РЕГИОНАЛЬНЫЕ СПРАВОЧНИКИ-ОПРЕДЕЛИТЕЛИ

 
 
137 
факультетах  казахстанских  вузов  слабо  использовался  в  учебном 
процессе  региональный  материал.  После  обретения  Казахстаном 
независимости  потребовались  огромные  усилия  для  того,  чтобы 
начать  глубокое  изучение  своей  природы,  знатоков  которой  во  всей 
республике  можно  было  пересчитать  по  пальцам.  И  от  этих 
специалистов  требовался  еще  недюжинный  талант  педагога,  чтобы 
поскорее  внедрить  эти  знания  в  учебный  процесс.  А.О.Соломатин, 
уже будучи пожилым человеком, одним из первых принял  участие в 
формировании регионального биологического образования. 
Он  осознавал,  что  для  осуществления  тесной  взаимосвязи 
теории  с  практикой  при  обучении  будущих  биологов  и  успешного 
использования в учебном процессе сведений по местной фауне были 
необходимы  прежде  всего  региональные  полевые  справочники-
определители  позвоночных  животных.  Даже  на  первый  взгляд  ясно, 
что  эта  проблема  должна  решаться  не  одним  человеком,  а  целыми 
творческими коллективами ученых и педагогов. Александр Осипович 
предпринял  поистине  титанический  труд,  создав  региональные 
определители  с  глубокими  научными  сведениями  в  сочетании  с 
интересным,  простым  и  доступным  изложением,  содержащим  в  себе 
призыв к собственным наблюдениям в природе.  
Первым  учебным  пособием  из  этой  серии  стал  полевой 
определитель-справочник  «Птицы  Павлодарского  Прииртышья» 
(переведенный также на казахский язык), который был издан в 2005 г. 
в Павлодарском государственном педагогическом институте, а затем, 
через 3 года, в Инновационном Евразийском Университете. Эта книга 
представляет  собой  уникальное  многофункциональное  издание  – 
монография,  учебное  пособие  и  полевой  справочник-определитель  в 
одном лице. Она может познакомить любого человека с миром птиц, 
расширить  общебиологический  и  мировоззренческий  кругозор, 
заставить  по-другому  посмотреть  на  вопросы  взаимоотношений 
человека  с  природой,  а  кого-то  заинтересовать  настолько  (и  это 
касается  в  первую  очередь  молодежи),  что  орнитология  станет 
судьбой  и  делом  всей  жизни,  а  наблюдения  за  птицами  из 
любопытства и хобби перерастут в серьезную научную работу.  
Книга 
содержит 
информацию 
о 
287 
видах 
птиц, 
зарегистрированных  в  Павлодарской  области  с  соответствующими 
иллюстрациями  по  каждому  виду,  что  позволит  каждому  любителю 
природы,  не  являющемуся  специалистом-орнитологом,  определить 
любую  увиденную  птицу.  Чтобы  исключить  ошибки  у  неопытных 
натуралистов, 
наряду 
с 
определительными 
таблицами 
и 
иллюстрациями,  дается  описание  каждого  вида  птиц  с  их  полевыми 

 
 
138 
признаками,  отличительными  особенностями  и  перечнем  сходных 
видов.  Достоинства  такого  определителя  трудно  переоценить:  во-
первых,  это  истинный  полевой  (а  не  академический)  определитель, 
позволяющий  установить  название  птицы  при  простых  наблюдениях 
(и, что особенно важно, не требуется убивать или отлавливать птицу, 
что само по себе не гуманно и может принести значительный ущерб 
нравственному  и  экологическому  воспитанию);  во-вторых,  он 
рассчитан на типичные особенности зрительного восприятия людей и 
помогает  сразу  исключить  ошибки  даже  у  неспециалистов. 
Информация об экологической приуроченности птиц к ландшафтам и 
микроландшафтам  позволит  учителю  и  преподавателю  вуза  заранее 
запланировать  любую  экскурсию  у  себя  в  кабинете  –  с  максимумом 
познавательной  пользы  для  себя  и  обучаемых.  Экологов  и 
специалистов  по  прикладному  природопользованию  наверняка 
заинтересует  информация  о  потенциальных  трофических  ресурсах 
степей  северо-востока  Казахстана,  которые  могут  прокормить  не 
только  постоянно  живущих  зверей  и  птиц,  но  и  кочующих  и 
пролетных птиц, а также о роли птиц в движении вещества и энергии 
в  биосфере.  Информация  о  трофических  ресурсах  степи  –  это  и 
важный акт патриотического воспитания: жители Казахстана должны 
знать  экологическую  ценность  родных  ландшафтов  в  масштабе  всей 
биосферы. По-новому систематизируются сведения об экологии птиц, 
рассматриваются  экологические  группы  птиц  по  приуроченности  к 
ландшафтам  и  по  срокам  пребывания  в  регионе.  Особое  внимание  в 
книге  уделяется  охране  редких  и  исчезающих  видов  птиц  (особенно 
постоянно  гнездящихся  в  Павлодарской  области),  по-новому 
рассматриваются  проблемы  и  перспективы  охраны  редких  видов  и 
ландшафтов их обитания.  
Определитель  птиц  А.О.Соломатина  ценен  и  в  плане 
краеведения: 
впервые 
полностью 
описан 
видовой 
состав, 
экологические  и  поведенческие  особенности  птиц  в  обширном  по 
площади 
и 
уникальном 
по 
сочетанию 
ландшафтов 
и 
микроландшафтов  регионе,  и,  кроме  того,  исследованиями  охвачены 
сопредельные российские территории (так что книга вызовет немалый 
интерес  специалистов  из  России).  Эту  книгу  можно  считать  полным 
кадастром  видового  состава  птиц  Павлодарской  области  –  с 
упорядоченным  перечнем,  таксономическим  обзором,  экологической 
характеристикой.  Перечень казахских названий птиц  сейчас  является 
как  нельзя  более  необходимым,  так  как  в  настоящее  время  активно 
ведется разработка научной терминологии на государственном языке, 

 
 
139 
создаются  учебные  пособия  для  национальных  школ,  казахских 
отделений колледжей и вузов. 
Особо хотелось бы отметить особенности изложения материала 
в  книге,  ее  чисто  литературные  и  психолого-педагогические 
достоинства.  Традиционно  считается,  что  корень  учения  горек,  а 
плоды  его  сладки,  то  есть  истинный  интерес  и  познавательное 
наслаждение  приходят  обычно  только  после  того,  как  ум,  в 
содружестве  с  волей,  усвоит  массу  скучноватых,  сухих,  но 
необходимых  сведений.  А  в  данном  случае  автор  предлагает 
совершенно  другой  путь  –  сладкие  плоды  на  всей  тропе  познания: 
живой  язык,  интересные  примеры,  увлекательный  стиль  изложения. 
Самый сладкий плод – это интерес, который человеку нередко дороже 
хлеба.  А  формирование  истинного,  глубокого  интереса  к  природе  с 
самого начала знакомства с ней - это результат огромного жизненного 
и  профессионального  опыта  автора;  опыта  зоолога,  педагога, 
истинного любителя природы.  
Второе  учебное  пособие  А.О.Соломатина  –  «Рыбы  и  наземные 
позвоночные  Павлодарского  Прииртышья»  -  было  издано  в 
Павлодарском государственном педагогическом институте в 2007 г., а 
затем  переиздано  в  Инновационном  Евразийском  Университете  под 
названием 
«Рыбы, 
амфибии, 
рептилии 
и 
млекопитающие 
Павлодарского  Прииртышья».  Книга  также  многофункциональна  по 
своей  сути:  в  зависимости  от  обстоятельств,  возраста  и  уровня 
обучаемых, целей работы или обучения она может служить полевым 
справочником – определителем позвоночных животных Павлодарской 
области  и  всего  североказахстанского  региона,  научно-популярной 
книгой  для  любителей  природы  любого  возраста,  интересным  и 
систематичным  дополнением  к  школьным  и  вузовским  учебникам, 
методическим  пособием  для  учителей  и  преподавателей  вузов, 
надежным  источником  сведений  для  научных  работников,  экологов, 
работников  лесного  и  сельского  хозяйства.  И  уже  такая 
многофункциональность,  когда  одно  назначение  книги  –  не  в  ущерб 
другому, свидетельствует о том, что авторский замысел удался и был 
осуществлен 
благодаря 
мощному 
педагогическому 
таланту 
Александра Осиповича.  
Основу  справочника-определителя  составили  кадастры  рыб  и 
наземных  позвоночных  Павлодарской  области  –  результат  личного 
труда  и  наблюдений  автора,  занявших  почти  четверть  века. 
Павлодарская  область  включает  множество  ландшафтных  зон  и 
подзон,  многие  территории  отличаются  мозаичностью  ландшафта  и 
были  существенно  преобразованы  хозяйственной  деятельностью 

