Коммерциялық емес акционерлік қоғам Ғумарбек даукеев атындағы алматы энергетика

37 
кетуі мүмкін хабарлама қуатының мәні.
Пик-фактор сигналы шыңдық қуатты хабарламаның орташа қуатына 
қатынасымен есептеледі, дБ. Шыңдық және орташа қуаттың абсолюттік 
деңгейлерінің айырмашылығы ретінде пик-факторды анықтауға болады:
Динамикалық диапазон D (е%) деп - шыңдық қуаттың, хабарламаның 
минималды қуатына Р
min
қатынасын айтады. 
Динамикалық диапазон пик-
фактор сияқты дБ-мен өлшенеді: 
Басқару сигналдары – нөмерді теру, қоңырау шалу және тағы 
басқаларды ескере отырып, максималды жүктеме сағатында өлшенетін 
тоналды жиілік сигналының орташа қуаты - 32 мкВт, бұл p
ср
= -15 дБм 
деңгейіне сәйкес келеді. 
Телефон сигналының максималды қуаты, оның асып кету ықтималдығы 
2220 мкВт тең (бұл +3.5 дБм деңгейіне сәйкес келеді); 
шу фоны аясында 
естілетін сигналдың минималды қуаты 220000 пВт (1 пВт = 10-12 мВт) тең, 
ұл 36,5 дБм деңгейіне сәйкес келеді.
Хабар тарату сигналдың Р
СР
орташа қуаты (нөлдік салыстырмалы 
деңгейдегі нүктеде өлшенеді) орташа аралыққа байланысты және сағатына 
орташа есеппен 923 мкВт, минутына 2230 мкВт - және секундына 4500 мкВт 
тең. Хабар тарату сигналының максималды қуаты 8000 мкВт-қа тең.
Хабар тарату сигналдарының динамикалық диапазоны D
c
диктордың 
сөзі үшін 25...35 дБ, аспаптық ансамбль үшін 40...50 дБ, симфониялық оркестр 
үшін 65 дБ құрайды. 
Телефония және телеграфия жөніндегі халықаралық кеңес комитетің 
ұсынысына сәйкес рұқсат етілген бөгеуілдердің қуаты Р
п
= 4000 пВт-тан
аспауы тиіс. 
Бастапқы дискретті сигналдарда әдетте тұрақты немесе айнымалы 
токтың тікбұрышты импульстер түрі болды және ереже бойынша 
рұқсат 
етілген екі күйі бар (екілік немесе екі позициялық). 
Модуляция жылдамдығы уақыт бірлігіне берілетін бірлік элементтерінің 
санымен анықталады және бодта өлшенеді: 
;
/
1
и
ф
В

(1.29) 
мұндағы: 
ф
и
- 
қарапайым жіберу ұзақтығы. 
Ақпаратты тарату жылдамдығы уақыт бірлігіне берілетін ақпарат 
санымен анықталады және бит/с өлшенеді: 
Екілік жүйеде әрбір элемент 1 бит ақпарат тасиды, сондықтан: 
;
/
,
с
бит
В
С
мах

(1.30) 
Аналогтық сигнал өз параметрлерінің үздіксіз өзгеруімен сипатталады. 
Дауыс - аналогтық сигналдың типтік үлгісі болып табылады. 
Электрондық 
жабдық үздіксіз сигналдарды тарату үшін аналогты тізбектерді пайдаланады. 

38 
Аналогты электрондық жабдықтар компьютерлер пайда болғанға дейін 
таратылды. Реостаттың жарықтылығы арқылы реттелетін электр жарығын 
қарастырайық. Қажетті жарықты орнату үшін реостат қаламының
қозғалысы - аналогты операция болып табылады. 
Жүйеде ешқандай дискретті 
күй жоқ болса, оны қосу немесе азайту арқылы жарықты оңай реттеуге 
болады. 
Керісінше, сандық сигнал жүйелік параметрлерінің дискреттілігін 
білдіреді, мысалы, электрондық сағаттарда уақыт мәндерін бейнелеуде 
көрінеді. Цифрлық жүйелерде барлық ақпарат импульстер жиынтығы түрінде 
болады. 
Бірқалыпты жарық реттегіші бар шамнан қарағанда, жарықты 
ауыстырып қосқышы бар шам сандық құрылғы болып табылады. Осы 
шамдардың ауыстырып-қосқышының әрбір жағдайына белгілі бір жарықтық 
деңгейі сәйкес келеді. Жарықтың басқа аралық деңгейлері болмайды.
Кез келген сандық жүйенің негізінде бит ұғымы бар. 
Бит - бұл екі 
мәннің 1 немесе 0 біреуін қабылдайтын сандық ақпараттың негізгі бірлігі. 
Сандық жүйелермен байланысты инженерлік есептерді шешкен кезде 
импульстің нақты формасын ескеру қажет.
1.24 - суретте импульстің түрлі сипаттамаларын көрсетеді. 
Амплитуда импульстегі энергияның деңгейін сипаттайды.
Өсу уақыты – максималды амплитуданың 10% - дан 90% - ға дейін 
импульсі артатын уақыт.
Өсу уақытына қарама-қарсы түсу уақыты амплитуданың 90% - дан
10% - ға дейінгі азаю аралығына сәйкес келеді. 
Кейбір жағдайларда өсу және 
түсу уақыты әртүрлі болуы мүмкін.
Импульстің ені импульс амплитудасының максималды амплитудасынан 
50% деңгейінен асатын уақыт аралығына сәйкес келеді. 
Биттің ұзақтығы – бір импульске сәйкес келетін уақыт аралығы (Т). 
1.24 сурет - Импульс формасы 
Жүйелік сағат (таймер) ақпараттық биттің ұзақтығын анықтау үшін 
тұрақты ұзақтықты (тактілік импульс) уақыт аралықта қысқа импульсті
генерациялайды. 
Биттің ұзақтығы тактілі импульстердің бір немесе бірнеше 

