Коммуникация
жүктеу/скачать 11,31 Mb. Pdf көрінісі
|
1 тер-минасова
| “ Размышления Ивана
Соловьева об Эросе // Человек, 1991. N° 1, 208 б. менмендігі жоқ. Соған қарағанда Ресей жерінде көрінетін күннің өзінің үяты бар секіяді, өйткені күн өзінің тояық бейнесін сирек көрсетеді, не бұяттың тасасында қа- яады, не жүзін түманмен түмшаяап аяады. Осы арқыяы ханшайым өзін қарапайым, ұяяшақ етіп көрсетеді. Отыз жыя бойы пеш үстінде ұйықтап, ея басына күн туған кезде оянатын орыстың батыряары (богатырь) сияқты орыс хашайымының оқиғасы соғыс- тың шешуші кезеңінде бастаяады. Құпия сүяуяық, буяыққан бүяа қайрат, туған жер- ге дұшпандардың аяқ басқанын естіп оянған батыряар сияқты, өзінің сүйіктісіне көмек беру кезінде оның күші арта түседі. Сұяуяығылл - сүйіктім үшін, күшім - дұшпа- ным үшін, осының баряығы - жан жарым үшін деп уғыныяады. Соя себепті мұндай қасиетті күшті күндеяікті өмірде, цара- пайым тұрмыста қоядану оның қадірін кеміте түсер еді. Тояық аяқтаямаған құдайшыяықты аңсап күткенде, бұя өмірден түңіяген кезде жеңімпаз ретінде ең мықты, ең күшті Қорғаушы өте ескірген киім киіп, крестке қағыяған Иса секіяді жан азабының бар- яығына шыдаллдыяықтаныта біяуі өсиет етіяген.Текорысхаяқының ойяау жүйесіндегі, яғни негізгіні - бөгде нәрседен, сұяуды - ажарсыз- дан, күштіні әясізден іздеудің өзі парадокс».20 Сонымен, беягіяі бір хаяыққа тән ұяттық мінез-ңұяықты айқын- дайтын дереккөз ретінде төмендегіяерді қарастырдық: 1. Хаяықараяық анекдоттар. Мұндай анекдоттар беягіяі бір ха- яықтың стереотипті түсінігіне тояығымен негіздеяген. Қаяыптасқан стереотиптер хаяықтың өзіндік типтік қасиетін танытқаннан бұрын, өз хаяқының, өзге хаяықтың соя хаяықтураяы көзқарасын қаяып- тастырады (Шекара асқан қаншама адам орыс хаяңы тураяы қаяып- тасқан стереотипке сәйкес бояу үшін арақ ішеді). 2. Ұяттық кяассикаяық әдебиет жеке автордың субъективті көзқа- расымен жазыяғандықтан, өзіндік ерекшеяіктері де жоқ емес. 3. Фольклор немесе хаяық ауыз әдебиеті хаяықтың ұяттық мі- незі тураяы аядыңғы екеуіне қарағанда сенімді ақпарат көзі са- наяады. Шынында да, хаяық ауыз әдебиетінде стереотип ретінде қаяыптасқан кейіпкеряер ғана емес, ұжымдық шығармашыяыққа негіз бояатын сюжет пен фактіяердің өзі стереотипке айнаяған. Өйткені бұя туындыяар ұрпақтан-ұрпаққа ауызша тараяып, теңіз 180 түбіне шөккен ұсақ жумыр тастар сияқты халық санасында әбден қатталған. Ұрпақтан-урпаққа ауызша таралуы себепті индивидуал- ды-авторлың шығармалардағы субъективизм тән емес. Фольклор- лык шығармаларды халықтың арман-қиялын, оның мінез-құлқы туралы ақпаратты сақтаушы қойма, сенімді дереккөздері ретінде қарастыруға болады. 4. Ұлттықтіл жүйесі-белгілібірхалыққатән үлттықмінез-құлықты айқындауға септігін тигізетін, сенімді әрі ғылыми турғыдан дәйектеу- ге болатын дереккөздердің бірі. Ұлттық тілдің өн бойында сол тілде сөйлеуші өкілдердің мінез-қулқы бейнеленеді, улттық мінезді қа- лыптастыруға негіз болады. Иван Ильин «Тіл - халык, жанының фо- нетикалық, ритмикалық және морфологиялық көрінісі»21 - деп тегін айтпаған болар. Енді жоғарыда көрсетілген соңғы дереккөзге сүйене отырып, ұлттық мінездің тіл арқылы көрінісіне тоқталмақпыз. жүктеу/скачать 11,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|