 
 
140 
человека.  Все  эти  факторы  делают  растительный  и  животный  мир 
разнообразным  и  динамичным,  с  меняющимся  количественным  и 
качественным  составом.  И  это  многообразие  и  динамичность, 
взаимосвязь  и  взаимозависимость  сочленов  зооценозов  красочно  и  в 
доступной форме были показаны в книге.  
Весьма  удачной  является  и  сама  структура  справочника, 
включающая  характеристику  основных  ландшафтных  зон  с 
характерным микроклиматом, растительным покровом и обитающими 
там  видами  позвоночных  животных,  общую  характеристику  и  путь 
эволюционного  развития  каждого  класса  современных  позвоночных, 
описание  каждого  из  обитающих  в  Павлодарской  области  видов 
животных  в  порядке  их  таксономической  принадлежности  –  с 
указанием  морфологических  черт  (размеры,  окраска,  характерные 
детали  облика  и  передвижения,  отличие  от  сходных  видов), 
экологических и морфофизиологических адаптаций к среде обитания, 
репродуктивных 
и 
поведенческих 
особенностей. 
Наличие 
иллюстраций  с  четко  оговоренными  в  тексте  ссылками  позволит 
безошибочно  определить  каждый  вид  в  полевых  условиях  – 
сопоставляя  увиденное  животное  с  изображением  и  описанием,  а 
полная  характеристика  ландшафтных  зон  и  обитающих  в  них 
животных  позволит  заранее  планировать  экскурсии  для  студентов, 
учащихся, туристов. В справочнике дан указатель русских, латинских 
и казахских названий животных, в том числе особая сводная таблица 
для животных с равноправными двойными названиями. Это не только 
облегчает  пользование  книгой  и  дает  возможность  быстро  найти 
информацию  об  интересующем  виде,  но  и  способствует  развитию  и 
систематизации номенклатуры казахских названий.  
Учебно-воспитательное значение предлагаемого пособия трудно 
переоценить  и  даже  приблизительно  перечислить.  Известно,  что 
окружающий  человека  мир  разбивается  на  три  основные 
составляющие  –  социум,  техносфера,  природа,  и,  увы,  в  последнее 
время  люди  сильно  тяготеют  к  техническим средствам  и отдаляются 
от природы, зная о ее существовании, в лучшем случае, теоретически. 
Результат не заставляет себя ждать: шаткое физическое и психическое 
здоровье,  однобокое  развитие,  стереотипное  мышление,  минимум 
творческой  фантазии  у  молодежи.  Налицо  потеря  интереса  к  жизни, 
пресыщение всем и вся; нередко перепробованы все антисоциальные 
развлечения,  и  дело  кончается  крахом  личности  или  самоубийством. 
Как  сделать  молодое  поколение  лучше  и  жизнеспособнее?  Выход 
один:  повернуть  лицом  к  природе,  заинтересовать  человека 
естественным  миром.  Только  общение  с  природой  может  развить 