39 
ұзақтығымен анықталады. Тактілі импульстер метроном тербелісіне ұқсайды.
Өсу уақыты электроникадағы өте маңызды параметр, өйткені ол 
жүйенің жылдамдығын шектейді. 
Шынында да, сигнал таратуды қосуға және 
өшіруге болатын жылдамдық импульстің максималды жиілігін анықтайды. 
Жүйенің жылдамдығын арттырудың ең қарапайым әдісі - өсу уақытының 
азаюы және импульстің төмендеуі болып табылады. Берілген уақыт 
аралығында жүйе арқылы көп импульстер өтеді. 
Ал керісінше импульстің өсу 
уақыты ұлғайған кезде жүйенің жұмыс жылдамдығы төмендейді.
Битті көрсетудің көптеген әдістері бар. Электроникада кернеудің болуы 
немесе болмау фактісін жиі сипаттау қажет болады. Сандық көріністе 
кернеудің болуы бірлікке сәйкес келеді, ал оның болмауы нөлге тең. Бір 
биттің 1 немесе 0 мәні 
жүйенің тек екі күйін ғана көрсете алады - «қосулы» 
немесе «сөндірулі». 
Мысалы, шам өшірулі күйде болғанда 0, ал қосулы күйде 
1 ретінде көрсетілуі мүмкін:
Сөндірулі 0 
Қосулы 1 
Осылайша 
ақпараттың бір биті жеткілікті шектеулі сыйымдылыққа ие. 
Жарықтың үш деңгейіне ауыстырып-қосқышы бар шам күйін сипаттау үшін 
біз 2 битті қолдана аламыз: 
Сөндірулі 00 
Аз жарық деңгейі 01 
Орташа жарық деңгейі 10 
Ең жоғарғы жарық деңгейі 11 
Мысалы 2 биті бар шам төрт түрлі күйі бар шамды ажырата алады. Бір 
блокта неғұрлым көп бит қолданылған сайын, оның ақпараттық 
сыйымдылығы соғұрлым көп болады. 
Әдетте есептеу техникасында 8 биттен 
(немесе 8-ге еселік сандармен, мысалы 16 немесе 32 сияқты) тұратын блоктар 
қолданылады. 
8 биттік блок байт деп аталады. Бір байтта алфавиттің барлық әріптері, 
сандар және басқа да баспа машинкасының немесе компьютердің 
пернетақтасының символдары туралы сандық ақпаратты сақтауға болады. 
8 
битті қолдану 1 және 0 ауысуының 256 түрлі нұсқаларын береді. n бит 
ұзындығы тізбектегі әртүрлі орын ауыстырулар саны 2
n
тең болады. Мысалы, 
16 бит 65 536 комбинацияны береді. Бір бит қосылған кезде мүмкін болатын 
комбинациялардың саны екі есе артады. 
Импульстік тізбектің сұлбалық көрінісі 1.25-суретте көрсетілген. 
Импульстік тізбек бойымен бір күйден екінші күйге өту бірден жүреді. 
Мұндай қарапайым диаграммалар импульс тізбегінің сипаттамасын көрсетеді 
және инженерлер мен техниктерге оларды өзара салыстыруға мүмкіндік 
береді. Импульс тізбегі 1 және 0 сандық ақпараттың жүйелілігіне сәйкес 
келеді және кернеудің жоғары және төмен деңгейдегі интервалдарының 
ауысуы немесе оның болуы және болмауы мүмкін болып табылады. 
Электроникада 1 саны кернеудің болуын немесе оның максималды мәнін 
білдіреді. Ал 0 саны - бұл кернеудің болмауы немесе оның минималды мәнін 

40 
білдіреді. Осылайша, 1 туралы күйдің қосылғанын немесе максимум, ал нөл 
туралы күйдің өшірілуін немесе минимум туралы айтуға болады.
Шыныменде 
импульс 
амплитудасының 
өзгеруі 
1.25-суретте 
көрсетілгендей бірден болмайды. 
Электрондық жүйелердің соңғы жұмыс 
уақыты болады
. 
Сигнал кернеуінің мәнін қосулы күйден сөндірулі күйге 
ауыстыру немесе максималды (жоғары) және минималды (төмен) мәндерін 
ауыстыру үшін белгілі бір уақыт қажет.
1.25 сурет - 
Әртүрлі ұзындықтағы импульстер тізбегі 
Іс жүзінде ақпараттық пакет саны ақпаратты таратудың шарттарымен 
анықталатын байттар жиынтығын пайдаланады. 

жүктеу/скачать 3,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: