнентаев көтеріліске дейінгі шығармаларында патша үкіметінің отаршылдық саясатына, үстем тап өкілдерінің еңбекші халықты қанауына, сол сияқты ел ішіндегі қараңғылық, надандыққа, әйел теңдігін аяққа басуға, тағы басқа әлеуметтік теңсіздіктерге қарсы болды. Сонымен бірге ол өз халқының азаттық өмірде, бақыттт тұрмыста өмір сүруін аңсады. Ал, бұл жолға жету үшін Сәбит өз отандастарын әуелі бірлікке, өнер- білімге ұмтылуға, әйелдерге бас бостандығын беруге т.б. прогесшілдік адымар жасауға үндеді.Мұның барлығы да сол кездегі татардың озат ой- пікірлі адамдары көтерген мәселелер еді. Бұл тақырыптардың төңірегінде Ғ.Тоқай, М.Ғафури, Ш.Камал, Ғ.Ибраһимов, Ф.Бурнаш сан шығарма жазғаны белгілі.Қазақ ақыны Сәбит Дөнентаев сол алдыңғы қатарлы татар ақын-жазушыларының осы озат ой-пікірлерін еркін игеріп, шеберлікпен пайдалана білген. Мәселен Ғ.Тоқай: жүктеу/скачать 326,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|