 
 
141 
обедненную фантазию современного человека и сделать его душевно 
здоровее.  Но  как  заинтересовать  пресыщенных  благами  жизни  и 
дешевыми удобствами людей, которым уже ничего не интересно? Тут 
нужен  действительно  мощный  ум  и  заинтересованная,  богатая 
личность,  которой  удалось  бы  сдвинуть  дело  с  мертвой  точки;  и 
автору  это  удалось  –  и  еще  в  большей  степени  удастся,  если  книга 
разойдется большим тиражом и будет издана не только в регионе, но 
и в республиканском масштабе.  
Книга  представляет  огромную  ценность  и  в  плане 
патриотического  воспитания.  Истинный  патриотизм  начинается  со 
знания  природы  родного  края,  и  именно  такие  нужные  и  достойные 
знания  получит  каждый,  кто  воспользуется  предлагаемым 
справочником.  Может,  тогда  уменьшится  поток  бесцельных 
миграций,  убыточных  для  государства  и  нередко  губительных  для 
отдельного человека или семьи. Когда все мы будем ценить свое – не 
будем зря заглядываться на чужое. И даже отдыхать научимся в своей 
стране  –  интересно,  познавательно  и  с  пользой.  В  этой  связи 
справочник-определитель 
может 
принести 
немалую 
пользу 
организаторам отдыха и туризма,  помогая выбирать места походов и 
экскурсий,  наиболее  полно  познавать  окружающую  природу  и 
избегать возможных опасностей. 
Экологическое воспитание, важность которого сейчас наиболее 
очевидна – это не пассивное и сентиментальное любование природой, 
а  подготовка  практического  рационального  природопользователя  на 
всех уровнях – от бытового до государственного и международного. А 
для  формирования  человека,  умеющего  пользоваться  благами 
природы, нужно знание растительного и животного мира своего края, 
воспитание  разумных  потребностей,  практическое  мышление,  и  все 
это – необходимые условия для реализации принципа: все, что ты взял 
у природы, используй как можно полнее. Человек не может не брать у 
природы,  и  труд  как  основа  жизни  человечества  определяется,  по 
большому  счету,  как  способ  взаимодействия  человека  с  природой  с 
целью  добыть  средства  существования.  Экология  и  экономика  в 
современном  мире  идут  рядом,  и  знание  природных  богатств  своего 
края  –  залог  разумного  хозяйствования.  Такая  мысль  тоже  подается 
автором,  особенно  когда  он  подчеркивает  относительность  пользы 
или  вреда  того  или  иного  вида  животных  с  антропоцентрической 
точки зрения.  
Справочники-определители 
позвоночных 
животных, 
подготовленные А.О.Соломатиным, нужны не только в Павлодарской 
области,  но  и  в  сопредельных  регионах  Казахстана  и  Российской 

 
 
142 
Федерации. Хотелось бы надеяться, что огромная работа, проведенная 
автором, вдохновит краеведов из других регионов Казахстана на такое 
же 
детальное 
изучение 
животного 
мира 
и 
ландшафтно-
географических  особенностей,  и  Казахстан  со  временем  станет 
страной  без  «белых  пятен».  И  сама  организационная  структура  книг 
будет  еще  долгое  время  служить  образцом  для  авторов  учебных 
пособий и научно-популярной  литературы  для  учителей,  учащихся и 
студентов.  
 
 
 
МӘДЕНИ МҰРА ЖӘНЕ КІТАПХАНА 
 
Қ. Төлеубаева 
ПМПИ ғылыми-библиографиялық бөлімінің бастығы 
 
Мемлекет  басшысы  Нұрсұлтан  Назарбаевтың  бастамасымен 
жүзеге  асып  жатқан  кең  ауқымды  «Мәдени  мұра»  бағдарламасын 
бүгінгі өмірдің өзі талап етіп отыр.  
«Мәдени мұра» бағдарламасы – ұлттық идеяны нығайтатын әрі 
қазақстандық  қоғамды  жетілдіретін,  ата-бабаларымыздың  есімдері 
мен  атақ-даңқтарын  жаңғыртатын  тамаша  жоба.  Себебі,  мәдени 
мұрамыз  құбылмалы  қысқа  ғұмырда  бізге  адамгершілік  тұрғысынан 
жан-жақты  әрі  аса  қажетті  бағыт-бағдар  береді.  Ол  жаңадан 
қалыптасып  жатқан  қазақстандық  қауымдастықтың  әлеуеті  мен 
гуманистік  бағыт-бағдарын  танытты.  Мәдени  мұра  –  ұрпақ 
тәрбиесінің қайнар көзі, болмысымыздың өзегі, елдігіміздің негізі. Ал 
елдің болашағы ұрпақ тәрбиесіне тікелей байланысты 
«Кітапқа  деген  сүйіспеншілік  тудыру  әрбір  кітапханашының 
міндеті,  борышы.  Жастарымыз  салт-дәстүрімізді  көзіміздің  қарашы-
ғындай  бағып  жүретін,  көптің  көкейіне  үміт  отын  жағып  жүретін, 
адамзаттың  озық  ой  көгінде  ағып  жүретін  болуы  тиіс»  деп 
Н.Ә.Назарбаев  бүгінгі  жастардың  бойындағы  мәдени  танымдылықты 
қалыптастыруда  рухани  құндылықтардың  қайнар  көзі  кітап  оқу 
арқылы  берілетінін  айта  отырып,  білім  мен  ғылымның  көкжиегінде 
биік асулардан көргісі келетіндігін атап өтті.   
Мәдениет  пен  өнер  ұлы  болмайынша,  ұлт  ұлы  болмайды 
дегендей,  егеменді  мемлекетіміздің  болашағы  жастардың  мәдениет 
танымдық  қабілетін  қалыптастыратын  мәдени  орталықтың  бірі 
кітапхана болып табылады. Жаһандану ғасырында ұлттық мәдениетті 
сақтап  қалу,  ұлттық  тілді  дамыту,  отанын  шексіз  сүйетін 

 
 
143 
патриоттарды  тәрбиелеуде,  жастардың  бос  уақытын  тиімді 
пайдалануын  ұштастыруда,  білімдерін  жетілдіруде  кітапхананың 
мүмкіндіктері мол.  
«Мәдени мұра» бағдарламасы халықтың рухын көтеріп, рухани 
қазынасын  байыту  жолындағы  нәтижелі  іс-шараларға  дем  береді. 
Үлкен  тарих  кіші  Отан,  туған  жердің  тарихынан  бастау  алатыны 
шындық.  Бұл  тұрғыда  соңғы  жылдары  Ертістің  Павлодар  өңірінде 
руханият  әлемін  тың  жаңалықтармен  толықтырған  көптеген 
зерттеулер жүргізіліп, тарихи жәдігерлер қалпына келтірілді. 
Киелі  Баянауыл  өңірінен  шыққан  атақты  тұлғалар,  ғалым-
академиктер, қайраткерлер жайында том-том еңбектер жазылды. Осы 
бір  шағын  ғана  қасиетті  өлкеде  жүздеген  ғалымдар  дүниеге  келген. 
Оның  он  сегізі  Қазақстан  Ұлттық  Ғылым  Академиясының 
академиктері екенін мақтанышпен айтамыз.  
Бүгінде  кітапханалар  өлкенің  тарихи  ескерткіштерін  сақтауда 
өлкетану  ақпарат  ресурстарын  басты  сақтаушы  ретінде  маңызды  рөл 
атқаруда.  Павлодар  мемлекеттік  педагогикалық  институтының 
ғылыми кітапханасы өлкетану маңызы бар құжаттарды жинау, сақтау 
және  таратуда  үлкен  тәжірибе  жинақтауда.  Кітапхана  қызметінің 
басты  мақсаты-тұтынушыларға  кітапхана  қорындағы  материалдар 
туралы  библиографиялық  ақпарат  беру.  «Ертістің  Павлодар  өңірінің 
этно-мәдени  зерттеулері»  бағдарламасының  шеңберіңде  50  сериялы 
«Рухнама»  жинағы  жарыққа  шықты.  Мұнда  көптеген  түркі 
ойшылдарының  еңбектері  енгізілген.  Бұл  студенттердің  өткен 
тарихымызды  білуге  ерекше  септігін  тигізеді.  Жастар  арасында 
«Павлодар  өңірінің  ұлы  адамдары»  атты  ақпарат  күні  өткізілді.  Осы 
орайда,  өлкеміздің  ақын-жазушыларының  өмірі  мен  шығарма-
шылығына,  қоғамдық-саяси  тұлғаларға,  батырларға  арналған  мәдени 
шаралар өткізілді.  
Ғылыми  кітапхананың  оқырмандары  әлемдік  деңгейдегі  тарих 
төрінен  орын  алатын  жерлес  археологтар  мен  ғалым-зерттеушілерді 
әрдайым 
мақтан 
тұтады. 
Г.Н. 
Потанин, 
Ә.Х. 
Марғұлан,  
Е.Н. Бекмаханов, Қ.А. Ақышев, М.К. Қадырбаевтар – туған жеріміздің 
сан  қатпарлы  тарихын  зерттеуді  өз  өмірімен  ұштастырған  әйгілі 
тұлғалар.  Сол  себепті  де,  кітапхана  қызметкерлері  олардың  ғылыми 
жетістіктерін 
мақтан 
етіп, 
ғылыми 
мұраларын 
дәріптеп, 
насихаттайды.  
Сонымен  қатар,  қазақтың  көрнекті  этнографы,  философы, 
тарихшысы, ақыны және көріпкелі Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің аса бай 
рухани  мұрасын  насихаттайды.  Бүкіл  қазаққа  ортақ  ұлы  тұлғаның 
құрметіне  «Мәшһүр  Жүсіп  Көпеев  –  адамзаттың  ұлы  кемеңгері», 

 
 
144 
«Ұлы  ғұлама»,  «М.Ж.  Көпеевтің  тарихи  мұрасы»  және  т.б.  шаралар 
өтті.  Ғұлама Мәшһүр Жүсіптің артына қалдырған мол мұрасы бүгінде 
әлі  де  зерттеу  үстінде.  Жергілікті  жерден  шыққан  қол  бастаған 
батырлар  мен  сөз  бастаған  би-шешендер,  қасиет  дарыған  әулиелер, 
есімдері  халық  арасына  қайта  оралып,  көпшілік  олардың  мұрасымен 
қауышуда.   
«Мәдени 
мұра» 
бағдарламасының 
басты 
мақсаты 
–
халқымыздың  өскелең  рухани-мәдени  сұранысын  қанағаттандыру. 
Рухани-мәдени таным арқылы тарихи сана негізінде патриоттық сезім, 
жастарды  отаншылдық  рухта  тәрбиелеу  мемлекеттік  идеологияның 
темірқазығы болуы тиіс. Осы мақсатта ғылыми кітапханананың қоры 
«Мәдени  мұра»  бағдарламасы  бойынша  шығып  жатқан  кітаптармен 
толықтырылады.  Осы  бағдарлама  арқылы  оқырмандарды  Отанына 
деген  сүйіспеншілігі  оянары  сөзсіз.  Өйткені  Павлодарды,  оның 
тарихын  сүю  арқылы  жас  ұрпақ  бойында  асыл  қасиеттерді  оятуға 
болады.  Сондықтан  да  бүгінгі  таңда  жас  оқырмандарды  елін,  жерін, 
бай  мәдени  және  әдеби  мұраларды  танытуға  шақыру  мақсатында 
жұмыс  атқару  –  кезек  күттірмес  мәселелерінің  бірі.    Өз  елінің,  өз 
халқының  тарихын  білетін  әрбір  оқырман  бір  елде  тұрып  жатқан 
халықтың  тарихына,  салт-дәстүрі  мен  әдет-ғұрпына  түсініктікпен 
қарайды.  
Бұл  тұрғыда  ПМПИ  ғылыми  кітапханасы  «Бабалар  сөзі  – 
даналық 
көзі» 
атты 
оқырмандар 
конференциясын 
өткізді. 
Кітапхананың оқырмандары «Бабалар сөзі» атты жүз томдық кітаптың 
ғашықтық  дастандары,  батырлар  жыры,  тарихи  жырлар  мен  діни 
дастандары  тоқталып,  жалпы  сипаттама  берді.  Оқырмандар  
А.  Айдарханова,  А.  Оралханов,  С.  Жүсіпова,  С.  Кибатова  және 
басқалары ой-пікірлерін ортаға салды.  
Осы шарада оқырмандар назарына безендірілген «Мәдени мұра 
-  мәңгілік»  атты  кітап  көрмесі  ұйымдастырылды.  Көрмеге  мынадай 
кітаптар  қойылды:  «Қазақстан»  ЖШС  баспасынан  шыққан  «Әлемдік 
саясаттану  антологиясының»  10  томдық  кітаптары  қойылды.  Екінші 
томға енгізілген ХVІ мен ХVІІІ ғасырдың алғашқы жартысында өмір 
сүрген 
Ф. 
Бэкон, 
М. 
Вебер, 
В.Ульянов 
т.б. 
сынды 
саясаттанушылардың  еңбектері  қойылды.  Сонымен  қатар  «Әлемдік 
саясаттану  антологиясы»  9-томында  берілген  Асан  Қайғы  жырау, 
Қазтуған 
жырау, 
Шалкиіз 
жыраулардың 
шығармалары,  
Ш.  Уәлихановтың  «Сот  реформасы  хақындағы  жазбалары»,  
Ы.  Алтынсарин,  А.  Құнанбаев,  Ш.  Құдайбердіұлы,  А.  Байтұрсынов,  
Ә.  Бөкейханов,  Мұстафа  Шоқай  және  ХІХ  ғасыр  басындағы  қазақ 
зиялыларының  үлкен  шоғырының  көрнекті  өкілінің  бірі  ақын, 

 
 
145 
публицист,  этнограф  Һәм  ағартушы  Мәшһүр  Жүсіп  Көпеевтің 
шығармалары қойылды.  
Кітап көрмесінен әлемдік саяси ақыл-ой мұрасымен мемлекеттік 
тілде  танысу  оқырмандардың  саяси  мәдениеттің  деңгейін  көтере 
түсуге,  қызығушылығын  туғызатын  әдебиеттермен  танысуға 
ұмтылады.  
Мәдени мұра – ұрпақ тәрбиесінің қайнар көзі, болмысымыздың 
өзегі,  елдігіміздің  негізі.  Осы  мақсатта  ПМПИ  ғылыми  кітапханасы 
оқырмандар арасында “Мәдени мұра” бағдарламасы бойынша шығып 
жатқан  кітаптарға  насихаттау  жұмыстарын  жүргізуде.  Мысалы, 
«Мәдени  мұра  –  мәңгілік»  ақпарат  күні,  «Ұлттық  идеямыз  –  ұлы 
тұлғаларымызды  дәріптеу»  атты  библиографиялық  шолу  ұйымдас-
тырылды.  Ақпарат  күнінде  студенттерді  А.Машаниннің  өмірі  мен 
шығармашылығы  туралы  және  тарих,  философия,  қазақ  халқының 
философиялық мұрасына қысқаша тоқталып өтті. 
Сонымен  қатар  «Мәдени  мұра  –  ел  байлығы»  ақпарат  күнінде 
«Әл-Фараби және Абай», «Әл-Фараби көпірі», «Тарих –адамзат ақыл-
ойының  қазынасы»  он  томдық  кітабы,  «Әлемдік  философиялық 
мұра»,  «Қазақ  халқының  философиялық  мұрасы»  т.б.  шығып  жатқан 
кітаптармен 
оқырмандарды 
таныстырды. 
«Мәдени 
мұра» 
бағдарламасы бойынша жарық көріп жатқан құнды жауһарлар туралы 
айтып  өтті.  Оның  ішінде,  әсіресе,  музыка  саласында  бұрын-соңды 
кезіктірмеген  тың  үлгілердің  ұлттық  құндылықты  құлпырта  түскені 
көңіл  марқайтады.  Халқымыздың  ежелгі  салт-дәстүрінде  берік 
сақталып  келген  мұндай  жәдігерлердің  бойына  қайта  қан  жүгірту 
рухани көкжиекті кеңейтіп жатыр. 
«Мәдени  мұра»  бағдарламасы  арқылы  үйлесімді  тұлға 
қалыптастыру 
барысында 
атқарылған 
жұмыстардың 
ішінде 
кітапханада  өткізілген  «Кітапхана  –  салт-дәстүрлер  мен  ұлттық 
мәдениетті  сақтау  және  дамыту  ортасы»  атты  әдеби  кеш  өтті.  Бұл 
шарада кітапхана жұмысындағы рухани мәдениетті дамыту, кітапхана 
жағдайында  оқырмандарға  мәдени  мұраны  оқуға  қызушылығын 
қалыптастыру,  ұлттық  мәдениет  пен  өнерді  дамытуда  инновациялық 
бағыттағы әдебиеттерді насихаттау мәселелері қаралды.  
Олжас Сүлейменовтің айтуынша, біз өз халқымыздың мәдениеті 
мен  тарихына  қызмет  етуіміз  керек.  Қазақстан  халқының  рухани 
мұрасы  ежелгі  дәуірден  бастап  жалпы  адамзат  мәдениетін  байытып 
келеді. 
Ендеше,  Қазақстан  мемлекетінің  мәдениеті  жоғары,  рухы  биік, 
патриоттық  сезімі  берік  азаматтардың  Отанына  айналдыру  үшін 

 
 
146 
ғылыми  кітапхана  өз  үлесін  қосып,  аталған  бағдарламаны  жүзеге 
асыру мақсатында жұмыс атқаруы қажет. 
«Мәдени  мұра»  бағдарламасы  бойынша  жүргізілген  жұмыс 
бұдан кейін де жалғаса береді. Осындай шаралар іске асқан жағдайда 
еліміз бұрынғыдан да нығая түсіп, оқырмандарымыз әлемдік деңгейде 
таныта алатын жағдайға жетіп жатса, нұр үстіне нұр болар еді.  
 
Әдебиет 
1. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жолы.- Астана, 2007. - 372 - б. 
2.  Арын  Е.  Мәдени  мұрамыздың  жаңғыруы  –  баянды  болашаққа  жарқын 
жол // Мәдени мұра. -2011. -№4. -10 -16 - бб. 
3.  Әбжанов  Х.  Президент  және  мәдени  мұра  //  Мәдени  мұра.  -  2008.  - 
10-14 -бб. 
4. Көшекбаев Ә.Асыл мұра // Мәдени мұра. -2011. -№ 5. -67-75 - бб. 
 
 

жүктеу/скачать 2,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: